گمرک و مرز دوغارون - اسلام‌قلعه افغانستان با قدمت بیش از ۱۰۰ سال در ۱۸ کیلومتری شهر تایباد و ۲۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع شده است.

در کنار ۲ مرز "ماهیرود" خراسان جنوبی و "میلک" سیستان و بلوچستان، گذرگاه جاده ای دوغارون بیشترین سهم را در جابه جایی کالا بین افغانستان با ایران و دیگر کشورهای جهان دارد.

برای تشریح اهمیت مرز دوغارون در قالب یک بند کافی است بدانیم که پارسال حدود ۸۰۰ هزار تن کالای ترانزیتی به ارزش ۲.۹ میلیارد دلار و ۶۰۰ هزار تن کالای صادراتی به ارزش حدود ۱۸۰ میلیون دلار از مرز دوغارون به افغانستان ارسال شده است و همچنین در سال ۱۴۰۲ از طریق این مرز زمینی ۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۱۵ میلیون دلار از افغانستان وارد ایران شده است.

تردد روان و حذف هزینه های مختلف از فرایند عبور و مرور کالای تجاری قطعا در بهبود روند صادرات و ترانزیت کالا بسیار اثرگذار است و می تواند روند صدور کالا از ایران به افغانستان را مانند حدود هشت سال قبل به رقم نیم میلیارد دلار برساند.

در هفته های گذشته موضوع حذف دریافت عوارض عبور مرزی حدود ۷۰ دلاری از هر کامیون برسرزبان ها افتاده است، ابتدا طرف افغانستانی مدعی حذف این عوارض شد اما مشخص شد که این رقم کاهش یافته اما حذف نشده و طرف ایرانی نیز به صورت متقابل این رقم را کاسته و به ۷۰ دلار در ازای هر تریلی رسانده است.

این در حالی است که بازرگانان ایرانی و افغانستانی، مالکان بار و شرکت های حمل و نقل ایرانی و افغانستانی با هدف کاهش هزینه ها، خواستار حذف همزمان و هماهنگ این عوارض از سوی مسئولان ۲ سوی مرز دوغارون - اسلام‌قلعه هستند.

شرکت‌های ترانسپورتی هرات، خواستار حذف خاک‌پولی

رییس اتحادیه شرکت های ترانسپورتی استان هرات افغانستان گفت: همچنان که از سال های گذشته اعلام کرده ایم خواستار حذف دریافت عوارض مرزی از ناوگان حمل و نقل جاده ای در مرز دوغارون- اسلام قلعه بین هرات و خراسان رضوی هستیم.

عارف رضایی افزود: صفر شدن عوارض مرزی از ناوگان تجاری، سهولت حمل و نقل بین المللی برای تجار و بازرگانان را در پی دارد.

وی ادامه داد: با حدف این عوارض مرزی در مرز دوغارون- اسلام قلعه، که در افغانستان "خاک پولی" و در ایران "دوزبلاغ" خوانده می شود، کالا به قیمت کمتر به دست مصرف کننده نهایی می رسد که در نهایت به نفع مردم است.

خاک پولی کاهش یافته است

رییس انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی نیز در تشریح ماهیت خاک پولی گفت: این عوارض هنگام عبور ناوگان ایرانی یا افغانستانی با بار ترانزیتی، صادراتی و یا وارداتی از مرز توسط نهادهای مرزی ۲ کشور دریافت می شود.

احمد زمانیان یزدی افزود: پیش از این عوارض دریافتی از ناوگان افغانستانی ۱۰۲ دلار بود که پس از اینکه افغانستانی ها مبلغ خاک پولی را کاهش داده و به حدود ۷۰ دلار رساندند، طرف ایرانی نیز اکنون حدود ۷۰ دلار از ناوگان افغانستانی می گیرد.

رییس انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی از مطابه چندباره این نهاد برای حذف خاک پولی خبر داد و گفت: ایران سال‌ها پیش، در زمان دولت گذشته افغانستان این هزینه را حذف کرد اما به دلیل آنکه طرف افغانستانی عوارض متقابل را حذف نکرد، ایران هم پس از مدتی دوباره دریافت این عوارض را برقرار کرد.

حذف خاک پولی تصمیمی ملی است

زمانیان یزدی اظهار داشت: موضوع حذف این عوارض که افغانستانی ها به آن خاک پولی و برخی رانندگان ما به آن "دوزبلاغ" یا عوارض عبور می گویند، باید در تهران بررسی شود چون مساله ای کشوری است و استان نمی تواند درباره آن تصمیم گیری کند.

وی گفت: البته هزینه های دیگری از طرف نهادهای دولتی از جمله گمرک و شرکت نفت و یا برخی بخش های خصوصی مرزی مانند توقفگاه‌ها از رانندگان دریافت می شود که طبق قانون است اما اینجا فقط حذف خاک پولی مطرح است.

رییس انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی گفت: اکنون همه بحث و مطالبه ها بر سر حذف خاک پولی، یا همین ۷۰ دلار است.

حذف خاک‌پولی به نفع افغانستانی‌ها است

زمانیان یزدی خاطرنشان کرد: البته حذف این عوارض بیشتر به نفع افغانستانی‌ها است چرا که تردد تعداد ناوگان افغانستانی از مرز دوغارون بیشتر از ناوگان ایرانی است، از طرفی باید توجه داشت تردد ناوگان ایرانی تنها تا اسلام قلعه یا نهایتا تا هرات و عمق ۱۲۰ کیلومتری خاک افغانستان است در حالی که ناوگان افغانستانی بیش از هزار کیلومتر و تا بندرعباس در خاک ایران تردد دارند.

وی گفت: البته نباید فراموش کرد هر هزینه ای که در قالب حق عبور یا سایر هزینه ها پرداخت می شود در صورت حساب حمل کالا روی کرایه حمل باید توسط تاجر پرداخت شود، لذا همه هزینه ها بر صاحب بار تحمیل می شود.

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: این سازمان با حذف یا کاهش عوارض متقابل در مرز دوغارون - اسلام قلعه از ناوگان تجاری موافق بوده و در این خصوص در حال رایزنی با طرف افغانستانی است.

جعفر شهامت افزود: باید توجه داشت آنچه به عنوان حذف عوارض تردد از ناوگان تجاری در مرز دوغارون- اسلام قلعه با افغانستان مطرح شده، حذف عوارض متقابل است.

وی ادامه داد: راهداری نیز تمایل به حذف عوارض متقابل دارد لذا در سطح ملی نشست های حضوری و مجازی برای کاهش عوارض یا حذف آن در سه مرز "میلک، ماهی‌رود و دوغارون" با افغانستان در حال پیگیری است که البته طرف افغانستانی حذف عوارض را پذیرفته است و ما هم آماده ایم عوارض را به همان میزان که طرف مقابل کاهش دهد، پایین بیاوریم.

دولت سابق افغانستان به توافق حذف خاک‌پولی عمل نکرد

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: در سال ۱۳۹۲ و با توجه به توافقات صورت گرفته بین ۲ دولت وقت ایران و افغانستان برای حذف عوارض تردد مرزی، ایران به مدت بیش از یک هفته دریافت عوارض را حذف کرد اما طرف افغانستانی به توافق حذف عوارض متقابل عمل نکرد که در نهایت ایران نیز دوباره دریافت عوارض را از سر گرفت.

شهامت افزود: اخیرا افغانستان عوارض تردد در گذرگاه مرزی اسلام قلعه - دوغارون را کاهش داده، اما حذف نکرده است و در نشست های دوجانبه نیز آنها این موضوع را تایید کرده اند که عوارض را صرفا کاهش داده اند.

وی اضافه کرد: عوارض ترددی که ایران در گذرگاه مرزی دوغارون - اسلام قلعه از ناوگان تجاری دریافت می کند عوارض متقابل است یعنی عوارضی که ما از ناوگان افغانستانی می گیریم در برابر هر آن چیزی است که افغانستان در مرز از ناوگان ایران دریافت می کند و قانون، راهداری را به دریافت این عوارض متقابل مکلف کرده است.

مدیرکل راهداری و حمل نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: در گذشته سهم تردد ناوگان کشور افغانستان در مرز دوغارون حدود ۷۰ درصد و ناوگان ایرانی حدود ۳۰ درصد بود که اکنون تقریبا این سهم تردد به حالت متعادل رسیده و بین ناوگان ۲ کشور به صورت ۵۰ درصد تقسیم شده است.

شهامت افزود: عبور بار ترانزیتی از جاده ها موجب تخریب و استهلاک راه ها می شود و از طرفی بخش خصوصی با عبور ناوگان ترانزیتی درآمد کسب می کند لذا باید عوارضی برای ایمن‌سازی و بازسازی راه ها از این بخش به نفع دولت دریافت شود.

وی ادامه داد: آنچه به عنوان عوارض به ازای هر تن کیلومتر تردد از ناوگان تجاری دریافت می شود مربوط به بازسازی زیرساخت‌های جاده ای است که مطابق قانون همچنان از ناوگان بخش خصوصی دریافت خواهد شد و ارتباطی با عوارض تردد از مرز ندارد.

ملاک تعریف عوارض مرزی، رفتار کشور مقابل است

ماه گذشته استاندار خراسان رضوی در جمع فعالان اقتصادی در شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی این استان با بیان اینکه ۲ کشور ایران و افغانستان در تعامل مستمر به سر می‌برند، گفت: اکنون ملاک در تعیین عوارض حمل ونقل مرزی، رفتار متقابل ۲ طرف است.

یعقوبعلی نظری افزود: در حوزه عوارض براساس رفتار متقابل عمل خواهد شد که موضوعی طبیعی است، موضوع عوارض از ناوگان نیز از سوی وزارت امور خارجه دنبال می شود و استان خراسان رضوی هم در حوزه اقتصادی آن را دنبال می‌کند.

وی بیان کرد: طرح موانع و مشکلات دریافت عوارض متقابل از ناوگان افغانستانی و توافقات حاصله در این زمینه از دستورکارهای نشست شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی نیز هست.

حذف خاک‌پولی به سرنوشت ۲۴ ساعته کردن مرز دوغارون گرفتار نشود

حذف خاک پولی یا عوارض عبور مرزی باید به صورت متقابل توسط افغانستان نیز اجرا شود و پیگیری ها نشان می دهد موضوع در دستور کار مقامات ۲ کشور همسایه قرار دارد، هرچند شاید مقدار این عوارض ۷۰ دلار، به نظر ناچیز برسد اما حذف آن نماد تعامل مسئولان ۲ کشور در راستای تسهیل در تردد و کاهش هزینه ها برای تامین مایحتاج مردم افغانستان است.

لازم به ذکر است که پیش از این مسئولان بلندپایه ملی و محلی ۲ همسایه در نشست های مختلف از توافق برای شبانه روزی کردن مرز دوغارون - اسلام‌قلعه خبر داده بودند اما تاکنون این توافق به ثمر نرسیده است و امید است که حذف خاک پولی، که هزینه ای نیز برای دولت ایران و افغانستان ندارد از سد دیوان سالای و سایر مشکلات عبور کرده و روی محقق ببیند.

منبع: ايرنا