تقریبا هفته و ماهی وجود ندارد که در آن، خبری از خشکسالی‌های خراسان جنوبی مخابره نشود و همواره این موضوع در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

به منظور مقابله با خشکسالی در استان که بیش از ۲ دهه طول کشیده است، مسئولین استان دست به اقدامات متعددی زده اند که از جمله آن‌ها احداث سد و سازه‌های آبخیزداری است.

آسمان امسال کمی دیرتر از همیشه سخاوت خود را به استان نشان داد و از اواخر بهمن، چندین سامانه بارشی استان را در بر گرفت و سبب جان گرفتن دوباره منابع آبی استان شد.

اما همچنان، سد‌ها و سازه‌های آبخیزداری خراسان جنوبی تشنگی دارند و اگر بارش‌ها کاهش داشته باشد، اهمیت صرفه جویی بیش از پیش خود را نشان خواهد داد.

طبق پیش بینی‌های هواشناسی، بارش باران در بهار در حد نرمال و در بعضی نقاط کمتر از نرمال خواهد بود.

۷ شهرستان کمتر از پارسال باران داشته اند

آمار‌های هواشناسی نشان دهنده کاهش بارش در استان است به طوری که نسبت به سال آبی گذشته ۱۰ درصد کاهش بارش داشته ایم.

نخعی رئیس اداره پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا اداره کل هواشناسی خراسان جنوبی ۱۹ مهر سال ۱۴۰۲ گفت: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون میانگین بارش‌های استان نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۱۰ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۲۸ درصد کاهش دارد.

او افزود: در این مدت بیشترین مقدار بارندگی با ۱۲۲ میلیمتر باران در ایستگاه آبیز، ۱۰۵ میلیمتر باران در فتح آباد خضری و ۹۵.۵ میلیمتر باران در فتح آباد فردوس ثبت شده است.

نخعی اظهار کرد: روند بارندگی‌ها از ابتدای سال آبی (اول مهر ۱۴۰۲) تاکنون در ۴ شهرستان نهبندان، زیرکوه، درمیان و سربیشه نسبت به مدت مشابه پارسال افزایشی بوده و در ۷ شهرستان خراسان جنوبی کاهشی است؛ همچنین بارندگی در شهرستان نهبندان نسبت به پارسال ۶۶ درصد، حاجی آباد زیرکوه ۵۷ درصد، اسدیه ۲۳ درصد و سربیشه سه درصد افزایش یافته است.

رئیس اداره پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا اداره کل هواشناسی خراسان جنوبی گفت: بیشترین کاهش بارندگی با ۵۱ درصد در ایستگاه باران سنجی بشرویه، ۳۶ درصد در بیرجند و ۳۱ درصد در طبس نسبت به مدت مشابه پارسال ثبت شده است.

سطح سد‌ها پایین‌تر از سال‌های قبل

سد‌های استان در اواخر سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ و نیم میلیون مترمکعب آب ذخیره داشته اند، اما در اسفند ۱۴۰۲ این رقم ۷۰۰ هزار مترمکعب کاهش یافته است.

سارانی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر) ۴.۳۷ میلیون مترمکعب آب در ۸ سد مخزنی استان ذخیره شده است.

او افزود: حجم کل مخازن سد‌های استان ۷۵.۷۵ میلیون مترمکعب است و حجم فعلی آب ذخیره شده در آنها ۹.۸ میلیون مترمکعب است که معادل ۱۳ درصد حجم کل این سد‌ها است؛ درحالی که این رقم در مدت مشابه پارسال ۱۰.۵ میلیون مترمکعب بوده است.

سارانی با اشاره به اینکه بیشترین حجم آبگیری از ابتدای سال آبی جاری در سد رزه با ۳.۹۸ میلیون متر مکعب بوده است، اظهار کرد: در سد‌های فرخی ۱.۷۰ میلیون متر مکعب، سیاهو ۱.۳۷ میلیون متر مکعب و حاجی آباد ۱.۰۸ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌سازی شده است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی بیان کرد: در همین مدت سد‌های شهید پارسا، دره بید، نهرین و کریت نیر کمتر از یک میلیون مترمکعب آبگیری شده اند.

نیم میلیون مترمکعب آب ذخیره سازی شد

بیش از ۴ هزار و ۴۰۰ سازه آبی در خراسان جنوبی وجود دارد که امسال ۲ میلیون مترمکعب آب در آن‌ها ذخیره سازی شده است.

نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه سازه‌های آبخیزداری استان در بارندگی اخیر ۵۰۰ هزار مترمکعب آبگیری شده است، گفت: در بارندگی سامانه اخیر که از هفته گذشته استان را تحت تأثیر قرار داد، سازه‌های آبخیزداری شهرستان‌های بیرجند، قاین و خوسف آبگیری شد.

بیشتر بخوانید

•  ۶۰۰ هزار متر مکعب رواناب در سد‌ها ذخیره شد
• عطش سدهای خالی خراسان جنوبی /۸.۵ درصد از حجم سدها آب دارد
  وضعیت بحرانی منابع آب سطحی و زیر زمینی در خراسان جنوبی

او افزود: در بارش‌های استان از ابتدای سال زراعی که بیشترین بارندگی‌ها از آبان به بعد بوده است، ۲ میلیون مترمکعب آب در سازه‌های استان آبگیری شده است.

نصرآبادی اظهار کرد: همچنین هلالی‌های آبگیر در استان آبگیری شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: در خراسان جنوبی ۲ هزار و ۴۰۰ سازه آبی از انواع مختلف وجود دارد.

تنش آبی داریم، مردم صرفه جویی کنند

دوستی مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در شهر‌های بیرجند، قاین، نهبندان و طبس قابلیت تنش و بحران آبی را داریم، گفت: اگر در این شهر‌ها مصارف مدیریت نشود در تابستان دچار مشکل خواهیم شد.

او با اشاره به اینکه در طول چندین دهه خشکسالی منابع آبی استان افت شدیدی داشته است، افزود: اثرات خشکسالی بلندمدت بر منابع آبی استان بسیار مشهود است، تعدادی از منابع آبی از مدار بهره برداری خارج شده یا آب آنها به شدت کاهش یافته است.

دوستی عنوان کرد: در گذشته ۳۰ درصد آب شهر طبس را از سد نهرین تأمین می‌کردیم که با نبود آبگیری مخزن سد بر اثر خشکسالی برای دومین سال متوالی، مجبور به تأمین آب شهر طبس صرفا از منابع زیرزمینی هستیم.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با اشاره به کمبود بارندگی در سال آبی جاری هم اظهار کرد: اثرات کاهش بارندگی‌ها در منابع آبی خراسان جنوبی مشهود است و در برخی دشت‌ها امکان حفر چاه برای ایجاد منابع آبی جدید را نداریم.

او به وجود تنش آبی در ۱۷ مجتمع آبرسانی روستایی استان اشاره کرد و گفت: مردم ضمن مدیریت مصرف آب به‌صورت جدی از استفاده آب شرب برای دام و فضای سبز خودداری کنند.

دوستی ادامه داد: از طرفی کمترین نرخ خدمات در بین سبد هزینه‌های خانوار متعلق به آب شرب است لذا موضوع صرفه جویی در مصارف آب کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با تأکید بر برخورد جدی با انشعابات غیرمجاز در استان گفت: انشعابات غیرمجاز عدالت توزیع را از بین برده و حق مصرف کنندگان واقعی را ضایع می‌کند؛ لذا برخورد با آن و جرائم، شدید خواهد بود.

کاهش بارش‌ها و ذخایر آبی، افزایش تشنگی در خراسان جنوبی

اعداد و ارقام رسمی نشان می‌دهد بارندگی‌ها سال به سال در استان کاهش می‌یابد و منابع آبی نیز تشنه‌تر از سال‌های گذشته می‌شوند.‌

نمی‌توان با آسمان جنگ کرد، اما می‌توان در زمین با به کارگیری روش‌های مختلف، مصرف آب را مدیریت کرد تا از تنش‌های بیشتر جلوگیری شود.

استفاده از روش‌های آبیاری نوین در بخش کشاورزی که بیشترین مصرف آب را دارد و صرفه جویی در بخش خانگی می‌تواند به کاهش اثرات خشکسالی کمک کند تا بتوان از این دوران عبور کرد.

گزارش از سید محمدعلی سجادی