در حالی برداشت کشت اول برنج از شالیزاری‌های مازندران آغاز شد که همزمان حدود نیمی از اراضی شالیزاری این استان مهیا برای کشت دوم برنج شدند، صاحبنظران این امر را تهدیدی برای سفره‌های زیر زمینی آب، نابودی مواد آلی خاک و میکروب‌های مفید و موجود زنده در خاک به هراه هدر رفت انرژی برشمردند که استمرار این رویه خنجری بر پیکر زخمی محیط زیست این خطه از شمال کشور محسوب می‌شود.

برداشت برنج از شالیزار‌های مازندران که از دهه سوم تیرماه آغاز می‌شود تا ۱۰ روز نخست مردادماه برداشت برنج از حدود ۲۱۵ هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری مازندران ادامه خواهد داشت.

همزمان با برداشت این محصول حدود نیمی از شالیکاران مازندران کشت دوم برنج را در بیش از ۱۰۰ هکتار از زمین‌های شالیزاری آغاز کردند.

شالیکاران مازندرانی این روز‌ها در حالی به برداشت برنج مشغول هستند، که در کنار آن خزانه برنج برای نشاء در کشت دوم را آماده می‌کنند که این امر تحت هیچ شرایطی برای صاحبنظران زیست محیطی قابل پذیرش و تائید نیست.

کشاورزان مازندرانی که حدود ۲ هفته قبل از آغاز برداشت کاشت اول برنج ورود آب به زمین شالیزار را قطع می‌کنند، اما فعالیت موتور‌های آب در چاه‌ها قطع نمی‌شود چرا که باید خزانه نشاء و زمین را دوباره برای کشت دوم آماده کنند.

صاحبنظران بخاطر آسیب جدی به آب‌های سفره‌های زیرزمینی و احتمال خطر فرونشست چاه‌های کشاورزی و اراضی مازندران، خواستار توقف کشت دوم برنج و به جای آن کشت پاییزه که انواع سبزیجات و صیفی جات است کشت کنند، که این کار درآمد بیشتری نسبت به کشت دوم برنج خواهد داشت.

چالش‌های کشت دوم برنج چند بعدی است که تخریب مواد آلی خاک و میکروب‌های مفید و موجود زنده در خاک و استفاده بیش از اندازه انواع سموم برای مبارزه با طغیان پیاپی کرم‌های ساقه خوار بعد از کشت اول، از جمله معضل جدی کشت دوم برنج است که در زمین‌های شالیزاری جولان می‌دهند.

با وجود اعلام حساسیت‌های موجود امسال نزدیک به نیمی از زمین‌های شالیزاری مازندران به زیر کشت دوم برنج می‌رود هر چند برخی از کشاورزان به این باور رسیده اند که هزینه کشت دوم برنج برای هر هکتار بیش از ۵۰۰ میلیون ریال است که به هیچ عنوان صرفه اقتصادی برای آنها نخواهد داشت، اما به ناچار این رویه را ادمه می‌دهند.

یکی از چالش‌های مهم دیگر کشت دوم برنج مصرف برق زیاد موتور‌های کشاورزی است که این امر هم در اوج گرمای تابستان به یک مشکل جدی دیگر تبدیل شد.

صاحبنظران کشت دوم برنج را در زمانی که خشکسالی و مشکلی برای تامین انرژی نباشد را قابل قبول نمی‌دانند حال که ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و خطر فرونشست زمین همه استان‌های کشور از جمله مازندران را هم تهدید می‌کند.

کارشناسان خواستار روشنگری در خصوص آسیب‌های جدی کشت دوم برنج شدند تا کشاورز به این باور برسد این کشت نه تنها سودی برایش نخواهد داشت بلکه هدر رفت سرمایه و تخریب محیط زیست را به همراه خواهد داشت و آنان در این روشنگری نقش دهیاران و رسانه‌ها را بسیار برجسته برشمردند که تولید کنندگان را در جریان آسیب‌های جبران ناپذیر این فرایند دوباره تولید قرار دهند.

کشت دوم متوقف شود

سینا ربیعی کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی گفت: با توجه به تغییرات اقلیمی که همه شهروندان و کشاورزان این موضوع را به خاطر شدت گرما درک کردند مصرف بیش از اندازه آب‌های زیر زمینی به یک چالش جدی تبدیل خواهد شد.

او افزود: با توجه به این که ایران یک کشور خشک و نیمه خشک در آسیا مطرح است مدیریت مصرف آب در ایران باید با حساسیت و دقت بیشتری انجام شود.

این کارشناس کشاورزی با اشاره به این که کمبود آب برای مصارف مختلف شهری، کشاورزی و صنعتی در اثر افت سطح آب در آبخوان‌ها، افزایش هزینه‌های تأمین آب، پایین آمدن کیفیت آب برای مقاصد مختلف را در پی خواهد داشت، گفت: پیشروی آب‌شور در آب زیرزمینی در آبخوان‌های ساحلی و یا در آبخوان‌های مجاور گنبد‌های نمکی و فرونشست زمین مشکلات اساسی و از عواقب برداشت غیراصولی منابع آب زیرزمینی و عدم مدیریت صحیح است.

ربیعی ادامه داد: در سال‌های اخیر به علت افزایش حجم گاز‌های گلخانه‌ای، میانگین دمای جهانی رو به افزایش بوده و این امر منجر به تغییرات وسیعی در شرایط اقلیمی و منابع آب سطح زمین شده است.

او با بیان این که الگوی کشت نامناسب و کشت چندباره می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری به مواد عالی خاک بزند، افزود: صدور مجوز‌های پی در پی حفر چاه در زمین‌های کشاورزی تهدید جدی برای محیط زیست و زمینه پیشروی آب‌های شور به سفره‌های زیر زمینی را فراهم می‌کند.

این کارشناس با اشاره به این که همزمان با کشت دوم برنج شاهد طغیان موج سوم و چهارم کرم‌های ساقه خوار هستیم، گفت: کشاورز به ناچار برای مبارزه با این آفت‌ها به ناچار به سموم قوی‌تر و سمپاشی چند باره روی خواهد آورد.

او افزود: اگر ایران مشکلی برای تامین آب و انرژی جهت کشت دوم برنج نداشت هم این رویه باید متوقف و کشت دوم برنج از دستور کار خارج می‌شد.

ربیعی گفت: با توجه به قیمت بسیار مناسبی که سبزی و صیفی در سال جاری پیدا کرد کشت پائیزه سبزی جات به جای کشت دوم برنج به مراتب صرفه اقتصادی بیشتری برای کشاورز خواهد داشت.

راهی به جز کشت نداریم

یک شالیکار بابلی گفت: برای امرار معاش زندگی به طور حتمی باید کشت دوم برنج را انجام دهم و راه دیگری ندارم.

بهرام حسینی افزود: هر چند هزینه کشت دوم به مراتب بیشتر از کشت اول است، اما چون شغل دیگری ندارم یک هکتار از زمین شالیزاری خود را به زیر کشت دوم می‌برم.

این کشاورز بابلی با بیان این که استفاده از کود و سموم مختلف در کشت دوم افزایش خواهد یافت، گفت: با وجود هزینه زیاد و خستگی چند برابری تولید در این فصل برای امرار معاش باید کشت دوم برنج را انجام دهم هر چند با سود بسیار کم.

حسینی افزود: در شرایط فعلی هزینه‌های تولید در کشت دوم به اندازه‌ای افزایش یافت که برخی از کشاورزان سال گذشته با کشت دوم در پنج هزار متر زمین شالیزاری در نهایت ۱۵۰ میلیون ریال سود برای آنها باقی مانده و مابقی همه هزینه شد.

این کشاورز بابلی گفت: اگر شرایط اقتصادی من خوب بود یا درآمد دیگری داشتم تحت هیچ شرایطی به کشت دوم برنج نمی‌پرداختم، چون ضرر دهی دارد.

طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران امسال ۲۱۵هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان زیر کشت اول برنج رفت که بیش از ۶۰ درصد آن ارقام طارم محلی و هاشمی است.

برنجکاری یکی از مهم‌ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون ۵۰۰ هزار تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود. استان مازندران تولید کننده ۷۲ نوع محصول زراعی و باغی است که در تولید ۱۵ محصول رتبه اول تا سوم را دارد.

این استان با برخورداری از تنها ۲ و نیم درصد زمین کشاورزی کشور، سالانه هفت درصد از تولیدات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.

برداشت مکانیزه برنج از رقم طارم در فصل زراعی جاری با حضور استاندار مازندران و معاون وزیر جهاد کشاورزی ۲۱ تیرماه در بابل آغاز و آیین شکرگزاری برداشت برنج جدید مازندران با ورود کمباین ویژه شالیزاری به زمین سه هکتاری یکی از کشاورزان روستای شریعت کلای بابل برگزار شد.

برنجکاری یکی از مهم‌ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود.

منبع:ایرنا