گاهی وقت ها، مشکلات و پیچیدگی هایی سر راه انسان پدیدار می شوند که نه چاره جویی های عاقلانه فایده ای دارد و نه شور کردن و راهکارهای پیشنهادی آمرانه! گاهی در نقطه ای صعب، قرار می گیریم که تنها راه نجاتمان، استمداد از نیرویی ماورایی و فرازمینی است، نیرویی که مافوق قدرت بشر است، یدالله فوق ایدیهم … و در این مسیر، به دنبال ثقلینی برای اتصال به ذات باری تعالی می گردیم تا مگر پروردگار به حرمت ایشان، گره از زندگی مان بگشاید. یکی از این حلقه های اتصال و ثقلینِ سفارش شده ی رسول الله، حضرت بقیه الله است که با توسل و استغاثه به ایشان، به دنبال استجابت دعاها و حل مشکلات بزرگ زندگی هستیم. یکی از مجربترین و کارسازترینِ این راه‌ها برای حاجت روایی، نماز استغاثه به امام زمان است. برای آشنایی با این نماز و کیفیت خواندن آن، ما را در این نوشتار، همراهی کنید.

استغاثه چیست؟

استغاثه به ‌معنای دادخواهی و یاری ‌طلبیدن در زمان سختی و شدت است.[۱] تفاوت استغاثه با دعا این است که دعا، هر نوع ذکر و هرگونه طلبیدن و به یاری خواندنی را شامل می‌شود اما استغاثه، خواندن همراه با تضرع و فریاد و یاری جستن از مقصود است. همچنین استغاثه در حال شدت است؛ اما توسل، هر دو حالت سختی و آسانی را دربر می‌گیرد.[۲] برخی از صاحب نظران نیز معتقدند که استغاثه، توسل و دعا، فرقی با یکدیگر ندارند.[۳]

غوث از القاب امام زمان عجل الله است. [۴] (ابی عبدالله (ع) یخرج الله منه عز وجل غوث هذه الامه وغیاثها وعلمها ونورها وفهمها وحکمها) در برخی از دعاهای معتبر شیعه از جمله دعای فرج و زیارت آل یاسین این لقب درباره حضرت مهدی عجل الله به کار رفته است.[۵]

کیفیت نماز استغاثه به امام زمان عجل الله فرجه

عالمان و بزرگان مذهب شیعه، دو نحوه نماز استغاثه به امام زمان علیه السلام را ذکر نموده‌اند:

برای استغاثه از محضر امام زمان عجل الله، دو رکعت نماز به نیت امام زمان بخوانید. در برخی از منابع سفارش شده است که در رکعت اول بعد از خواندن سوره حمد، سوره فتح و در رکعت دوم بعد از سوره ی حمد سوره مبارک نصر را قرائت نمایید.

بعد از خواندن نماز رو به قبله و در زیر آسمان بایستید و بگویید:

سَلامُ اللَّهِ الْکَامِلُ التَّامُّ الشَّامِلُ الْعَامُّ وَ صَلَوَاتُهُ الدَّائِمَهُ

سلام کامل، تمام، همه جانبه و فراگیر خداوند و تحیت و درود همیشگی

وَ بَرَکَاتُهُ الْقَائِمَهُ التَّامَّهُ عَلَی حُجَّهِ اللَّهِ وَ وَلِیهِ فِی أَرْضِهِ وَ بِلادِهِ

و برکات پایدار و تمام و برازنده حق بر حجت خدا و جانشین او در زمین و تمامی سرزمین‌ها و بلاد

وَ خَلِیفَتِهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ عِبَادِهِ وَ سُلالَهِ النُّبُوَّهِ وَ بَقِیهِ الْعِتْرَهِ وَ الصَّفْوَهِ

و خلیفه او بر همه خلائق و بندگانش، آن کسی که از سلاله نبوت و باقیمانده عترت و از جمله برگزیدگان است

صَاحِبِ الزَّمَانِ وَ مُظْهِرِ الْإِیمَانِ وَ مُلَقِّنِ [مُعْلِنِ] أَحْکَامِ الْقُرْآنِ

صاحب زمان و آشکار کننده ایمان و معلم احکام قرآن

وَ مُطَهِّرِ الْأَرْضِ وَ نَاشِرِ الْعَدْلِ فِی الطُّولِ وَ الْعَرْضِ وَ الْحُجَّهِ الْقَائِمِ

و پاک کننده زمین و گستراننده عدالت در طول و عرض جهان و حجّت پایدار

الْمَهْدِی الْإِمَامِ الْمُنْتَظَرِ الْمَرْضِی [الْمُرْتَضَی] وَ ابْنِ الْأَئِمَّهِ الطَّاهِرِینَ

مهدی، آن امام مورد انتظار، پسندیده و فرزند امامان پاک و طاهر

الْوَصِی ابْنِ الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ الْهَادِی الْمَعْصُومِ ابْنِ الْأَئِمَّهِ الْهُدَاهِ الْمَعْصُومِینَ

جانشین و فرزند جانشینان پسندیده، رهبر معصوم و فرزند پیشوایانِ هدایتگرِ معصوم

السَّلامُ عَلَیکَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنِینَ الْمُسْتَضْعَفِینَ، السَّلامُ عَلَیکَ یا مُذِلَّ الْکَافِرِینَ الْمُتَکَبِّرِینَ الظَّالِمِینَ

سلام بر تو ای عزت بخش مؤمنین و مستضعفین، سلام بر تو ای خوارکننده کافران متکبر و ستمگر

السَّلامُ عَلَیکَ یا مَوْلای یا صَاحِبَ الزَّمَان، السَّلامُ عَلَیکَ یا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ

سلام بر تو ایمولای من، ای صاحب الزّمان، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا

السَّلامُ عَلَیکَ یا ابْنَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، السَّلامُ عَلَیکَ یا ابْنَ فَاطِمَهَ الزَّهْرَاءِ سَیدَهِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ

سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سرور زنان عالم

السَّلامُ عَلَیکَ یا ابْنَ الْأَئِمَّهِ الْحُجَجِ الْمَعْصُومِینَ وَ الْإِمَامِ عَلَی الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ

سلام بر تو ای فرزند امامان، آن حجّت های معصوم و ای پیشوا بر همه ی خلایق

السَّلامُ عَلَیکَ یا مَوْلای سَلامَ مُخْلِصٍ لَکَ فِی الْوِلایهِ

سلام بر تو ای مولای من، سلامی در نهایت خلوص به تو در ولایت و پیروی

أَشْهَدُ أَنَّکَ الْإِمَامُ الْمَهْدِی قَوْلاً وَ فِعْلاً

گواهی می‌دهم که همانا تو امامِ هدایت یافته در گفتار و کردار هستی

وَ أَنْتَ الَّذِی تَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلا بَعْدَ مَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً

و تو کسی هستی که زمین را پر از عدل و داد می کنی، پس از آن که از ستم و جور آکنده شد

فَعَجَّلَ اللَّهُ فَرَجَکَ وَ سَهَّلَ مَخْرَجَکَ وَ قَرَّبَ زَمَانَکَ وَ کَثَّرَ أَنْصَارَکَ وَ أَعْوَانَکَ

پس خداوند در گشایش امر تو شتاب نماید، و خروج تو را آسان نماید و زمان آمدنت را نزدیک تر فرماید و بر یاران و یاورانت بیافزاید

وَ أَنْجَزَ لَکَ مَا وَعَدَکَ فَهُوَ أَصْدَقُ الْقَائِلِینَ

و به آنچه به تو وعده داده وفا کند، که همانا خداوند صادق ترین گویندگان است که در قرآن چنین فرموده

«وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ»

و ما می خواهیم بر کسانی که در زمین ضعیف شمرده شده اند منت گذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان قرار دهیم

یا مَوْلای یا صَاحِبَ الزَّمَانِ یا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ حَاجَتِی کَذَا وَ کَذَا…

ای سرورم ای صاحب الزمان ای فرزند رسول خدا حاجت من این و آن … است؛

و به جای عبارت «کذا و کذا»، خواسته ها حاجات خود را بیان کنید و سپس بگویید:

فَاشْفَعْ لِی فِی نَجَاحِهَا

در مستجاب شدن حاجاتم نزد پروردگار، واسطه شو

فَقَدْ تَوَجَّهْتُ إِلَیکَ بِحَاجَتِی

من با حاجاتم به سوی تو روی کردم

لِعِلْمِی أَنَّ لَکَ عِنْدَ اللَّهِ شَفَاعَهً مَقْبُولَهً وَ مَقَاماً مَحْمُوداً.

چون می‌دانم که شفاعت تو نزد خداوند پذیرفته و قبول می‌شود و مقام تو در بارگاه الهی بس ستوده است

فَبِحَقِّ مَنِ اخْتَصَّکُمْ بِأَمْرِهِ وَ ارْتَضَاکُمْ لِسِرِّهِ

پس به حق آن که شما را به امر خویش خاص گردانید و برای بیان اسرارش انتخاب کرد

وَ بِالشَّأْنِ الَّذِی لَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ بَینَکُمْ وَ بَینَهُ

و به حق شأن و مرتبه ای که شما در نزد خداوند داری که تنها بین شما و بین اوست

سَلِ اللَّهَ تَعَالَی فِی نُجْحِ طَلِبَتِی وَ إِجَابَهِ دَعْوَتِی وَ کَشْفِ کُرْبَتِی

از خدای تعالی برآوردن خواهشم و استجابت دعایم و برطرف شدن اندوهم را بخواه.

سپس آنچه را که در نظر دارید، از خدای تعالی بخواهید که ان شاء الله برآورده می‌شود.

آداب و زمان خواندن نماز استغاثه به امام زمان عجل الله

درباره زمان خواندن این نماز، در بعضی از منابع خواندن آن را در نیمه‌شب توصیه کرده‌اند و همچنین غسل کردن به نیت نماز استغاثه به امام زمان عجل الله قبل از این نماز را هم بعضی از علما و بزرگان دین، جزو آداب خواندن این نماز ذکر کرده اند.

سند نماز استغاثه به امام زمان عجل الله

این نماز را سید علی ‌خان [۶] در کتاب «الکلم الطیب» آورده است. البته علمای دیگری همچون شیخ ابراهیم کفعمی، سید بن طاووس، علامه نهاوندی، شیخ محمود عراقی، علامه مجلسی، شیخ عباس قمی و محدث نوری، خواندن این نماز را با همین کیفیت توصیه کرده‌ اند.

نحوه خواندن نماز استغاثه امام زمان عجل الله به روشی دیگر

صدرالاسلام همدانی در کتاب «تکالیف الانام فی غیبه الامام» نماز دیگری تحت عنوان نماز استغاثه به حضرت امام زمان عجل الله آورده است: برای استغاثه به امام زمان عجل الله در زیر آسمان و بر بالای پشت ‌بام با سر برهنه، دو رکعت نماز بخوانید و پس از سلام نماز، امام زمان عجل الله را به تعداد عدد ابجدش [۸] یعنی ۵۹۵ مرتبه با لفظ «یا حُجَّهُ الْقآئِمُ» صدا بزنید.

خواندن این نماز در شب جمعه

نماز دیگری تحت عنوان نماز استغاثه امام زمان در شب جمعه که در کتاب نجم ثاقب، به نقل از کتاب کنوز النجاح تألیف شیخ طبرسی رحمه الله آمده است، نمازی دو رکعتی است که لازم است در شب جمعه خوانده شود. توصیه شده پیش از خواندن این نماز غسل شود و دو رکعت نماز استغاثه گزارد به این صورت که؛

در رکعت اول ابتدا، سوره حمد را بخواند و آیه ایاک نعبد و ایاک نستعین را صد مرتبه تکرار نماید، سپس یک مرتبه سوره توحید را بخواند. سپس به رکوع رفته و ذکر رکوع یعنی« سُبْحانَ رَبَّیِ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ» را هفت مرتبه تکرار نماید، و سپس به سجده رفته و ذکر سجده یعنی «سُبْحانَ رَبِّیَ الاْعلی وَ بِحَمْدِهِ» را نیز در هر سجده هفت مرتبه تکرار نماید. رکعت دوم را نیز همانند رکعت اول خوانده و پس از سلام نماز، این دعا را به جهت برآورده شدن حاجات خود بخواند:

اَللّهُمَّ اِنْ اَطْعَتُکَ فَالْمَحْمِدَهُ لَکَ وَ اِنْ عَصَیْتُکَ فَالْحُجَّهُ لَکَ مِنْکَ الرَّوْحُ وَ مِنْکَ الْفَرَجُ سُبْحانَ مَنْ اَنْعَمَ وَ شَکَرَ سُبْحانَ مَنْ قَدَّرَ وَ غَفَرَ اللّهُمَّ اِنْ کُنْتُ عَصَیْتُکَ فَاِنّی قَدْ اَطَعْتُکَ فی اَحَبِّ الاَشْیآءِ اِلَیْکَ وَ هُوَ الاْ یمانُ بِکَ لَمْ اَتَّخِذْ لَکَ وَلَداً وَ لَمْ اَدْعُ لَکَ شَریکاً مَنّاً مِنْکَ بِهِ عَلَیَّ لا مَنّاً مِنّی بِهِ عَلَیْکَ وَ قَدْعَصَیْتُکَ یا اِلهی عَلی غَیْرِ وَجْهِ المُکابَرَهِ وَ لاَ الْخُروُجِ عَنْ عُبُودِیَّتِکَ وَلاَ الْجُحُودِ لِرُبُوبِیَّتِکَ وَلکِنْ اَطَعْتُ هَوایَ وَ اَزَلَّنیِ الشَّیْطانُ فَلَکَ الْحُجَّهُ عَلَیَّ وَ الْبَیانُ فَاِنْ تُعَذِّبْنی فَبِذُنُوبی غَیْرُ ظالِمٍ لی وَ اِنْ تَغْفِرْلی وَ تَرْحَمْنی فَاِنَّکَ جَوادٌ کَریمٌ

و پس از آن به صورت یک نفس، ذکر یا کریمُ یا کَریمُ را تکرار کرده و بعد از آن بگوید:

یا آمِناً مِنْ کُلِّ شَیْی ءٍ وَ کُلُّ شَیْی ءٍ مِنْکَ خآئِفٌ حَذِرٌ اَسْئَلُکَ بِاَمْنِکَ مِنْ کُلِّ شَیْی ءٍ وَ خَوْفِ کُلِّ شَیْی ءٍ مِنْکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تُعْطِیَنی اَماناً لِنَفْسی وَ اَهْلی وَ وَلَدی وَ سآئِرِ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ حَتّی لااَخافَ وَ لا اَحْذَرَ مِنْ شَیْی ءٍ اَبَداً اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْیءٍ قَدیرٌ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ یا کافِیَ اِبْراهیمَ نُمْرُودَ وَ یا کافِیَ مُوسی فِرْعَوْنَ اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَکْفِیَنی شَرَّ فلان بن فلان …

* اگر از جانب شخصی احساس خطر می‌کند، به جای عبارت فلان بن فلان، نام و نشان آن شخص و نام پدر او ذکر شود. سفارش شده که بهتر است این دعا در حالت تضرع و زاری خوانده شود.

آثار و برکات خواندن نماز استغاثه به امام زمان

علامه شیخ محمود عراقی [۷] در کتاب دارالسلام چنین آورده است: «این نماز را خودم تجربه کرده‌ ام و آثار عجیبی از خواندن آن مشاهده نموده‌ام، برخی از علما از تعلیم آن به نااهلان اجتناب می‌کردند…»

اقامه ی نماز استغاثه به امام زمان عجل الله در شب های جمعه، براساس آنچه که در کتب معتبر آمده، به منظور استجابت دعا و برآورده شدن حوائج بزرگ و حل مشکلات می باشد. چنانچه در کتاب معتبر و ارزشمند مفاتیح الجنانِ شیخ عباس قمی رحمه الله چنین آورده شده که: هرکس از مرد و زن با خلوص نیت، این نماز را به درگاه خداوند سبحان بخواند و از صمیم قلب تضرع و زاری نماید، یقیناً درهای اسمان برای استجابت دعای او، بر رویش باز خواهد شد.

پی نوشت ها

۱. راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۶۱۷؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۷، ص۲۷.

۲. عبدالرحمن عبدالمنعم، معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیه، ص۱۵۰.

۳. سبکی، شفاء السقام فی زیاره خیر الأنام، ۱۴۱۹ق، ص۳۱۴.

۴. شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص ۳۴.

۵. در زیارت آل یاسین چنین می حوانیم: السَّلام علیکَ ایها العَلَم المَنصوب و العِلم المَصبوب و الغَوث “سلام بر توای پرچم افراشته (امامت) و ‌ای علم و حکمت حق، و ‌ای پناه خلق. در بخش پایانی دعای «الهی عَظُمَ البَلاء» می‌خوانیم:«ای مولای من،ای صاحب زمان، به فریادم برس، به فریادم برس، به فریادم برس!»

۶. سیدصدرالدین علی بن احمد بن محمد معصوم حسینی دشتکی شیرازی، (متوفای ۱۱۱۸ یا ۱۱۲۰ ق)، معروف به سیدعلی‌خان مدنی، سید علی‌خان کبیر، سیدعلی شارح صحیفه، یا ابن معصوم از علمای شیعه قرن دوازدهم هجری.

۷. شیخ محمود عراقی میثمی (۱۳۰۸-۱۲۴۰ ق) از علمای بزرگ شیعه در قرن ۱۳-۱۴ هجری است. وی کتاب «دار السلام» را در احوال امام زمان علیه السلام و کسانی که به محضر آن حضرت شرفیاب شده اند، نوشته است.

۸. عدد ابجد یکی از مفاهیم مهم در فرهنگ ایرانی است که به عنوان یک کد شناسایی در برخی متون مذهبی یا ادبی استفاده می شود. این عدد به عنوان نمادی از ظهور امام زمان در بسیاری از متون مذهبی به کار رفته است. عدد ابجد، یک سامانه عددی است که در آن هر حرف به یک عدد از صفر تا بیست و یک نسبت داده شده است. در این سامانه، حرف الف به عدد یک، حرف ب به عدد دو و حرف ج به عدد سه نسبت داده شده است و به همین ترتیب تا حرف ی که معادل عدد بیست و یکم است.

منبع: خبرگزاری رسمی حوزه