مهندسان افرادی هستند که برای چالش‌های امروز ما یا راهی می‌یابند و یا راهی خواهند ساخت و امروزه می‌توان ردپای آن‌ها را در همه حوزه‌ها از ارتباطات تا زندگی در مریخ مشاهده کرد و این اثرات موجب شده تا روزی به نام آن‌ها در تقویم ما ثبت شود.

در ۲۰ آبان سال ۱۳۸۱ با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۵ اسفند مصادف با سالروز تولد اخترشناس و ریاضیدان ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی به نام «روز مهندس» نامگذاری شد.

در جهان پیشرفته فناوری، به مهندسان نیاز داریم تا ایده‌ها را به واقعیت تبدیل کنیم. مهندسان با استفاده از اصول ریاضیات و علوم، راه حل‌هایی را برای بزرگترین مشکلات فنی جهان ارائه می‌دهند، به عبارت دیگر «نشد» در علوم مهندسی وجود ندارد و برای هر چالشی یا راهی می‌یابند و یا راهی می‌سازند.

مهندسان می‌توانند کار‌های گوناگونی از ساختن پل‌های جدید گرفته تا ساختن پریز‌های برق، کار کردن روی جلوه‌های ویژه فیلم‌های پرفروش یا آزمایش هواپیما‌ها و محصولات حوزه هوافضا را انجام دهند. کار‌های مهندسان، حد و مرز ندارد، اما همه این افراد برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش می‌کنند؛ ساختن یک جهان پایدار.

این علم اکنون به حوزه‌های مختلف وارد شده و راه حل‌های خلاقانه خود را در اختیار پزشکان، زیست‌شناسان، متخصصان علوم انسانی، فعالان عرصه علوم ارتباطات، هوا و فضا و توسعه دهندگان فناوری قرار می‌دهند.

این موفقیت دستاورد دانشمند و ریاضیدان ایرانی «محمدبن‌حسن جهرودی طوسی» مشهور به «خواجه نصیرالدین طوسی» است. وی در طوس خراسان متولد شد و در دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد، به طوری که وسعت معلومات و نفوذ او با ابن‌سینا مقایسه می‌شود.

ایامی که خواجه در آن می‌زیست، مصادف با حمله قوم مغول به ایران و بی‌شک سخت‌ترین ایام تاریخ این سرزمین است، ولی با این همه در این سده نوابغ و بزرگان علم و حکمت و تاریخ و نقاشی و شعر ایران، چون «مولوی بلخی»، «شیخ سعدی»، «خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی»، «خواجه حافظ شیرازی» و «خواجه نصیرالدین طوسی» پا به عرصه هستی نهادند.

خواجه نصیرالدین طوسی در ایام حمله مغولان به ایران تازه کسب علم و دانش در نیشابور را آغاز کرده بود. در آن زمان محتشم قهستان، ناصرالدین عبدالرحیم‌بن‌ابی منصور اسماعیلی، خواجه را به قهستان دعوت کرد و خواجه نیز به آنجا نقل مکان می‌کند. به دستور همین ناصرالدین محتشم قهستان بود که خواجه نصیرالدین طوسی کتاب الطهاره ابن مسکویه رازی را از عربی به فارسی برگرداند و آن را به نام ناصرالدین اسماعیلی، «اخلاق ناصری» نامید. این کتاب رایج‌ترین کتاب اخلاقی بین مسلمانان هند و ایران بوده است.

در سال ۶۵۷ هجری قمری خواجه نصیرالدین طوسی از سوی هلاکو خان مأمور شد تا رصدخانه مراغه را تأسیس کند و در این راه تمام اوقاف ممالک ایلخانی را تحت اختیار او قرار داد. گروهی از دانشمندان و منجمان از جمله رکن‌الدین استرآبادی، محی‌الدین مغربی، قطب‌الدین شیرازی، شمس‌الدین شیروانی، کمال‌الدین ایجی، نجم‌الدین اسطرلابی در این کار با خواجه مشارکت داشتند.

رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود؛ بلکه یک سازمان علمی گسترده بود که بیشتر شاخه‌های دانش در آن درس داده می‌شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر از جمله قطب‌الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان در آن‌جا جمع شده بودند. خواجه نصیرالدین همچنین کتابخانه بزرگی با ۴۰۰ هزار جلد کتاب در محل رصدخانه احداث کرد و هر یک از دانشمندان را بدون توجه به ملیت و مذهب به عنوان مسئول بخشی از رصدخانه که در آن تبحر داشتند، قرار داد.

علاوه بر آن در دی ماه سال ۱۴۰۱، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی اقدام به تاسیس بنیاد بین‌المللی خواجه نصیرالدین طوسی کرد.

اهداف عالیه این بنیاد حمایت و پشتیبانی از سه مجموعه غیر دولتی دانشگاه شامل «جذب خیرین»، «حامیان دانشگاه و انجمن دانش آموختگان» و «مرکز مطالعات حکیم فرزانه خواجه نصیرالدین طوسی» تعریف شده است.

با تاسیس این بنیاد، کلیه حامیان و دوستداران این دانشگاه اعم از خیرین، دانش‌آموختگان و اولیاء دانشجویان و نیز آحاد علاقه‌مندان به دانشگاه در هر زمان ممکن می‌توانند نسبت به حمایت و پشتیبانی از دانشگاه در ابعاد مادی و معنوی و در پروژه‌های مشخص شده و یا عمومی از طریق وبگاه بنیاد بین‌المللی خواجه نصیرالدین طوسی اقدام کنند.

دنیای جدید مهندسان برای زمینیان

اکنون مهندسان قصد دارند با توسعه ۱۳ فناوری دنیای ما را به طور کامل تغییر دهند؛ این ۱۳ فناوری عبارتند از:

* گجت‌های پوشیدنی
* اینترنت اشیاء
* اَبَرداده و یادگیری ماشینی
* هم‌جوشی هسته‌ای
* خودرو‌های بدون راننده
* پرینت سه‌بعدی
* واقعیت مجازی
* ژنومیک
* نانوتکنولوژی
* گرافن
* زندگی در مریخ
* برق بی‌سیم
* بلاکچین و ارز‌های دیجیتال

ردپای مهندسان در علوم پزشکی

تا پیش از سده بیستم میلادی تشخیص و درمان در زمان بیماری بر پایه بررسی حالات بیمار، بررسی سندرم‌ها و عارضه‌های مربوط و ارائه مجموعه‌ای از روش‌های شناخته شده مبتنی بر تجویز دارو یا اعمال برخی عمل‌های جراحی صورت می‌گرفت.

اما در اوایل سده بیستم و در اوج آن در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ مفهوم تازه‌ای در پزشکی مطرح شد و بر اساس آن ساختار بدن انسان به مشابه یک نظام بسیار هماهنگ مهندسی، فرض و بیماری به عنوان عامل بی‌نظمی در این ساختار مطرح شد. به این ترتیب دانشی به عنوان «مهندسی پزشکی» بنیان‌گذاری شد که زمینه فعالیت آن بررسی ساختار بدن انسان به صورت یک سامانه، کشف قوانین فیزیکی و معادلات ریاضی حاکم بر اجزای این سامانه، فهم اندرکنش بین آنها، مدل‌سازی این فرایند‌ها و بررسی تأثیر بیماری روی این ساختار منظم و در نهایت ارائه روش‌های تشخیصی و درمانی مفیدتر برای بهبود بیماری‌ها است.

مهندسان پزشکی با تلفیقی از علوم مهندسی اقدام به برطرف کردن نیاز‌های پزشکی در زمینه ساخت و نگهداری تجهیزات و نیز ساخت ابزار‌های پزشکی برای کاربرد‌های پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها می‌کنند. این رشته کاربرد علوم فنی و مهندسی در یاری‌رساندن به پزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌ها است.

ردپای مهندسان در علوم ارتباطات

در هزاره سوم، فناوری اطلاعات (IT) به عنوان عمده‌ترین محور تحول و توسعه در جهان منظور شده است و دستاورد‌های ناشی از آن، آن‌چنان با زندگی مردم عجین شده است که رویگردانی از آن، اختلالی عظیم در جامعه و رفاه و آسایش مردم به وجود می‌آورد.

برای مثال، کامپیوتری شدن بسیاری از امور جاری مردم، انجام بسیاری از کار‌های روزمره بانکی با استفاده از اینترنت و شبکه‌های ارتباطی در منزل و خانه‌ها، آموزش الکترونیکی و مجازی و عدم نیاز به حضور در کلاس‌های درس، توسعه و ترویج تجارت الکترونیکی از نتایج و دستاورد‌های مهندسان در حوزه فناوری اطلاعات است.

توسعه این فناوری امروزه در مفهوم «شهر‌های هوشمند» یکی از ناگزیر‌های جهانی شده است؛ با عملی شدن نظریه ایجاد شهر‌های الکترونیکی، شهروندان می‌توانند از طریق اینترنت هر زمان یا هر مکان به اطلاعات و یا خدمات آموزشی، تفریحی، تجاری، اداری و بهداشتی دسترسی پیدا کنند.

این بلندپروازی به اندازه‌ای پروار شده که پروژه «نئوم» طرح جاه‌طلبانه‌ترین پروژه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان تعریف شده است. این طرح مجموعه‌ای از جوامع آینده‌نگر مبتنی بر فناوری با قوانین خاص خود در منطقه‌ای به وسعت ماساچوست آمریکا است و این رهبر جوان عربستان امیدوار است روزی این شهر از خودرو‌های پرنده، دایناسور‌های رباتی و یک ماه مصنوعی غول‌پیکر برخوردار شود.

پروژه نئوم یک پروژه بزرگ و مهم در عربستان سعودی است که در حال حاضر در دست اجرا قرار دارد. این پروژه با هدف تحول عربستان به یک اقتصاد دانش‌بنیان و زیرساخت‌های پایدار در طولانی مدت، به عنوان یک شهر هوشمند و کربن صفر پیشرفته در حوزه‌های فناوری، صنعت، انرژی و گردشگری شناخته شده است.

ردپای مهندسان در انرژی‌های نوظهور

از جمله بحران‌های عظیمی که بشر امروزه درگیر آن است، آلودگی بیش از حد محیط زیست به دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی و همچنین اتمام منابع این سوخت‌ها است که با مطرح شدن جایگزینی انرژی‌های نو این مشکل برطرف خواهد شد.

این مشکل نیز با همت مهندسان در حال برطرف شدن است، آن‌ها با فناوری‌های «ذخیره‌سازی»، «شبکه هوشمند و تولید برق» و «راه‌های جدیدی برای ذخیره‌سازی انرژی» راهکار‌های مفید و مقرون به صرفه برای این حوزه ارائه کرده‌اند.

ردپای مهندسان در کشاورزی

منابع کره زمین محدود است و این سیاره روز به روز فشار بیشتری را از سمت انسان‌ها تحمل می‌کند. آب شیرین در حال کم شدن است و شاید تا چندین سال آینده اولین سفر‌های فضایی به مریخ آغاز شود. اما این‌ها نمی‌تواند مانع تکامل انسان و تلاش او برای پیشرفت و ایجاد زندگی بهتر روی این کره خاکی شود. این اتفاق به لطف علم امکان‌پذیر است.

مهندسان کشاورزی یک منجی هستند که تلاش دارند برای جمعیت روزافزون انسان‌ها با استفاده از منابع فناوری‌ها، ابزار، روش‌ها و ماشین‌آلات مدرن، بدون آسیب رساندن به طبیعت، مواد غذایی تولید کنند. آخرین فناوری‌هایی که از سوی مهندسان به کشاورزان برای استفاده در باغداری معرفی شد، شامل مواردی، چون مدرن سنسورها، GPS (برای اتوماسیون ماشین‌آلات) و بهینه‌سازی آبیاری با استفاده از تجزیه و تحلیل نرم‌افزار است. بسیاری از شرکت‌ها در کشور‌های پیشرفته از اینترنت اشیاء (IoT) در این حوزه استفاده می‌کنند.

منبع: ایسنا