با گذشت نزدیک به ۲ سال و نیم از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، کارشناسان سیاسی نظامی، پایانی برای این بحران متصور نیستند به ویژه بعد از حمله غافلگیرکننده دو هفته پیش ارتش اوکراین به منطقه کورسک در غرب روسیه، احتمال تشدید تنش افزایش یافته‌است.

کی‌یف با حمله اخیر خود به کورسک که در ۶ آگوست (۱۶ مرداد) رقم خورد، توانست کنترل ۸۲ شهرک را در مساحتی به وسعت یک هزار و ۱۵۰ کیلومتر مربع در دست گیرد. بر اساس تازه‌ترین گزارش‌ها، تاکنون بیش از ۱۲۱ هزار نفر این منطقه را ترک کرده یا تخلیه شده‌اند و بر اساس اعلام وزارت دفاع روسیه، کی‌یف در این حملات بیش از ۳ هزار و ۸۰۰ نیروی خود را از دست داده‌ است.

اوکراین در این مرحله از جنگ، سیاست تخریب پل‌ها را در پیش گرفته‌ است؛ همان تاکتیک موفقیت‌آمیز همیشگی شوروی در جنگ‌های جهانی که باعث شکست دشمنان شد. ارتش اوکراین به نوعی از همین تاکتیک جنگی طی دو هفته اخیر استفاده کرده‌است. آنها تا کنون سه پل کلیدی را تخریب کرده و مدعی شده‌اند که تخریب این پل‌ها مسیرهای تدارکاتی روسیه را مختل می‌کند.

مسکو روز دوشنبه ۱۹ آگوست (۲۹ مرداد) تأیید کرد که اوکراین در حمله روز قبل خود، سومین پل را نیز روی رودخانه «سیم» در منطقه کورسک روسیه تخریب کرده‌است. برخی تحلیل‌گران نظامی بر این نظرند روسیه از سه پل نصب شده روی رودخانه سیم برای تأمین نیروهای مورد نیاز خود در منطقه درگیری استفاده می‌کرده است؛ اقدامی که می‌تواند نشان دهنده نیت سران کی‌یف برای تقویت نیروهای خود باشد. البته برخی منابع روسی نیز تأیید کرده‌اند که تخریب پل روی رودخانه «سیم» نزدیک شهر «گلوشکو» موجب اختلال در تحویل تجهیزات به نیروهای روسی شده‌است.

از چراغ سبز تا سیل تسلیحات آمریکا و ناتو به اوکراین

چند روز پیش «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه درباره تجاوز اوکراین به منطقه کورسک روسیه، اظهار داشت که «اگر آمریکا به زلنسکی دستور نمی‌داد، او هرگز تصمیم به انجام این کار نمی‌گرفت.» غرب با محوریت آمریکا ضمن دمیدن به آتش بحران اوکراین همواره تلاش کرده‌اند که توازنی در این نبرد ایجاد کنند به امید آنکه روسیه به عنوان قوی‌ترین رقیب آنها در یک چالش دائمی و فرسوده قرار گیرد.

آمریکا پیش از این بارها اعلام کرده بود که اجازه نمی‌دهد اوکراین در هرگونه حمله به خاک روسیه از تسلیحات ارسالی ساخت ایالات متحده استفاده کند. «جان کربی» سخنگو و هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در نشستی خبری پس از آغاز حمله اوکراین به کورسک گفت که واشنگتن هیچ تغییری در سیاست خود ایجاد نکرده و اوکراین همچنان برای حمله به خاک روسیه، اجازه استفاده از تسلیحات ساخت آمریکا را ندارد.

اینک اما واقعیت میدانی عکس ادعاهای مقام‌های کاخ سفید را به تصویر می‌کشد. مسکو می‌گوید اوکراین از تسلیحات غربی از جمله موشک‌های «هیمارس» ساخت ایالات متحده برای تخریب پل‌ها از جمله پل رودخانه «سیم» در منطقه کورسک استفاده کرده و نیروهای داوطلبی را که سعی در تخلیه غیرنظامیان داشته‌اند، کشته است. «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در پیام‌رسان تلگرام اعلام کرد: برای اولین بار منطقه کورسک هدف اصابت راکت‌اندازهای ساخت غرب و احتمالاً هیمارس آمریکایی قرار گرفت.

«اسکات ریتر» افسر اطلاعاتی سابق آمریکا و بازرس تسلیحاتی سازمان ملل متحد می‌گوید که به باور وی، حمله اوکراین به منطقه کورسک روسیه، تحت هدایت ناتو انجام شده‌است. وی تاکید کرد: واقعیت این است که روسیه به جنایات جنگی اوکراین که از کودتای ۲۰۱۴ «میدان» در کی‌یف جریان دارد، پاسخ داد؛ و نیرویی که (در کورسک) پیشروی می‌کند، نیرویی است که ناتو آن را ساخته و پرداخته است.

در این برهه نخستین جنگنده‌های اف -۱۶ آمریکا نیز به اوکراین تحویل داده شدند. کانال تلگرامی تارنمای خبری اسپوتنیک روز پنجشنبه (۱۸ مرداد) به نقل از «پاول فیلیپچوک» بخشدار شهر کاخوفسکی، نوشت که جنگنده‌های اف -۱۶ در منطقه خرسون اوکراین دیده شده‌اند. «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهوری اوکراین، اوایل هفته گذشته تحویل جنگنده‌های اف -۱۶ که مدت‌ها مورد انتظار این کشور بود را تأیید و اعلام کرد که خلبانان اوکراینی پرواز با این جنگنده‌های ساخت آمریکا را برای عملیات‌هایی در داخل این کشور آغاز کرده‌اند. رئیس‌جمهوری اوکراین ادامه داد: ما منتظر اف -۱۶ های بیشتر هستیم و بسیاری از دوستان ما اکنون در حال آموزش [درباره نحوه کار با این جنگنده‌های ساخت آمریکا] هستند.

‌در این میان، روسیه غرب را به حمایت و تشویق حمله زمینی اوکراین به خاک روسیه متهم کرده و گفته است که «تهاجم تروریستی» کی‌یف و الحاق جنگنده‌های اف -۱۶ به نیروی هوایی اوکراین مسیر جنگ را تغییر نخواهد داد.

هدف‌های پشت پرده غرب و اوکراین از اشغال کورسک

مقام‌های اوکراین از جمله زلنسکی هدف اصلی از پیشروی در کورسک روسیه را پروژه «منطقه حائلِ» اوکراین اعلام کرده‌اند و می‌گویند قصد دارند با سیطره بر مناطق مرزی روسیه، منطقه حائل ایجاد کنند تا مانع از حملات روسیه به مناطق مرزی اوکراین شوند. آنها همچنین ادعا کرده‌اند کریدورهای انسان‌دوستانه در مناطق تحت سیطره خود در خاک روسیه ایجاد می‌کنند تا هم کمک‌های انسان‌دوستانه به غیرنظامیان روس برسد هم کانالی برای خروج آنها به سمت روسیه یا اوکراین وجود داشته باشد.

اما از نگاه ناظران هدف فراتر از این مواضع اعلانی است. آنها با این پیشروی قصد سیطره بر شهرها و منطقه‌های استراتژیک را دارند. به عنوان نمونه نیروهای اوکراینی چند ساعت پس از آغاز تهاجم در ۶ آگوست وارد سودژا شدند. شهر سودژا که تقریباً ۱۰ کیلومتر با مرز اوکراین فاصله دارد و جمعیت آن پنج هزار و ۵۰۰ نفر تخمین زده می‌شود، مرکز اداری منطقه کورسک محسوب می‌شود. سودژا از نظر استراتژیک شهری بسیار با اهمیت است. گاز طبیعی روسیه که از میدان‌های گازی غرب سیبری و از طریق اوکراین به اروپا منتقل می‌شود، از یک ایستگاه اندازه‌گیری مرز در منطقه سودژا عبور می‌کند.

با وجود جنگ ۲.۵ ساله، انتقال گاز روسیه به اروپا قطع نشده و همچنان ادامه دارد؛ این امر به شرکت دولتی و غول‌آسای نفت و گاز روسیه موسوم به «گازپروم» روسیه امکان می‌دهد تا از فروش گاز کسب درآمد کند؛ در این میان اوکراین نیز از حق ترانزیت گاز، بهره‌مند می‌شود. هدف دیگر اوکراین از این پیشروی، کشاندن روسیه به پای میز مذاکرات دومین نشست صلح اوکراین است. نخستین نشست صلح اوکراین به میزبانی سوئیس در ماه خرداد برگزار شد. بیانیه پایانی این نشست در حالی صادر شد که در آن، هیچ راه حل مشخصی برای دستیابی به صلح در منطقه به چشم نمی‌خورد.

در این نشست که در استراحتگاه «بورگنستاک» سوئیس انجام گرفت، روسیه و چین غایب بودند. گفت‌وگوها در این نشست حول محور طرح صلح ۱۰ ماده‌ای زلنسکی که در اواخر سال ۲۰۲۲ ارائه شده بود، تنظیم شد. بعد از ناکامی کنفرانس سوئیس درباره اوکراین بدون حضور روسیه، رئیس‌جمهور اوکراین دوشنبه گفت که انتظار دارد مسکو در دومین کنفرانس که قرار است در ماه نوامبر (آبان) برگزار شود، شرکت کند؛ این در حالی است که سران کرملین تاکنون استقبالی از نشست آتی به عمل نیاورده‌اند.

به احتمال زیاد اوکراین از اشغال کورسک قصد امتیازگیری در مذاکرات آتی را دارد و در ازای بازگرداندن این منطقه، چهار استان لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپوریژیا را که پیشتر به روسیه ضمیمه شده بودند، مطالبه کند. زلسنکی به خوبی می‌داند که در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که آبان ماه انجام می‌شود، سیل کمک‌های آمریکا و ناتو به کی‌یف قطع خواهد شد و توجه واشنگتن بر بحران غزه و حمایت همه‌جانبه از رژیم صهیونیستی تمرکز خواهد بود؛ در نتیجه بهترین گزینه را در این برهه کوتاه، اشغال بخشی از خاک روسیه با هدف امتیازگیری در پشت میز مذاکره می‌داند.

منبع: مهر