انباشت زباله در جنگل‌های شمال کشور به دلیل چالش‌هایی که دفن و سوزاندن اصولی پسماند در استان‌های شمالی دارد، از حدود ۴۰ سال پیش شروع شده و کوه‌های زباله‌ای که اکنون ارتفاع آنها به بیش از ۹۰ متر می‌رسند، حاصل انباشت دیروز و امروز نیست.استان‌های شمالی کشور به دلیل شرایط توپوگرافی خاص، نزدیکی به دریا و وجود رودخانه‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی فراوان، امکان دفن زباله به روش مرسوم در سایر شهر‌های کشور را ندارند و در نتیجه آن، انباشت کوهی از پسماند‌ها را دل جنگل‌های بی‌بدیل شمال کشور شاهدیم.

 این انباشت زباله به دلیل افزایش جمعیت ثابت و متغیر و همچنین افزایش تولید سرانه زباله، سال به سال زیادتر و پیامد‌های آن وخیم‌تر می‌شود؛ این معضل نه‌تن‌ها سلامت این جنگل‌ها بلکه سلامت ساکنان اطراف آنها را نیز به خطر انداخته است.

 ایجاد بوی نامطبوع، زشت شدن منظره جنگل، ابتلا به انواع بیماری‌های تنفسی و پوستی و آلوده شدن خاک و منابع آب زیرزمینی از جمله چالش‌هایی هستند که انباشت زباله برای جنگل‌های هیرکانی و جوامع محلی اطراف آن به همراه داشته است.شیرابه‌های این زباله‌ها به سمت پایین سرازیر می‌شوند و مقاوم‌ترین درختان را از بین می‌برد و باعث خشکی آنها می‌شود.

 ۶۴ درصد زباله‌های تولیدی در این سه استان در جنگل‌ها، ۲۶ درصد در رودخانه‌ها و ۱۰ درصد در مراتع دفن می‌شوند! دفن ۶۴ درصدی زباله‌ها در جنگل، به معنای نفوذ آلودگی‌های پسماند‌های شهری و روستایی به آب‌های زیرزمینی و آلودگی آب و خاک است.

 با توجه به شرایط ویژه استان‌های شمالی کشورمان، باید با تغییر الگوی مصرف کنونی، کاهش تولید زباله، استفاده مجدد از وسایل و اجرای کامل طرح تفکیک زباله از مبدا، میزان زباله‌های تولید شده برای انتقال به مراکز دفن را به شدت کاهش داد.

به همین منظور سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری دو تشکل مردم‌نهاد، طرحی به نام "ماپ" (مدیریت اجتماعی پسماند) را به صورت پایلوت در روستا‌های "داراب کلا" و "دلیر" استان مازندران اجرا کرد که در نتیجه آن ۷۰ درصد زباله‌های این روستا‌ها کاهش یافته است.

امیر عبدوس مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست در این خصوص گفت: ماپ (طرح مدیریت اجتماعی پسماند) توسط تشکل‌های مردم نهاد طراحی و در فراخوانی که دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی به تشکل‌های سراسر کشور داد، این طرح جزو طرح‌های برگزیده شد و حمایت‌های مالی مختصری هم از طرف صندوق ملی محیط زیست به آن طرح تعلق گرفت و نهایتاً توسط یکی از تشکل‌ها در «روستای داراب کلا مازندران» به صورت پایلوت اجرا شد.

وی ادامه داد: در قالب این طرح، افراد داوطلب این تشکل به آموزش جوامع محلی پرداختند تا تفکیک مبدا را برای آنها جا بیندازند. در این طرح به ازای پسماند‌های قابل بازیافتی که روستایی‌ها تفکیک کرده و تحویل می‌دادند یک کوپن به آنها تحویل داده می‌شد و از محل درآمد فروش این پسماند‌ها یک فروشگاه در روستا ایجاد شده بود که روستاییان می‌توانند با آن کوپن از این فروشگاه خرید کنند. نام این فروشگاه نیز «فروشگاه ماپ» است.

مدیرکل دفتر‌های مشارکت‌های مردم مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با اجرای این طرح پس از یک سال پسماندی که جمع‌آوری می‌شود، ۷۰ درصد از نظر حجمی و ۷۰ درصد هم از نظر وزنی کاهش پیدا کرده است.

عبدوس گفت: طرح ماپ از سال ۱۴۰۰ شروع شده است. به این دلیل که این پروژه بسیار موفق بود ما این طرح را به عنوان یک طرح برگزیده در کارگروه ملی مدیریت پسماند معرفی کردیم. در این جلسات سازمان شهرداری و دهیاری‌ها به شدت از این طرح استقبال کرد و گفت که می‌خواهد طرح را در نقاط دیگری از کشور نیز کمک تشکل‌های محیط زیستی اجرا کنند.

وی افزود: در همین راستا ما در سازمان حفاظت محیط زیست با تمام تشکل‌ها در همه استان‌ها مکاتبه کردیم تا کسانی که آمادگی دارند این طرح را در محدوده محل زندگی خود اجرا کنند، داوطلب شوند. هم اکنون که ما با هم صحبت می‌کنیم تشکل‌های ۲۰ استان اعلام آمادگی کردند تا طرح ماپ را اجرا کنند. ما این اعلام آمادگی را به دفتر مدیریت پسماند سازمان اعلام کرده‌ایم و پیگیر هستیم که به صورت سراسری در نقاط مختلف کشور اجرا شود.

مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: مرحله بعدی نیز فراگیر شدن این طرح و حرکت به سمت پسماند صفر در روستا‌ها است. اگر ما بتوانیم در روستا‌ها پسماند خشک را به صورت جداگانه تحویل بگیریم، با توجه به حجم بسیار کم پسماند‌تر در روستا‌ها می‌توانیم به هدف پسماند صفر برسیم.

عبدوس در پایان گفت: طرح ماپ علاوه بر داراب کلا در روستا‌های دیگری نیز در استان‌های شمالی کشور با توجه به محدودیت‌های مدیریت پسماندی که وجود دارد توسعه پیدا کرده و در آنجا هم موفق بوده است.

منبع:تسنیم