محدودیت منابع، تجدید ناپذیر بودن، ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی و گرمایش زمین، بخشی از دلایلی هستند که انرژی‌های تجدیدپذیر و بدون آلایندگی را به هدفی اولویت دار در چشم انداز و برنامه کشور‌ها در جهان تبدیل کرده است. به طوری که پیش‌بینی شده سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از اندکی بیش از ۱۰ درصد در سال ۲۰۲۲ به بیش از یک چهارم در سال ۲۰۵۰ برسد. اقدامی که منتج به کاهش سهم سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی و در نهایت کندتر شدن روند گرمایش زمین خواهد شد؛ به گونه‌ای طبق پیش بینی‌ها که از حدود سهم ۸۵ درصدی سوخت‌های فسیلی از انرژی اولیه در سال ۲۰۲۲، این سهم به حدود دو سوم تا سال ۲۰۵۰ خواهد رسید.

در کشور ما نیز ناترازی بیش از ۱۰ هزار مگاواتی تولید و تقاضای برق که در دهه اخیر انباشته شده، شرایط تامین برق را در شرایطی مثل اوج مصرف در تابستان سخت می‌کند؛ مسئله‌ای که می‌توان راه حل آن را در ظرفیت کشور در بهره مندی از انرژی‌های تجدیدپذیر جستجو کرد. برنامه‌های وزارت نیرو در دولت سیزدهم برای کاهش ناترازی برق، به عنوان چالش اصلی سال‌های اخیر این صنعت، در دو سطح افزایش بهره وری در طرف تقاضا و تولید و همینطور افزایش ظرفیت و توان تولید برق متمرکز بوده است.

البته که نمی‌توان برای افزایش ظرفیت، از ایجاد نیروگاه‌های فسیلی و حرارتی به طور کامل چشم پوشی کرد، اما باید توجه داشت که چالش‌های تامین سوخت، مدت زمان طولانی احداث این نیروگاه‌ها و همینطور سرمایه فراوانی که برای تامین شکاف و ناترازی برق در کشور مورد نیاز است، این نوع از نیروگاه‌ها مطلوب‌ترین مسیر برای پوشش ناترازی در کشور نیستند. این چالش‌ها در ابتدای دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفت و ایجاد ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در کنار ۱۰ هزار مگاوات افزایش ظرفیت نیروگاه حرارتی هدف گذاری شد.

۱۰ هزار مگاوات افزایش ظرفیت از محل نیروگاه‌های حرارتی در طی سه سال دولت، محقق شد، اما به نظر می‌رسد همچنان قطار توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر آهسته پیش می‌رود. طبق آخرین آماری که اعلام شده ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر ایجاد شده در کشور بیش از ۱۲۴۰ مگاوات است که ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی منصوبه با بیش از ۷۳۸.۸ مگاوات، سهمی معادل ۶۰ درصد از ظرفیت کل را به خود اختصاص داده است.
عدم النفع از انرژی پاک در غیاب نیروگاه های تجدیدپذیر

هاشم اورعی استاد دانشگاه و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی درباره روند آهسته توسعه تجدیدپذیر‌ها در کشور گفت: حدود ۲۵ سال است که تولید انرژی‌های تجدیدپذیر وارد کشور شده، اما ظرفیت نیروگاهی ما در این بخش به حدود ۱۳۰۰ مگاوات میرسد. این در حالی است که در برنامه ششم هم توسعه ۵ هزار مگاواتی تجدیدپذیر داشته باشیم. کشور ما در مقایسه با کشوری مثل ترکیه، ورود به عرصه تجدیدپذیرهارا زودتر شروع کرده، اما آنها در حال حاضر نزدیک به ۲۰ هزار مگاوات ظرفیت خورشیدی دارند.

او افزود: دولت برای توسعه این ظرفیت در کشور باید ورود بخش خصوصی به این بخش حمایت کند و نقش تسهیلگری داشته باشد. در چنین شرایطی دیگر لازم نیست دولت مدل‌هایی مانند خرید تضمینی برق را انجام دهد. به این دلیل که با وجود راه اندازی تابلو برق سبز در بورس انرژی در دولت سیزدهم بخش خصوی تمایل خواهد داشت که برق تولیدی خود را از این طریق بفروش برساند. خرید تضمینی دولت حدود ۲ هزار تومان به ازای هر کیلووات ساعت است، اما اکنون میبینیم که در تابستان صنایع در بورس انرژی برق را تا ۷ هزار تومان هم خریداری می‌کنند.
محمود کمانی معاون وزیر نیرو با اشاره به مزایای ایجاد تابلوی برق سبز گفت: بر اساس مدل تابلوی برق سبز، صاحبان نیروگاه‌های تجدیدپذیر برق خود را در این تابلو به فروش می‌رسانند؛ خریداران برق این نیروگاه داران، صنایعی هستند که موظفند با افزایش سالانه از یک تا ۵ درصد برق خود را از نیروگاه‌های تجدیدپذیر تامین کنند. با استقبال بسیار سرمایه گذاران، تاکنون تقاضای ساخت نیروگاه‌هایی به ظرفیت مجموع ۸۰۰ مگاوات از این طریق دریافت شده و پروانه احداث از سوی سازمان انرژی‌های تجدید پذیر صادر شده است.

۱۳ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در مرحله اجرایی قرار دارند

او در خصوص چشم انداز توسعه تجدیدپذیر‌ها در ایران می‌گوید: در حدود ۶۰۰ نیروگاه تجدیدپذیر به ظرفیت بیش از ۱۳ هزار مگاوات در سراسر کشور در حال ساخت است که تا ۲ سال آینده به بهره برداری خواهد رسید و در این صورت سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از تولید برق ایران به بیش از ۱۵ درصد افزایش پیدا خواهد کرد.

در یک شمای کلی از افزایش ظرفیت تجدیدپذیر‌ها در دولت سیزدهم می‌توان اشاره کرد که در این سه سال ظرفیت این نیروگاه‌ها از انواع مختلف که عمدتا خورشیدی و بادی هستند بیش از ۳۵ درصد نسبت به دولت دوازدهم افزایش داشته است. همچنین در آخرین آمار ارائه شده، میزان تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر در تیر امسال ۲۶۱ میلیون کیلووات ساعت گزارش شده که به نسبت به ماه قبل از آن ۹ درصد رشد را نشان می‌دهد. انرژی تولیدی نیروگاه‌های تجدیدپذیر از ابتدای سال هم بیش از ۹۲۳ میلیون کیلوات ساعت ثبت شده است.

خبرنگار: امیرمحمد درویشی