بسیاری از تعاملات اجتماعی بر فرض اعتماد متقابل شکل می‌گیرند، اما فریب، اعتماد را نقض می‌کند و خطر شک و تردید را شکل می‌دهد.

بی‌اعتمادی، پیامد‌های عاطفی زیادی به‌دنبال دارد و باعث می‌شود فرد نتواند به‌سادگی به دیگران اعتماد کند، خودش را مقصر و ساده‌لوح بداند و مدام از خود سؤال کند که چرا در ارتباطاتش دچار اشتباه می‌شود.

به‌گفته کلی کمپبل، دکتری روانشناسی در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا دلایل بی‌شماری وجود دارد که افراد همدیگر را فریب می‌دهند، اما او به این نکته اشاره می‌کند که لزوما نباید فقط افراد فریب‌دهنده را مقصر دانست. چون در این چرخه کسی هم که به‌راحتی فریب می‌خورد بسیار مهم است؛ بنابراین باید کار هر دوی آن‌ها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد.

این روز‌ها افراد زیادی در زمینه سلامت در شبکه‌های مجازی فعالیت می‌کنند و باید مهارتمان را بالا ببریم تا اصل را از فرع تشخیص دهیم و در دام پزشک‌نما‌ها نیفتیم. درباره اینکه چرا و چگونه جذب حرف‌های فریبنده می‌شویم و تحت‌تأثیر تبلیغات دروغین قرار می‌گیریم با دکتر مهدی اسکندری، روان‌درمانگر خانه روانشناسی تجربه گفتگو کرده‌ایم.

عوامل موثر در تصمیم‌گیری‌های افراد

مهدی اسکندری با بیان اینکه ما همواره در طول زندگی در موقعیت‌های مختلفی مثل انتخاب نوع پوشش، خوردن یا نخوردن یک نوع غذا در دوران کودکی، انتخاب شریک زندگی، خرید خودرو قرار می‌گیریم و موقعیت و شرایط تصمیم‌گیری را تجربه می‌کنیم، می‌گوید: در درست یا غلط بودن این انتخاب‌ها (چه انتخاب‌هایی که خودمان انجام می‌دهیم و چه آن‌دسته از انتخاب‌هایی که دیگران ما را در موقعیت آن قرار می‌دهند و باعث فریب خوردن ما می‌شوند) عواملی مانند نیاز، کم‌هوشی، بی‌اطلاعی، دروغ‌گویی، اضطراب، طرد شدگی و ایده‌آل سازی فرد پیشنهاددهنده، نقش ویژه‌ای دارند.

این روان درمانگر در ادامه با اشاره به موضوع فریب دادن و فریب خوردن می‌افزاید: در فریب دادن و فریب خوردن متغیر‌هایی وجود دارد که تعدیل‌کننده یا تشدید کننده محسوب می‌شوند. این متغیر‌ها را می‌توان از منظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد.

نقش تعیین کننده شخصیت

«از منظر روانشناختی، شخصیت افراد نقش تعیین‌کننده‌ای در قرار گرفتن آنان در موقعیت‌های فریب ایفا می‌کند. قرار گرفتن در این موقعیت می‌تواند به صورت اتفاقی باشد و افراد به طور تصادفی با آن مواجه شوند، اما در صورتی که موقعیت فریب به کرات ایجاد و تبدیل به رفتاری عادت‌گونه برای فرد فریبکار یا فردی که فریب خورده شود، موضوع اختلال شخصیت مطرح می‌شود. یعنی باید شخصیت این دسته افراد مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.» این را اسکندری می‌گوید و اضافه می‌کند: اگر بخواهیم از نقطه نظر روانشناسی به این موضوع بپردازیم، قرار گرفتن در موقعیت فریب چه برای شخص فریبکار و چه برای فردی که فریب می‌خورد؛ نشانه وجود شخصیت ضعیف و شکننده در این افراد است که باید علت آن‌ها را در کودکی و چگونگی رابطه آن‌ها با والد جست‌وجو کرد. ناگفته نماند که همه ما در طول زندگی با چنین موقعیت‌هایی روبه‌رو شده‌ایم و کمتر کسی می‌تواند ادعا کند هیچگاه این موقعیت‌ها را تجربه نکرده است.

شخصیت افراد فریب‌دهنده و اغواگر

اسکندری با اشاره به شخصیت افراد فریبکار توضیح می‌دهد: اگر بخواهیم یک موقعیت فریب‌زا را مانند تبلیغات فروش دارو‌های تقویتی یا فروش اجناس تقلبی بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که فرد فریبکار بر اساس نیاز جامعه هدف خود، وارد گفتمان و تبلیغ می‌شود و با گفتن دروغ و خلاف واقعیت، حتی با آگاهی از این موضوع که احتمال آسیب دیدن جدی طرف مقابل وجود دارد، تمام تلاش خود را می‌کند تا جنس عرضه شده خود را به متقاضی بفروشد و از این معامله نفعی ببرد. در واقع نفع مالی او در ازای آسیب و زیان رساندن به دیگران است.

وی ادامه می‌دهد: تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهد افراد فریب دهنده و اغواگر اغلب شخصیت ضداجتماعی دارند و اتفاقات تلخی را از دوران کودکی تجربه کرده‌اند. این اتفاقات و تجارب تلخ باعث شده تا برای رسیدن به هدف خود از هر روشی استفاده کنند. شواهد نیز نشان می‌دهند در این مسیر، این افراد معمولاً احساس گناه واقعی را از فریب دادن دیگران تجربه نمی‌کنند.

این روان‌درمانگر با بیان اینکه کودکی چنین اشخاصی اغلب با سرخوردگی و محرومیت سپری شده می‌گوید: در بسیاری از موارد هم پدر و مادر از روی ناآگاهی موجب آزار کودک شده‌اند. به این ترتیب حس ناامنی که این افراد در کودکی تجربه کرده‌اند باعث شده تا رسیدن به آرامش و امنیت مالی و امنیت روانی حاصل از مال‌اندوزی؛ تنها هدف آنان برای جبران عقده‌های زمان کودکی‌شان باشد.

اسکندری در ادامه می‌افزاید: نیاز‌های روانی و عاطفی این افراد در دوران کودکی ارضا نشده و همچنین رویارویی آن‌ها با تجربه تلخ فریب و عدم همراهی روانی و عاطفی والدین از آنان افرادی با شخصیت ضد اجتماعی و خود شیفته (نارسیستیک) ساخته است.

شخصیت افرادی که به سادگی فریب می‌خورند

به گفته این روانشناس، افراد ساده‌انگار و کسانی که به سادگی فریب می‌خوردند هم به نوعی دچار آسیب شخصیتی و روانی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهند معمولاً در کودکی یا به خواسته‌ها و نیاز‌های این افراد خیلی زود پاسخ داده می‌شده یا نقطه مقابل آن، هیچ توجهی به خواسته‌هایشان نمی‌شده است. همین موضوع باعث شده هنگام نیاز، قدرت تصمیم‌گیری چنین افرادی ضعیف شود و در زمان تصمیم‌گیری به جای توجه به انتخاب درست و مفید، بیشترین ملاک انتخاب آن‌ها فقط پاسخ به نیاز‌ها و برآورده شدن خواسته‌هایشان باشد؛ بنابراین به راحتی می‌توانند فریب بخورند. مثلاً کسی که در کودکی والدین توجهی به آنچه لازم داشته نمی‌کرده‌اند؛ ممکن است در بزرگسالی هنگام خرید، توجه زیادی به کیفیت محصولات یا کالا‌ها نکند و فقط درصدد تهیه آن‌ها برآید تا به نوعی کمبود‌های خود را در گذشته جبران کند. ضمن آنکه می‌توانیم شاهد چنین الگویی هنگام تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی و وارد شدن در روابط عاطفی و اجتماعی این اشخاص نیز باشیم.

اصطلاح اعتماد معرفتی

پروفسور پیتر فوناگی، روانکاو و روان‌شناس بالینی انگلیسی در توضیح فرایند فریب و اعتماد، اصطلاح اعتماد معرفتی را در مطرح می‌کند که از به رسمیت شناختن عواطف کودک، توجه، بی‌اعتنایی نکردن به او و خواسته‌هایش به وجود می‌آید.

او به ایجاد یک فضای امن بین مادر و کودک اشاره می‌کند و با بیان اینکه نداشتن موارد ذکر شده باعث می‌شوند فضای درونی ناایمنی در کودک شکل بگیرد می‌گوید: این کودکان در بزرگسالی به دنبال تجربه فضا‌های امن و دوستانه در محیط‌های مختلف، نمی‌توانند انتخاب درستی داشته باشند، چون خیلی زود به افراد و حرف‌ها و گفته‌هایشان اعتماد می‌کنند. همچنین هنگام خرید نیز خیلی زود فریب حرف‌های دروغین و تبلیغات خوش آب و رنگ دیگران را می‌خورند و به این ترتیب، افراد خود را در معرض فریب قرار می‌دهند و آسیب‌پذیری متأثر از مشکلات کودکی در بزرگسالی معنا پیدا می‌کند.

طبق نظریه این روانکاو، افراد فریب دهنده نیز بر اثر تجربه‌های آزاردهنده کودکی و قرار گرفتن در فضای ارتباطی ناایمن با والدین خود، بی‌اعتمادی را تجربه کرده‌اند و این بی اعتمادی باعث ایجاد پنهان کاری و دروغ در آنان شده است؛ بنابراین در چنین موقعیت‌هایی است که افراد گرایش پیدا می‌کنند از این فضا‌های ناامن روانی فرار کنند و با فریب دیگران خود را ایمن تصور کنند.

چگونه در دام افراد اغواگر نیفتیم و فریب آن‌ها را نخوریم؟

اسکندری در مورد راهکار‌های موثر برای فریب نخوردن می‌گوید: اگر بخواهیم بدانیم چگونه می‌توان جلوی این گونه فرایند‌های فریب دادن و فریب خوردن را بگیریم باید به صورت ریشه‌ای این موضوع را در دوران کودکی و رابطه والد - فرزندی افراد اغواگر و اغوا شونده دنبال کنیم.

وی ادامه می‌دهد: همچنین با دادن آموزش‌های صحیح به والدین و خانواده‌ها به ایجاد امنیت روانی در کودکان بپردازیم. البته در کنار آن هم می‌توان با بررسی و تغییر متغیر‌های تعدیل‌کننده مانند عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارائه اطلاعات زیاد از موقعیت‌های فریب‌زا و بررسی عواملی خارجی که موجب عدم انجام تعهد یا تأخیر در انجام آن‌ها می‌شوند پرداخت.

این روان‌درمانگر اضافه می‌کند: گاهی نوعی جبر و زور خارجی مانع انجام و ایفای تعهد افراد می‌شود. برحسب رویه معمول در عرف و عقل و وجدان نمی‌توان متعهد را مجبور به انجام تعهد خود کرد. اما با آموزش‌های اجتماعی لازم می‌توان زمینه موقعیت‌های اغواگر را مهار و تا حد امکان آن‌ها را تعدیل کرد. مثلاً با نظارت بر آگهی‌های دروغین در زمینه‌های مختلف می‌توان ضرر کمتری را متوجه افرادی کرد که به آسانی در دام چنین تبلیغاتی می‌افتند و در حد امکان فرصت فریب دادن را افراد فریب‌دهنده سلب کرد.

منبع: راه دانا

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۱
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
داود
۲۳:۱۵ ۰۹ اسفند ۱۴۰۲
فرمایشات شمادرست ولی آدم باید هوشیار باشه تو هر کاری با۳نفر اهل فنش مشورت کنه تومعامله کردن بهیچ کس اعتماد نکنه و۴چشمی چشمهایش راباز نگه داره
تودنیا همه جور آدمی پیدا میشه
خدایا مرا از شر دو افت عجله ودودلی رهایم ساز
ضرب المثل قدیمی میگد پای مرغ تا ببند مردم را دزد نکن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۶:۵۳ ۰۸ اسفند ۱۴۰۲
فرمایش شما درست.ممنون از آگاهی بخشی تان که به فکر جامعه اید.ولی مجموعه های متفاوت کلاهبرداری وکلاهبردان همیشه هست. همین کوروش کمپانی را عرض میکنم وقتی آن تهرانیان زرنگ و اصلا نهادهای نظارتی فریب میخوردن از من دهاتی که داخل کوهها زندگی میکنم براحتی هدف کلاهبرداری قرار میگیرم و گوسفندان را نسیه میبردن و نمی‌دهند.چه چیزی انتظار است.ولی آدم باید طمع نکند و حواسش جمع باشد متشکرم
United States of America
ناشناس
۱۶:۳۶ ۰۷ اسفند ۱۴۰۲
لطفا سقف مهریه رو از ۱۱۰ که در سال نود که سکه یک میلیون بوده به سقف ۲۰سکه کاهش دهید ومجلس تصویب کنه و دفاتر ازدواج بیشتر از بیست سکه عقد جاری نکنند چون یک جوان که نیاز به تشکیل خانواده داره با این سکه ۳۴ میلیونی نمیتونه ازدواج کنه واقعا نمیشه اعتماد کرد به دخترها شدن مهریه بگیر وبعد از ازدواج سازش ندارن ودنبال خودخواهی خود محوری وسریع مهریه گرفتن هستن مسئولین چرا رسیدگی نمی‌کنند
Germany
ناشناس
۱۵:۳۶ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
شما هم با کلمات بازی میکنند و اصلا سخن تان نامعلوم و گنگ است و...
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۴۳ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
سلام جملات پیچیده و مبهم بیشتر شبیه ترجمه ناقص بود با تشکر
Iran (Islamic Republic of)
تیراس
۱۱:۵۲ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
مقاله بسیار ضعیف و ناگویا بود همین عدم پاسخگویی شما در قبال زمانی که با خواندن این مقاله از ما سوخت شد خود مصداق بارز کلاهبرداریست همه گندم نما و جو فروشند حتی رسانه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۴۳ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
کاملا موافقم
Iran (Islamic Republic of)
ناشنس
۱۱:۳۵ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
به هیچ گزینه شبکه های اجتماعی اعتمادی نیست،بخصوص به پزشکان،هرکس بتوانددراین دنیا خودش راکنترل کند هرگزبه بیماری های اخلاقی و رفتاری دچار نخواهد شد،هرچه بتوانیم خودمان راکنترل کنیم زندگی آروم تری را تجربه میکنیم?ضمنا هرگزنبایدکسی را قضاوت کنیم،قاضی اصلی فقط خداست.
Iran (Islamic Republic of)
حسین
۱۰:۴۳ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
ول کن اینحرفارو چجور پولدارشیم باقی چیزا درست مست میشه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۱۲ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
خوب تیتر رو عوض کن بگو مجله بخوان آخرش ما نفهمیدیم چه جوری بریم به درون کودکی و خانواده این افراد تا ببینیم نارسسسسیبک هست مسخره کردین
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۰۳ ۰۵ اسفند ۱۴۰۲
مشکل اصلی دادگاهها هستند که این همه ادم کلا بردار در جامع زیاد شده است چون افراد کلابردار با قانون اشنایی کاملی دارند وخیلی راحت به حدفشان میرسند ودباره به کارشون ادامه میدن