تهران به عنوان پایتخت ایران و مرکز اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور، جمعیت زیادی را جذب کرده است. رشد سریع جمعیت در دهه‌های اخیر فشار زیادی بر زیرساخت‌های شهری وارد کرده است. مهاجرت از سایر نقاط کشور به تهران به دلیل فرصت‌های شغلی و امکانات بیشتر، باعث افزایش تعداد ساکنان و در نتیجه افزایش ترافیک شده است.

شبکه جاده‌ای تهران برای پاسخگویی به نیاز‌های ترافیکی روزانه کافی نیست. بسیاری از خیابان‌ها و بزرگراه‌ها قدیمی و ناکارآمد هستند. سیستم حمل‌ونقل عمومی تهران شامل اتوبوس، مترو، تاکسی و ون‌ها هنوز نتوانسته به طور کامل نیاز‌های شهروندان را برآورده کند. هرچند که مترو توسعه یافته، اما هنوز با ازدحام مواجه است. تعداد زیاد خودرو‌های شخصی یکی از عوامل اصلی ترافیک است. بسیاری از خانواده‌ها دارای بیش از یک خودرو هستند.

کمبود پارکینگ‌های عمومی و اختصاصی در تهران باعث می‌شود خودرو‌ها در خیابان‌ها پارک شوند که این مسئله به تنگی خیابان‌ها و افزایش ترافیک منجر می‌شود. عدم هم‌زمانی مناسب چراغ‌های راهنمایی و رانندگی باعث ایجاد ترافیک و تاخیر در جریان تردد می‌شود. سیستم‌های هوشمند مدیریت ترافیک در تهران به اندازه کافی توسعه نیافته‌اند. این سیستم‌ها می‌توانند به بهبود جریان ترافیک و کاهش زمان توقف کمک کنند.

ساخت و ساز‌ها و پروژه‌های شهری

 پروژه‌های بزرگ عمرانی مانند ساخت بزرگراه‌ها، تونل‌ها و پل‌ها که به طور مداوم در جریان هستند، باعث بسته شدن مسیر‌ها و ایجاد ترافیک موقت، اما شدید می‌شوند. عملیات تعمیر و نگهداری خیابان‌ها و زیرساخت‌های شهری نیز موجب اختلال در جریان ترافیک می‌شود.

طرح‌های ترافیکی نامناسب

محدودیت تردد خودرو‌ها در مناطق خاصی از شهر به منظور کاهش ترافیک اجرا می‌شود، اما گاهی به دلیل نظارت ناکافی و تغییرات مکرر، تاثیرات منفی دارد.طرح زوج و فرد (محدودیت تردد بر اساس شماره پلاک خودروها) که با هدف کاهش آلودگی هوا اجرا می‌شود، در برخی مواقع باعث افزایش ترافیک در مناطق دیگر شهر می‌شود.

فرهنگ رانندگی

 بسیاری از رانندگان قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی‌کنند، از جمله تجاوز از خط عابر پیاده، توقف در محل‌های غیرمجاز و سرعت غیرمجاز. پارک‌های دوبله و پارک در محل‌های غیرمجاز باعث تنگ شدن خیابان‌ها و افزایش ترافیک می‌شود.

مشکلات اقتصادی

 بسیاری از خودرو‌های شخصی در تهران قدیمی و ناکارآمد هستند. این خودرو‌ها بیشتر دچار خرابی و توقف در خیابان‌ها می‌شوند که باعث ایجاد ترافیک می‌شود. قیمت نسبتاً پایین سوخت در ایران باعث افزایش استفاده از خودرو‌های شخصی و در نتیجه افزایش ترافیک می‌شود.

 با بحران ترافیک تهران چه باید کرد؟

بحران ترافیک تهران یک مسئله پیچیده و چندوجهی است که نیازمند راه‌حل‌های جامع و هماهنگ است.به طور مثال توسعه و بهبود حمل‌ونقل عمومی،گسترش شبکه مترو افزایش تعداد خطوط مترو و توسعه ایستگاه‌ها در مناطق مختلف شهر می توان نام برد. افزایش ناوگان اتوبوسرانی خرید اتوبوس‌های جدید و بهبود کیفیت خدمات اتوبوسرانی از موارد دیگر است.ایجاد خطوط ویژه برای اتوبوس‌ها (BRT)، بهبود کارایی و سرعت خطوط اتوبوسرانی هم از موارد دیگر است. از موارد دیگر میتوان افزایش ظرفیت شبکه جاده‌ای،تعمیر و نگهداری به‌موقع جاده‌ها جلوگیری از ایجاد خرابی‌ها و نقاط بحرانی نام برد.

سیستم‌های مدیریت ترافیک هوشمنداستفاده از سیستم‌های هوشمند برای مدیریت و کنترل جریان ترافیک. چراغ‌های راهنمایی هوشمند تنظیم چراغ‌های راهنمایی بر اساس حجم ترافیک تعبیه شوند. میتوان با تدوین و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر موجب  نظارت شدیدتری برای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی شوند.

تشدید کنترل‌ها و نظارت‌ها به‌ویژه در مناطق پرتردد می تواند روش مناسبی برای وضعیت فعلی باشد. ارائه تخفیف‌ها و مشوق‌ها برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی هم میتواند یکی دیگر از روش های خوب و مناسب در نظر گرفته شود.توسعه مسیر‌های دوچرخه‌سواری و پیاده‌روها موجب ترغیب به استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی خواهد شد.

بهتر است تمام افراد دوره های مختلف را در این باره آموزش ببینند تا  فرهنگ‌سازی برای رانندگان در مورد رعایت قوانین و احترام به حقوق دیگران شکل بگیرد.طرح‌های محدودیت تردد مانند طرح ترافیک و طرح زوج و فرد را به درستی کنترل کنند. افزایش هزینه استفاده از خودرو‌های شخصی در مناطق مرکزی شهر تعیین شود. از همه مهم تر پارکینگ‌های طبقاتی در نقاط پرتردد ساخته شوند.ایجاد پارک‌سوارها در اطراف ایستگاه‌های مترو و اتوبوس برای کاهش ترافیک در مرکز شهر هم می تواند تفکرات خوبی باشد.ترکیب این راه‌حل‌ها و اجرای همزمان آنها می‌تواند به کاهش بحران ترافیک تهران کمک کند و کیفیت زندگی شهری را بهبود بخشد.البته ناگفته نماند همه این موارد تنها و تنها با کمک یکدیگر یعنی هم مردم و هم مسئولان قابل رویت است.

خبرنگار: عطیه رضایی