حجم سنگین ترافیک شهری از معضلاتی که  است مردم کلان شهرها  هر روز با آن درگیر هستند،کلانشهر قم هم از معضل ترافیک سنگین و پیامد‌های آن از جمله مسایل زیست محیطی، اتلاف زمان وبی نظمی در خیابان‌ها رنج می‌برد.

سال۱۳۹۰ بود که طرح ساخت متروی قم برای باز کردن گره ترافیکی محور‌ها و معابر شهری و در جهت خدمت رسانی به زائران و مجاوران حرم مطهر  به تصویب رسید  اما پس از گذشت  سیزده  سال چشم انتظاری مردم قم، هر بار افتتاح  آن را به زمان دیگری موکول شده است.

تاریخچه  ابر پروژه متروی قم

طرح مترو یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه‌های شهری قم  در ۲ خط A و B طراحی‌شده و پیمانکاری ساخت خط ۱ آن با برگزاری مناقصه در سال ۱۳۸۹ با مبلغ ۸۶۰ میلیارد تومان به قرارگاه خاتم‌الانبیاء رسید سال ۱۳۹۴ که اعضای شورای‌اسلامی شهر قم کلید مدیریت شهری را به «مرتضی سقائیان‌نژاد» سپردند، این ابرپروژه ۵/۱۳ درصد پیشرفت فیزیکی داشت.

خط ۱ این پروژه این خط شمال غربی شهر قم را به جنوب شرقی آن متصل می‌کند که ۱۴ کیلومتر طول و ۱۴ ایستگاه دارد و در ۲ فاز تعریف شده‌است، فاز ۱ از ایستگاه قلعه کامکار تا میدان مطهری و فاز ۲ از میدان مطهری تا ایستگاه مسجد جمکران ادامه خواهد یافت .

خط ۱ مترو قم دارای ۲خط A و B است که خط A آن با پیش‌بینی ۱۴ ایستگاه دارای ۱۴/۸ کیلومتر طول است. این خط به ۲ فاز تقسیم شده و فاز نخست آن به طول ۴/۶ کیلومتر، حدفاصل میدان کشاورز تا میدان شهید مطهری در حال اجراست. خط B هم به طول ۱۸ کیلومتر، ۱۶ ایستگاه دارد که عملیاتی‌شدن آن به‌دلیل تأمین نشدن منابع مالی فعلاً در اولویت نیست.

خط ۲ مترو نیز به طول ۲۸ کیلومتر از اراضی ۵۶۰ هکتاری طرح نهضت ملی مسکن در شهرک پردیسان آغاز و در محدوده میدان ۷۲ تن و بلوار شهید خداکرم به پایان می‌رسد.

متروی قم مفتخر به تولید داخل

 پروژه بزرگ مترو قم سرآمد اتکا به تولید داخل است و بخش عظیمی از تجهیزات آن از شرکت‌های ایرانی تأمین‌شده است.

 احداث متروی قم به دست متخصصان داخلی از جمله افتخارات توان فنی و مهندسی کشور است.

سازمان قطار شهری قم به‌عنوان نخستین بار در سطح کشور حمایت از تولید داخل و شرکت‌های توانمند کشور را در دستور کار قرارداده تا ضمن بهره‌گیری از تجهیزات با کیفیت و مناسب در پروژه مترو قم، مسیر داخلی سازی و استفاده از تولیدات ایرانی را برای سایر مترو‌های کشور هموار کند.

مونوریل سد راه مترو

مدیرعامل سازمان قطار شهری استان قم می گوید: از جمله فعالیت‌هایی که در قم اتفاق افتاد این بود که تا سال ۹۳ به جهت اینکه همزمان با پروژه مترو، پروژه منوریل هم در دست اجرا بود، دولت وقت اجازه صرف اعتبارات عمرانی برای خط مترو قم را نمی‌داد. چنانچه قرار بود مترو راه‌اندازی شود باید از منابع داخلی استان تأمین اعتبار می‌کردیم.

 انگشت باف در بیان مهم‌ترین علت نرسیدن به زمانبندی درست اجرایی مترو قم عنوان کرد: بحث منابع مالی و قرارداد مترو یکی از مهم‌ترین دلایل اجرایی نشدن در زمان درست بود. ما در سال ۹۵ موارد فنی خود را به شورای عالی فنی کشور اعلام و شرایط را شفاف تشریح کردیم. باتوجه به اینکه سال ۹۲ / ۹۳ منوریل در اولویت دولت قرار داشت، بنابراین این موضوع باعث شد در نهایت شورای عالی فنی در سال ۹۶ در این پروژه ورود کرد و در مصوباتی که داد، آن را به دو مرحله تقسیم کرد.

مدیرعامل سازمان قطار شهری استان قم گفت: در مصوبه شورای عالی فنی در سال ۹۶ هدفگذاری شد که ما باید به جهت محدودیت منابع، مرحله اول را تا سال ۱۴۰۲ تکمیل کنیم. مطابق با مصوبه شورا توجه از خط دو و مرحله B برداشته شد و ما ناگزیر بر اساس تصمیمات شورای عالی فنی کار را پیش بردیم.

تعهد واگن بر عهده وزارت کشور و دولت است

انگشت باف درباره تدابیر تأمین واگن و منابع و تسهیلات آن گفت: طبق قرارداد، تعهد واگن بر عهده وزارت کشور و دولت است. ما در سال ۹۷ یک مصوبه از هیئت وزیران اخذ کردیم که بنا شد، واگن‌های متروی قم را بر اساس قرادادی که وزارت کشور تا سقف ۲۵ درصد دارد تأمین کنند.

مدیرعامل سازمان قطار شهری استان قم افزود: قرارداد ۶۳۰ واگن تهران و قرارداد ۷۹۹ واگن تمام شهر‌ها را وزارت کشور عهده‌دار است. طبیعتا کارفرمای قرارداد تأمین واگن ما در استان قم هم وزارت کشور است. ما سال ۹۷ مصوبه‌ای که از هئیت وزیران اخذ کردیم و قرار شد از این ظرفیت استفاده کنیم، بر این اساس مقرر شد که مبلغ ۷۰ میلیون یورو و به طور کامل از اعتبارات دولتی واگن‌های مترو قم تأمین شود.

انگشت باف بیان کرد: متأسفانه به جهت بروکراسی و تغییر دولت، قرارداد در آبان سال ۱۴۰۱ توسط وزارت کشور به طرف خارجی ابلاغ شد. مجدد در حال پیگیری هستیم. باید در سازمان برنامه‌ریزی وزارت کشور یکسری از اصلاحات قراردادی، مجوزی اتفاق می‌افتاد. به همین واسطه منجر به این شد که قسط اول پیش‌پرداخت قرارداد توسط وزارت کشور به شرکت چینی پرداخت نشود.

مدیرعامل سازمان قطار شهری استان قم عنوان کرد: ما سال گذشته در جلسات متعدد فشرده دوماهه‌ای با موضوع مدیریتی و کارشناسی به صورت برخط با نفرات خارجی داشتیم و طراحی واگن‌ها را تصویب کردیم. مبحث قسط اول پیش‌پرداخت خارج از اراده‌ی سازمان قطار شهری استان است و دوستان وزارت کشور باید پیگیری‌های لازم را انجام می‌دادند. طی تلاش‌های انجام شده در ۲۷ مردادماه ۱۴۰۳ مجوز ماده ۶۲ واگن‌های متروی قم صادر شد.

انگشت‌باف عنوان کرد: بر این اساس ما باید بلافاصله قرارداد ۳ جانبه با بانک مرکزی را انجام دهیم. احتمالا ظرف ۳ ماه آینده می‌توانیم کار را به مرحله‌ای برسانیم که دولت بتواند قسط اول پیش‌پرداخت را به طرف چینی بدهد، تا شرکت چینی هم واگن‌ها را بسازد و در بازده زمانی ۶ تا ۸ ماهه به قم تحویل دهد.

مدیرعامل سازمان قطار شهری استان قم گفت: ما در ۲ بخش به کمک دولت احتیاج داریم؛ اول اعطای مجوز‌های عقب‌افتاده مانند ماده ۶۲ که ۱۰ ماه در سازمان برنامه مانده بود. دوم باتوجه به اینکه در خرداد سال ۱۴۰۲ اوراق مشارکت مترو قم رشد ۳ برابری داشته است که مبلغ آن ۲۵۰ میلیارد تومان بود که به نسبت سال قبل آن یعنی سال ۱۴۰۱ رشد ۵۰۰ درصدی داشت. ما برای وصول این مبلغ نیاز به مساعدت دولت داریم.

پیشرفت  خط دوم متروی  قم کمتر از یک درصد

مدیرعامل سازمان قطار شهری قم انجام حفاری فاز دوم  خط نخست را مورد توجه قرار داد و اظهار کرد: سه مشکل قطعی برق، کمبود گازوئیل و کمبود سیمان و بتن سبب ایجاد وقفه در روند پیشرفت پروژه مطابق برنامه‌ریزی‌ها شده است.

وی، میزان پیشرفت واقعی پروژه را کمتر از یک درصد نسبت به برنامه پیش‌بینی‌شده دانست و افزود: تا چند روز آینده دستگاه بچینگ تولید بتن در کارگاه نصب می‌شود تا بتوان تسریع در روند پروژه داشت و روند پروژه فاز دوم به‌صورت مستمر رصد می‌شود.

مدیرعامل سازمان قطار شهری قم، آخرین وضعیت احداث ایستگاه A ۱۱ را موردتوجه قرار داد و گفت: این ایستگاه در فاز نخست به‌صورت عبوری در نظر گرفته شده است که هم‌اکنون حدود ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که برای تکمیل کامل به بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

 بودجه ۴/۵ همت در پروژه خط دو مترو تزریق شود

روانبخش، نماینده مردم قم در تشریح اقدامات صورت گرفته در زمینه مترو قم گفت: دو خط مترو در قم درنظر گرفته شده است، خط دو از پردیسان [منطقه ۵۶۰ هکتاری]تا حرم کشیده شده بود، اما فعلا از دستورکار خارج کرده‌اند و پیش‌بینی بر تکمیل منوریل دارند.

 وی افزود: باتوجه به اینکه مشکل ترافیک استان حل نمی‌شد، اما در سفر پایانی شهید رئیسی به قم تصویب شد که منوریل را تا حرم بیاورند که حدودا مبلغ ۴ همت بودجه لازم دارد.

روانبخش گفت:خط یک مترو که از جمکران به سمت قلعه‌کامکار کشیده شده است، تقریبا ۵۰ تا ۶۰ درصد انجام شده است. وی افزود: در زمینه تأمین با شهردار تهران [آقای زاکانی]صحبت کردم، در خرید واگنی که از چین داشته‌اید سهم استان قم را هم لحاظ کنید. با پیگیری‌های صورت گرفته اعتباری بالغ بر دو و نیم همت در دولت سیزدهم برای متروی قم مصوب شده بود که این میزان تخصیص یافت.

نماینده قم در خانه ملت افزود: برای مرحله دوم خط اول مترو قم از میدان شهید مطهری تا مسجد مقدس جمکران نیز چهار و نیم همت اعتبار نیاز است که پیگیری‌های لازم در این زمینه با جدیت دنبال می‌شود.

وی افزود:دو واگن در مشهد است و با پیگیری‌های لازم هرچه زودتر این واگن‌ها را تأمین می‌کنیم. چنانچه بودجه‌ی ۲/۵ همت در پروژه‌ی مترو تزریق شود و در اختیار شهرداری قرار بگیرد قطعا خط یک مترو قم سرعت خوبی پیدا می‌کند.

نماینده مردم قم بیان کرد: برای نمونه ما چند روز گذشته به جهت پیگیری بودجه قطار شهری با وزیر اقتصاد تماس گرفتیم و موعد پرداخت را به ایشان یادآور شدیم و آقای همتی نیز قول همکاری دادند.

مهم ترین پروژه عمرانی استان  همین پروژه مترو  است که در طول سال های اخیر  طوفان‌های متعدد اقتصادی و ارزی و مشکلاتی که تحریم‌ها به بار آورد، آن  را متوقف کرده است.ابر پروژه ملی قطار شهری قم در این سا ل ها که بار‌ها کمبود اعتبارات و نبود سازش میان کارفرما و پیمانکار زمان بهره برداری آن را به تاخیر انداخته  ، حالا اما افتتاح خط یک آن همچنان لنگ تامین واگن است.

  بهره برداری از مترو  جزئی از حقوق شهروندی است که حال ترافیک شهری  را بهتر می‌کند. متروی قم برای رسیدن به مقصد نهایی عزم ملی را می طلبد تا همچنان قم رکورددار  طولانی ترین زمان ساخت   آن هم بعد از گذشت سیزده سال نباشد.