حجت الاسلام محمد باقر مشکاتی،کارشناس مذهبی و فعال رسانه ای در یادداشتی با عنوان «پیامدهای شهادت اولین مجتهد شهید انقلاب اسلامی ایران» نوشت:تاریخ اسلام و تشیع همواره شاهد جانفشانی و فداکاری عالمان مجاهد شیعه در راه حفظ، ترویج و اعتلای مکتب حقه اهل بیت علیهم السلام به تاسی از امامان معصوم شهید به ویژه سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام بوده است.
مرحوم علامه امینی (صاحب الغدیر) در کتاب شهدای راه فضیلت، صدها تن از این روحانیان مجاهد شهید را که در طول هزارساله گذشته جان خود را فدای دین اسلام کرده اند را معرفی است.
سلسله روحانیت اصیل در دوره های مختلف، شهدای عالم و برجسته ای از “شهید اول” و “شهیدثانی “گرفته تا علامه آیت الله العظمی شیخ فضل الله نوری که در نهضت مشروطه‌ی مشروعه جان تقدیم شریعت اسلام و مذهب تشیع نموده است.
عالم مجاهد شهید آیت الله سید محمدرضا سعیدی از جمله شهدای گرانقدر این مسیر طولانی و نورانی است. ایشان نخستین “شهیدروحانی مجتهد” در نهضت اسلامی امام خمینی به شمار می رود؛ چراکه از شروع مبارزات علیه رژیم پهلوی در دهه ۴۰ شمسی، طلاب و فضلای زیادی در طول مبارزات علیه رژیم ستم شاهی به شهادت رسیده بودند اما مجتهد مسلم نبودند. رژیم منحوس پهلوی، علما و مجتهدان زیادی را در دهه ۴۰ دستگیر و تبعید و زندانی می کرد اما تا ترور آیت الله سعیدی در زندان درسال ۱۳۴۹، جرات چنین کاری را نداشت.
البته ایشان آخرین شهید “روحانی مجتهد” راه اسلام و انقلاب هم نبود و نهضت اسلامی ایران، شهادت آیت الله شهید سید مصطفی خمینی فرزند ارشد امام عظیم الشان را در سال۱۳۵۶ متحمل شد که البته به فرمایش امام خمینی از الطاف خفیه الهی بوده و برکات و تاثیر زیادی در اوج گیری انقلاب و ابتکارات مبارزات علیه حکومت ستم شاهی داشت. روحانیت آگاه و انقلابی پس از پیروزی انقلاب و در دفاع مقدس قریب به ۴ هزار شهید روحانی تقدیم اسلام و انقلاب کرده است و نیز بزرگانی مثل آیت الله بهشتی و آیت الله مطهری و شهدای محراب و جمعه در این راه مقدس به شهادت رسیده اند که همگی در مرتبه اجتهاد بودند.
آخرین شهید عالم مجاهدی که در راه خطیر و نورانی انقلاب اسلامی و در کسوت روحانیت و در مرتبه اجتهاد به عنوان عضو مجلس خبرگان رهبری، به مقام شهادت نائل آمد؛ رئیس جهمورشهیدمان آیت الله سیدابراهیم رئیسی بود که جان خود را در مسیر خدمت به مردم و نظام و انقلاب و کشور اسلامی فدا کرد. بی شک این آخرین هم نخواهد بود و تا مبارزه هست و روحانیت آگاه در خط مقدم هست و شهادت نیز پیشکش خداوند و مزد فداکاری روحانیان مجاهد و مبارزی است که در امتداد نهضت حضرت امام روح الله، زمینه ساز ظهور مهدی موعود حضرت صاحب الزمان (عج) هستند.
اشاره به زندگی نامه اولین مجتهد شهید نهضت اسلامی امام خمینی
آیت الله سید محمدرضا سعیدی از جمله روحانیان مبارز و مجاهد شیعه بود که در مقام اجتهاد در دوره مبارزات نهضت اسلامی امام خمینی و قبل پیروزی انقلاب اسلامی به شهادت رسید. او در طول زندگی خود به فعالیت های مختلفی از جمله تدریس، تبلیغ دین، تألیف کتب دینی و مبارزه همه جانبه علیه رژیم پهلوی پرداخت.
جمله طلایی و ماندگار “به خدا سوگند اگر مرا بکشید و خونم را بر زمین بریزید، در هر قطره‌ی خونم نام مقدس خمینی را خواهید یافت”. بیان باورمندی از عمق وجود مبارک شهید آیت الله سعیدی رضوان الله تعالی عیله است، که همچون تابلو درخشان برای نسل های بعدی انقلاب اسلامی ایران تا انقلاب جهانی مهدوی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) الهام بخش و حرکت آفرین خواهد بود.
تولد ایشان، دوم اردیبهشت ۱۳۰۸ در مشهد بوده و شهادت ایشان در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۴۹ در تهران زندان قصر به شیوه شکنجه و ترور توسط نیروی های ستم شاهی "ساواک" صورت گرفته است.تحصیلات ایشان ابتدا در مشهد و سپس در قم، در محضر اساتیدی همچون آیت الله بروجردی و امام خمینی بهره مند شده و به مقام علمی اجتهاد نائل آمدند.
فعالیت های این روحانی مجاهد تدریس در حوزه علمیه قم، تبلیغ دین در شهرهای مختلف ایران و همچنین کشور کویت بوده است. مبارزه همه جانبه علیه رژیم پهلوی بخش مهمی از زندگی این مجاهد نستوه را تشکیل می دهد؛ ایشان سخنرانی های روشنگرانه، انتشار بیانه های افشاگرانه، شرکت در تظاهرات و مبارزات علیه رژیم پهلوی، چندین بار توسط ساواک دستگیر و زندانی شده بود.
پیامدها و تاثیر ترور و شهادت آیت الله سید محمدرضا سعیدی در روند مبارزات انقلاب اسلامی
همانطوری‌که اشاره شد؛ شهادت آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی در خرداد ۱۳۴۹، نقطه عطفی در روند مبارزات انقلاب اسلامی بود. شهادت این عالم مظلوم، جنایات رژیم پهلوی را بیش از پیش آشکار کرد و ماهیت ضد مردمی آن را رسوا و افشا کرد و به افکار عمومی ایران و جهان نشان داد.
این رویداد مهم، تأثیرات عمیق و ماندگاری بر روند مبارزات علیه رژیم پهلوی برجای گذاشت و پیامدهایی را در عرصه داخلی و خارجی برجای گذاشت که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
افشای جنایات رژیم پهلوی: شهادت آیت‌الله سعیدی در زیر شکنجه های زندان ساواک، بار دیگر جنایات و سرکوبگری‌های رژیم پهلوی را به نمایش گذاشت. این واقعه نشان داد که رژیم حتی از حذف فیزیکی و به شهادت رساندن روحانیون برجسته و محبوب مردم نیز دریغ و ابایی نداشته و حاضر است برای حفظ قدرت خود، دست به هر جنایتی بزند. افشاگری این جنایات، نفرت مردم از رژیم را بیشتر کرد و عزم آنها را برای سرنگونی آن جزم‌تر کرد.
ایجاد خشم و انزجار عمومی: شهادت این عالم دینی و مجتهد برجسته به دست ساواک، خشم و انزجار عمومی را نسبت به رژیم پهلوی برانگیخت. مردم با مشاهده این جنایت وحشیانه، بیش از پیش به ماهیت ظالمانه و ضد دینی رژیم پی بردند.
الگوی ایثار و شهادت: شهید آیت‌الله سعیدی با شهادت خود، الگوی ایثار و شهادت برای نسل‌های آینده به ویژه روحانیت ارائه داد. این شهید مظلوم برای همگان نشان دادند که در راه دفاع از اسلام و انقلاب اسلامی و خدمت به مردم، از جان خود نیز گذشتن، یک ارزش واقعی است؛ و تا حدی این ارزش دارد که یک مجتهد مسلم، هم در مسیر ایثار جان و نیل به شهادت، با افتخار و عزتم الهی گام برمی دارد و شهادت آیت الله سعیدی، الگوی مبارزان جوان و روحانیت مبارز شد.
تقویت روحیه انقلابیون: شهادت آیت‌الله سعیدی در سال ۱۳۴۹، مصادف با برهه اوج‌گیری مبارزات مسالمت آمیز مردم علیه رژیم پهلوی بود. این واقعه، مردم را به شدت تحت تاثیر قرار داد و خشم و انزجار آنها را از رژیم ستم‌شاهی افزایش داد. و برخلاف تصور رژیم پهلوی، در تسریع روند انقلاب و نهضت اسلامی بسیار تاثرگذار بوده است. شهادت ایشان، روحیه عموم انقلابیون را تقویت کرد و عزم آنان را برای مبارزه تا سرنگونی رژیم جزم‌تر کرد. خون این شهید، به مثابه آبی بود که بر ریشه نهال انقلاب ریخته شد و آن را تنومندتر کرد. تظاهرات در شهرهای مختلف ایران در اعتراض به شهادت این عالم مجاهد برگزار شد و این واقعه، روحیه انقلابی مردم را تقویت کرد.
تجدید بیعت با آرمان‌های نهضت: شهادت آیت الله سعیدی موجب آشنایی و آگاه بیشتر مردم با اهداف و آرمان های نهضت امام خمینی در دهه ۵۰ شمسی شد و روند پیروزی انقلاب را آن دهه سرعت بخشید. مراسم بزرگداشت آیت الله سعیدی در آن دوره، نشان داد که مردم مسلمان ایران همچنان پایدار و وفادار به مرجعیت و پیشوایان دینی خود هستند و حاضرند برای حفظ و تقویت آن، فداکاری کنند. چراکه از نگاه مردم و جامعه آن روز، شهادت آیت الله سعیدی در آن مقطع تاریخی نشان دهنده‌ی تعهد روحانیت به اسلام و نهضت اسلامی قلمداد می شد و تلاش سیاسی مذهبی و مجاهدت و مبارزه و تحمل رنج و شکنجه زندان و تبعید عالمان مجاهدی چون آیت الله سعیدی را تحسین می کرد.
نزدیکی مبارزان حوزه و دانشگاه: شهادت آیت‌الله سعیدی، عاملی برای اتحاد و نزدیکی مبارزان حوزوی و دانشگاهی بود. طلاب جوان و روحانیون و دانشجویان که هر دو از ظلم و ستم رژیم پهلوی به ستوه آمده بودند، با شهادت این عالم مجاهد، همگی خود را در جبهه واحدی علیه دیکتاتوری همسو و متحد می دیدند.
نقش برجسته و پیشتاز روحانیت: شهادت این عالم مجتهد در راه نهضت اسلامی به وضوح بیشتری نشان داد که روحانیت همچنان پیشتار و پیشرو مبارزات علیه رژیم طاغوتی و ستم‌شاهی است و علاوه بر راهبری فکری و فرهنگی و اجتماعی آن، حاضر است تا پای جان در مسیر نهضت مردمی امام خمینی بیاستد و حتی جان نثار کند. شهادت این عالم برجسته، بار دیگر نقش محوری روحانیت در مبارزه علیه ظلم و ستم را به اثبات رساند و جایگاه آنان را در میان مردم تحکیم کرد.
ترویج فرهنگ شهادت: شهادت آیت‌الله سعیدی، فرهنگ شهادت را در متن جامعه ترویج کرد و به مردم نشان داد که برای رسیدن به آزادی و عدالت، باید از جان خود گذشت. شهادت این روحانی مجاهد ثابت کرد که مسیر نهضت اسلامی امام خمینی، آنچنان برحق و استوار است که علمای مجتهد نیز با افتخار جان خود را فدا کرده و شهادت را در این راه مقدس به آغوش می کشند.
ایجاد اتحاد و همبستگی: شهادت آیت‌الله سعیدی، موجب همبستگی و اتحاد بیشتر میان مردم و روحانیت شد. این واقعه نشان داد که روحانیت و مردم در مبارزه علیه رژیم پهلوی، در یک جبهه واحد قرار دارند و هدف مشترکی را دنبال کنند. این رویداد موجب شد؛ دیدگاه های مسموم و منفی موجود در عمومی جامعه را نسبت به روحانیت اصیل اصلا ح گردد، و به بدخواهی ها نسبت به حوزه و روحانیت پاسخ عینی و غیرقابل انکار داده شود و موجب جلب اعتماد و احیای هر چه بیشتر باور عمومی توده‌ی مردم به روحانیت و نهضت اسلامی گردد.
انعکاس و بازتاب گسترده جهانی: با وجود خفقان و سانسور شدید رسانه ای، واقعه شکنجه و ترور و شهادت آیت‌الله سعیدی در زندان ساواک، در رسانه‌های بین‌المللی انعکاس گسترده‌ای یافت و چهره واقعی رژیم پهلوی را به افکار عمومی جهان نشان داد. این امر، مشروعیت رژیم را در سطح بین‌المللی خدشه‌دار کرد و به انزوای بیشتر آن منجر شد. شهادت آیت الله سعیدی، بازتاب گسترده‌ای در میان مردم و جامعه و در سطح جهان داشت. مردم ایران با برگزاری مراسم‌های باشکوه مختلف، یاد و خاطره این شهید را گرامی داشتند. شهادت مظلومانه عالم ربانی، افشاگر حقایق، رسواکننده معاندان و مدعیان دروغین رژیم پهلوی بود. و موجب اثبات و تحکیم اصول و مبانی و مواضع نهضت اسلامی امام خمینی رضوان الله تعالی در آن مقطع تاریخی گردید.
الهام‌بخش جنبش‌های آزادی‌بخش: آیت‌الله سعیدی با تقدیم جان خویش در راه خدمت به اسلام و مردم مسلمان، نقش پیشتازی روحانیت شیعه و همراهی با مبارزات مردمی و ارزش خدمت به فرهنگ و ارزشهای دینی مردم مسلمان ایران را برای نظاره گران جهان اسلام، نشان داد. شهادت آیت‌الله سعیدی، نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورهای تحت ستم نیز الهام‌بخش جنبش‌های آزادی‌بخش بود. مبارزان راه آزادی در سراسر جهان، از شجاعت و فداکاری این شهید بزرگ درس‌ها آموختند.
حجت الاسلام محمد باقر مشکاتی
