اصلاح آئین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست و ابلاغ شیوه‌نامه آن و «مهمانی» فرزندان بی‌سرپرست در خانواده‌های میزبان فرزندپذیری در حالی از سال گذشته در دستور کار قرار گرفت که به موجب آن کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرستی که در مراکز بهزیستی یا موسسات شبه خانواده به سرمی‌برند، وارد خانواده‌ها می‌شوند یا به عبارتی "مراقبت موقت" صورت می‌گیرد؛ همچنین موسساتی جدید شکل می‌گیرد که الگوی مراقبت آنها از کودکان به روش خانواده محور است که جایگزین روش‌های اردوگاهی و گروهی موجود است.

بر همین اساس، سازمان بهزیستی برای اجرای آئین‌نامه جدید اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی برای آموزش خانواده‌های میزبان، کودکان، تیم مراقبتی و موسسات خانواده‌محور به صورت رایگان کرده و ادارات بهزیستی استان‌ها، موسسات خانواده‌محور دارای مجوز از سازمان، مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی ارائه‌دهنده خدمات فرزندخواندگی و سایر مراکزی که مجوز برگزاری دوره آموزشی را دارند و از دفتر تخصصی بهزیستی کشور مجوز آموزش دوره‌های خاص را دریافت می‌کنند، این دوره‌ها را برگزار می‌کنند؛ آموزش‌هایی شامل آموزش‌های روانشناسی، حقوقی و بهداشت، سلامتی و ایمنی، مراحل رشد کودک و نوجوان، آشنایی با اختلالات شایع رفتاری و عاطفی کودک و نوجوان و چگونگی مواجهه با آن، آشنایی با مسائل مربوط به بلوغ (خانواده میزبان نوجوان)، مهارت‌های ارتباطی با کودک و نوجوان، آموزش‌های حقوق کودک و قوانین و مقررات مربوط به مراقبت از کودک و نوجوان، بهداشت و ایمنی کودک و نوجوان، آشنایی با علائم بیماری‌های عفونی شایع رده‌های سنی کودک و نوجوان، کمک‌های اولیه و فوریت‌های پزشکی در رابطه با حوادث و بیماری‌های کودک و نوجوان، روش‌ها و مهارت‌های مراقبت جسمی، روانی و اجتماعی از کودک و نوجوان در سنین مختلف بوده و همچنین خودمراقبتی جسمی و روانی، آشنایی با حقوق فردی و تکالیف شرعی در خانواده میزبان متناسب با سن و جنسیت و مهارت‌های ارتباطی نیز از آموزش‌های ویژه کودک به شمار می‌رود.

مراکز برگزارکننده دوره‌های آموزشی نیز موظفند ضمن تهیه بانک اطلاعاتی از گواهینامه‌های آموزشی صادر شده برای تیم اجرایی موسسه و خانواده‌های میزبان و ارائه آن به سازمان بهزیستی، بلافاصله پس از اتمام هر دوره به شرکت‌کنندگانی که در آزمون آن دوره موفق شده‌اند، گواهینامه آموزشی را بر اساس الگوی پیوست ارائه دهند. امضای اصل گواهینامه‌های دوره‌های برگزار شده توسط بخش دولتی با امضای رئیس بهزیستی شهرستان و معاون اجتماعی استان و گواهینامه دوره برگزار شده توسط بخش غیردولتی با امضای معاون اجتماعی استان و مسئول مرکز برگزارکننده دوره‌های آموزشی صورت می‌گیرد.

سیدعلی کاظمی دبیر مرجع ملی حقوق کودک در خصوص روند اجرای آئین‌نامه مذکور، با بیان اینکه سال گذشته برنامه‌ریزی و جلساتی با معاونان حقوقی دادستان‌های کل کشور و مدیران اجتماعی که به عنوان مرجع استانی حقوق کودک در حال فعالیت هستند داشتیم، گفت: در راستای حمایت از حقوق کودکان چند هدف‌گذاری صورت گرفت که یکی از آنها درخصوص حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرستی بود که در مراکز بهزیستی سکونت دارند. برهمین اساس طرح میزبان و کودک مهمان تدوین شد و به دنبال اجرای آن، کودکان زیادی تحت عنوان مهمان به آغوش خانواده‌های متقاضی رفتند.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه شیوه‌نامه مراقبت موقت از کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست با انجام اقدامات کارشناسی و مطالعات زیادی نوشته شده، تا این لحظه با چالش جدی روبرو نشدیم و به نیاز‌های موجود پاسخ داده شده است، اما از آنجایی که در شیوه‌نامه به برخی موضوعات پرداخت نشده است، در حال احصاء و پیش‌بینی نیاز‌های احتمالی هستیم تا در شیوه‌نامه لحاظ شود.

دبیر مرجع ملی حقوق کودک با اشاره به اینکه قرار است اوایل اردیبهشت ماه در شورای هماهنگی مرجع ملی حقوق کودک نتایج و چالش‌های اجرایی آیین‌نامه که توسط سازمان بهزیستی موردبررسی قرار گرفته، استخراج و در صورت لزوم شیوه‌نامه اصلاح شود، گفت: البته طبق گزارشات موجود چالش جدی در اجرای شیوه‌نامه وجود ندارد چراکه این شیوه‌نامه یکی از کامل‌ترین و جامع‌ترین مقررات مربوط به حمایت از کودکان در خانواده‌های جایگزین است.

کاظمی یادآور شد: اکنون بیش از پنج ماه از اجرای شیوه‌نامه مراقبت موقت از کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست می‌گذرد و خانواده‌های متقاضی شناسایی شده‌اند. حسن این طرح این است که با تحرک مددکاری، خانواده‌های متقاضی انتخاب می‌شوند. با اتفاقاتی که در راستای حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست و اجرای آیین‌نامه رقم خورده خانواده‌های مناسب هر کودک شناسایی و انتخاب می‌شوند.

وی در پاسخ به این سوال که در طرح میزبان، کودکان برای چه مدت مهمان خانواده‌ها هستند، اینگونه توضیح داد: در شیوه‌نامه این موضوع پیش‌بینی نشده و یکی از چالش‌هایی که در زمان تدوین با آن روبرو بودیم همین مسئله بود که «میزبانی موقت» چه زمانی است؟ طبق نظرات کارشناسی، این مسئله مطرح بود که باید بپذیریم «موقت بودن» براساس شرایط کودک متفاوت است. به طور مثال کودکی قرار است دو ماه بعد برای فرزندخواندگی به خانواده‌ای واگذار شود و خانواده منتظر حکم دادگاه است، در این شرایط می‌توان کودک را به عنوان مهمان به همان خانواده واگذار کرد و طبیعی است که موقت بودن در این زمان تا زمان حکم فرزندخواندگی برای همین خانواده است؛ اما در شرایطی دیگر تصور کنید که فرزند بدسرپرست یا بی‌سرپرست ۱۴ ساله‌ای وجود دارد که خانواده‌ای متقاضی فرزندخواندگیِ او نیست، اما خانواده متقاضی میزبان موقت او تا زمان استقلال اوست. طبیعی است که موقت بودن او تا زمان استقلال کودک در نظر گرفته می‌شود. به عبارتی تلاش شده کودک از طریق فرزندخواندگی واگذار شود، اما اگر به هر دلیلی این امکان وجود نداشته باشد، طرح میزبان موقت جایگزین خوبی است.