حذف عضویت معلولان، نابینایان و ناشنوایان از کتابخانه ملی ایران در آیین‌نامه جدید این کتابخانه انتقادات فراوانی را از سوی این قشر از مخاطبان داشته است. طبق آیین‌نامه قبل، این دسته از مخاطبان می‌توانستند با داشتن مدرک دیپلم از خدمات کتابخانه ملی بهره‌مند شوند، اما در آیین‌نامه جدید که از فروردین‌ماه امسال اعلام شده، عضویت این بخش از مخاطبان به شکل سابق، حذف شده است. نادیده گرفتن این دسته از مخاطبان در آیین‌نامه جدید در حالی است که کمتر کتابخانه‌ای همچون کتابخانه ملی در شهر تهران توانسته خدمات ویژه‌ای را برای آنها ارائه دهد.

در همین حال، عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملی، در گفت‌وگویی با رسانه ملی علت حذف این بخش از مخاطبان را اینطور توضیح داده است: آمار استفاده معلولان از کتابخانه ملی حضور کم این افراد را نشان می‌دهد؛ بنابراین به دنبال سیاست اصولی و بنیادی، درصدد تسهیل امکانات خدمات‌دهی به گروه‌های خاص هستیم.

وی ادامه داد: از طرفی شرایط محیطی باید به‌گونه‌ای باشد که این بخش از مخاطبان امکان عبور و مرور داشته باشند، بنابراین کتابخانه ملی سعی در تسهیل خدمات برخط می‌کند که نه تنها افراد ساکن در تهران که در سراسر ایران بتوانند از این خدمات استفاده کنند.

انتشار صحبت‌های مؤمنی، پرسش‌ها درباره شرایط جدید را بیشتر کرد. اولین نکته این است که در صورت حذف عضویت، چطور افراد نابینا، معلول و ناشنوا می‌توانند از خدمات برخط کتابخانه استفاده کنند؟ و آیا، مراجعه به این بخش از کتابخانه از چه منظری «کم» برآورد شده است؟ آیا این برآورد در قیاس با دیگر مراجعه‌کنندگان است یا در قیاس با جامعه معلولان، نابینایان و ناشنوایان برآورد شده است ... اینها پرسش‌هایی است که معاون کتابخانه ملی در صحبت‌های خود به آن اشاره نکرده است.

کامران عاروان، مدیرعامل جامعه معلولان کشور، با اشاره به محدودیت‌هایی که آیین‌نامه جدید کتابخانه ملی برای معلولان ایجاد می‌کند، گفت: من از سال ۷۳ عضو کتابخانه ملی هستم و معمولاً برای انجام کار‌های پژوهشی به این کتابخانه مراجعه می‌کنم. با توجه به محیط کتابخانه باید گفت که علاوه بر مسافت زیادی که باید برای رسیدن به این مرکز طی کنیم، متاسفانه محیط کتابخانه برای استفاده از این اعضا مناسب‌سازی نشده است؛ به همین دلیل کمتر دیدم که افراد معلول برای استفاده از فضای کتابخانه ملی به این مرکز مراجعه کنند. اما از سوی دیگر، کتابخانه ملی جایی است که تمام اسناد، مدارک و کتاب‌های مختلف اعم از مرجع و اصلی و دیگر عناوین در آنجا نگهداری می‌شود. در واقع مناسب‌ترین فضا برای استفاده پژوهشگران است.

وی با بیان اینکه آیین‌نامه جدید عضویت معلولان با داشتن حداقل مدرک دیپلم را حذف کرده است، یادآور شد: در آیین‌نامه قبل معلولان با این شرایط و بدون پرداخت حق عضویت می‌توانستند از فضای کتابخانه استفاده کنند. مسئولان کتابخانه علت این حذف را عدم استقبال معلولان و مناسب‌سازی محیط عنوان می‌کنند؛ در حالی که حذف این بخش نادیده گرفتن مسئولیت‌های اجتماعی در قبال معلولان است. کتابخانه باید به جای حذف این بخش، تسهیلات لازم را برای مراجعه‌کنندگان فراهم می‌کرد.

عاروان با اشاره به صحبت‌های معاوت کتابخانه ملی مبنی بر استفاده خدمات آنلاین از کتابخانه اضافه کرد: مهیا کردن شرایط استفاده از خدمات آنلاین خوب است، اما باید حتماً بخش حضوری هم پابرجا باشد، زیرا ممکن است یک نفر ترجیح دهد از منابع فیزیکی استفاده کند.

مدیرعامل جامعه معلولان کشور با تاکید بر اینکه امکانات کتابخانه ملی باید شامل همه افراد و گروه‌ها باشد و آیین‌نامه جدید به نوعی برخلاف قوانین حمایت از معلولان است، افزود: این امکانات را به همان ۱۰ نفری که می‌آیند، بدهید، نه اینکه کلاً آن را حذف کنید. نگاه حذف معلولان تبعیض‌آمیز است و مدیران کتابخانه باید به جای آن مناسب‌سازی محیط را در دستور کار خود قرار دهند و جایی که پله دارد بالابر بگذارند. طبق تبصره ماده دو قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، سازمان‌ها و نهاد‌ها موظف به تامین بودجه برای این امور هستند.

عاروان با بیان اینکه بهترین حالت این است که این آیین‌نامه با نگاه مسئولیت اجتماعی تغییر کند و بازگشت جانبازان و معلولان به محیط کتابخانه میسر شود، ادامه داد: نگرش و ذهنیتی در ذهن مسئولان ما هست، بدون اینکه برای برنامه‌ریزی نظری از معلولان بپرسند. مسئولان کتابخانه بدون اینکه از ما بپرسند، ما را کنار گذاشته‌اند. لازم است مسئولان کتابخانه ملی این قضیه را اصلاح و بحث فراگیر بودن را درک کنند.

وی با اشاره به ظرفیت سایت کتابخانه ملی برای استفاده از خدمات برخط گفت: سایت کتابخانه در قدم اول نمی‌تواند این خدمات را ارائه دهد. عمده آثار فقط در حد مشخصات کتاب ارائه شده‌اند و تمام متن نیستند. برای آباد کردن و رسیدن به مقصود باید همه جوانب را دید؛ هم فضای فیزیکی را درست کنیم و هم سایتش را ارتقا دهیم. من معلول هم حدی از علم و دانش را دارم، باید در این فضا حضور داشته باشم و از این حق برابر باید بهره‌مند شویم. وقتی حق عضویت حذف شده نمی‌توانیم از گیت کتابخانه رد شویم چه برسد به اینکه از خدمات آنلاین آن استفاده کنیم.

منبع: تسنیم