ابیانه روستایی بسیار زیبا و دیدنی از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز در استان اصفهان است. این روستای تاریخی و زیبا ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۸ به ثبت ملی رسیده است، علاوه بر خود روستا لباس مردمانش، صنایع دستی‌اش و زیورآلات مردمان این روستا نیز ثبت ملی شده است.

ابیانه در ۴۰ کیلومتری شمال غربی نطنز و دامنه کوه کرکس قرار دارد. خانه‌های این روستا روی دامنه پرشیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتی که پشت‌بام مسطح خانه‌های پایین‌دست، حیاط خانه‌های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آنها را محصور نمی‌سازد، بر این اساس ابیانه در وهله اول روستایی چند طبقه به نظر می‌آید و معماری عجیب و شگفت انگیز بناهای این روستا آن را در شمار نمونه‌های کم نظیر دیدنی‌های جهان درآورده است، خانه‌هایی از خشت و گل آجر سرخ که زیبایی بی نظیری را در دل کوچه باغ‌ها به رخ می‌کشند.

اطراف روستا و در کوچه‌باغ‌های باریک که زیبایی‌شان با دیوارهای کاهگلی کوتاه چندبرابر می‌شود، می‌توانید درختان زیادی ببینید. درختانی که در فصل بهار پر از شکوفه می‌شوند و جلوه خاصی به روستا می‌بخشند و در پاییز طوفان رنگ‌ها را به پا می‌کنند تا دل گردشگران را بربایند.

اتاق‌های ابیانه به پنجره‌های چوبی اُرُسی مانند مجهز هستند و اغلب دارای ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه‌های تنگ و تاریک اند که خود به صورت مناظر جالبی جلوه می‌کنند.

ابیانه به معنای بیدستان است و به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش در زمره استثنایی‌‏ترین روستاهای ایران به شمار آمده است.

مردم ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراکز پر جمعیت و راه‌های ارتباطی، بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجه قدیم خود را حفظ کرده‌اند.

زبان مردم ابیانه فارسی با لهجه خاص ابیانه‌ای است که با لهجه‌های متداول در جاهای دیگر تفاوت اساسی دارد. زبان مردم ابیانه از زبان‌های ایرانی شمال غربی که البته در طول زمان دچار تغییر و تحولات زیادی شده و اکنون فقط تعداد کمی از واژه‌های اصیل پهلوی در گویش آنان شنیده می‌شود.

لباس سنتی هنوز هم میان آنها رواج دارد و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان می‌‏دهند به نوعی که شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه برای آقایان و پیراهن بلندی از پارچه‌های گلدار و رنگارنگ برای بانوان رواج دارد، علاوه بر این، زن‌های ابیانه معمولاً چارقدهای سفیدرنگ بر سر دارند.

آتشکده «هارپاک» قدیمی‌ترین اثر تاریخی روستای ابیانه است که مانند دیگر بناهای این روستا در سراشیبی قرار گرفته و بنا دارای سه طبقه و چهار طاقی است، مصالح به کار رفته در آن سنگ لاشه و گچ هستند. این بنا روی شیبی پست و بلند واقع شده است. این آتشکده دارای طبقه مخصوص آداب مذهبی، یک سرسرا که از سه جز گنبدوار تشکیل شده است.

مدرکی که دقیقاً قدمت زمانی ابیانه را معلوم کند در دست نیست اما پیشینهٔ ۶ هزار ساله را برای آن تخمین می‌زنند و آن را از کهن‌ترین زیست‌گاه‌های انسانی در حاشیه دشت کویر ایران می‌دانند. آثار و بناهای تاریخی که در ابیانه وجود دارد مربوط به دوره‌های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار است. این آثار نشان‌دهندهٔ قدمت تاریخی این زیست‌گاه انسانی است.

همه این ویژگی‌ها مسؤولان را بر آن داشته تا با توجه به سیاست اخیر سازمان گردشگری جهانی در خصوص ثبت جهانی روستاهای هدف گردشگری، ابیانه را نیز به عنوان روستایی جهانی به ثبت برسانند، در این ارتباط شهرام امیری، سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه سازمان جهانی جهانگردی از سال ۲۰۲۱ معرفی روستاهای هدف جهانگردی را در دستور کار قرار داده است  می‌گوید: از این رو از کشور ایران نیز هشت روستا به عنوان نامزد دریافت این عنوان معرفی شده که روستای تاریخی و زیبای «ابیانه» نیز یکی از هشت روستای معرفی شده است.

او با اشاره به اینکه روستای ابیانه همه شاخص‌های مورد نظر سازمان جهانی گردشگری برای انتخاب روستای هدف جهانگردی را دارا است، تصریح می‌کند: همه مدارک مورد نیاز به وزارت میراث فرهنگی تحویل و وزارتخانه نیز این مدارک را به سازمان جهانی گردشگری ارسال کرده است.

سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه برنامه‌های فرهنگی در ایام نوروز در روستای ابیانه برگزار شد، ابراز می‌کند: همه این برنامه‌ها نیز مستندسازی و برای سازمانجهانی گردشگری ارسال شده است.

او در خصوص شاخصه‌های تعیین روستای هدف گردشگری جهانی می‌افزاید: ساختار میراثی، مسیرهای گردشگری، گردشگرانی که تاکنون از روستا بازدید کردند، زیرساخت‌های گردشگری شامل اقامتگاه‌ها و هتل‌ها، آداب و رسوم، حفظ ساختار و شاخص‌های میراث فرهنگی، لباس سنتی، آداب و رسوم و ثبت‌های ملی است که صنایع دستی، زیورآلات و لباس روستاییان ابیانه به ثبت ملی رسیده است.

امیری با تاکید بر اینکه زیرساخت‌های گردشگری در ابیانه نسبت به دیگر روستاها بیشتر و بهینه‌تر است، می‌افزاید: همچنین روستاییان به منظور برخورد و میزبانی از گردشگران آموزش دیده‌اند و پایگاه ملی حفاظتی میراث فرهنگی نیز در ابیانه فعال است که البته در گذشته این پایگاه استانی بوده و بعد به پایگاه ملی تبدیل شده است.

او ابراز می‌کند: ابیانه مسیرهای دسترسی مناسبی دارد و استقبالی که در سطح ملی و بین المللی انجام می‌شود باعث شد که ابیانه به عنوان یک مقصد هدف گردشگری جهانی روستایی معرفی شود.

سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با تاکید بر اینکه پرونده‌ها ارسال شده است و امیدواریم هر هشت روستا ثبت جهانی شود، اظهار می‌کند: در این صورت فرصت بسیار خوبی برای توسعه گردشگری بین‌المللی کشور است و ما امکان استفاده از فرصت سازمان‌های بین المللی به صورت رایگان برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری را داریم.

او در خصوص قدمت تاریخی روستای ابیانه نیز تصریح می‌کند: باید توجه داشت که تاریخ فلات مرکزی ایران بیش از ۱۰ هزار سال قدمت دارد و بیش از هفت هزار سال سابقه حیات متمدنانه در آن تأیید شده به ویژه منطقه نطنز به واسطه محوطه باستانی اریسمان که سابقه زندگی متمدنانه بشر را به بیش از ۶ هزار سال می‌رساند.

زیبایی‌های طبیعی و تاریخی ایران بی شمارند و در نقطه نقطه این خاک گهربار آثاری وجود دارد که نمی‌توان آن را با دیگری مقایسه کرد، امید داریم با جهانی شدن روستاهای تاریخی و زیبای ایران و به ویژه استان اصفهان شاهد رونق دوباره زندگی در روستاها و توسعه اقتصاد روستایی باشیم.

منبع: مهر