اگر ایام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را به خاطر بیاورید، متوجه می‌شوید که اگر یارانه کتاب داشتید و یا به صورت حضوری امکان آمدن به نمایشگاه کتاب را نداشتید، حتماً یکبار از طریق سایت نمایشگاه کتاب به صورت مجازی کتاب خریداری کردید. نمایشگاه مجازی کتاب هم امکان ارسال رایگان کتاب را برای خریداران فراهم می‌کرد و هم از دردسر‌های خریدی که هر خریدار به صورت حضوری با آن مواجه می‌شد، می‌کاست. 

حال سامانه بازار کتاب که در دولت سیزدهم بین خریداران و کتاب فروشان پاگیر شد، به مثابه همان نمایشگاه مجازی کتاب عمل می‌کند؛ با این تفاوت که این سامانه فقط دست خریدار را در دست کتاب فروش می‌گذارد و تا سقف یک میلیون تومان خرید، ۲۵۰ هزار تومان تخفیف به خریدار می‌دهد و ارسال کتاب برای او رایگان است. درِ این سامانه شبانه‌روز به روی خریداران و کتاب دوستان باز است و آنها پس از عضویت و تکمیل فرم ثبت‌نام می‌توانند به صورت ۲۴ ساعته اقدام به جست‌وجو و خرید کتاب کنند.

از طرفی، طرح فروش بازار کتاب که از تاریخ پنج خرداد سال جاری آغاز شده تا ۲۹ اسفند سال ۱۴۰۳ ادامه دارد. 

در این سامانه که خرید کتاب به صورت مجازی انجام می‌شود، اگر بیش از یک میلیون تومان خرید انجام شود، یارانه خرید به خریدار تعلق نمی‌گیرد و فقط مشمول ارسال رایگان کتاب می‌شود.

از سویی، اگر هر کدام از خریداران فرزندان زیر ۱۸ سال داشته باشند، می‌توانند در قسمت اطلاعات خانواده از بخش اطلاعات کاربری، اسامی فرزند یا فرزندان خود را وارد کند، تا از یارانه وزارت ارشاد برخوردار شوند.

غلامحسین حیدری، مدیر محصول سامانه بازار کتاب درباره این سامانه که کتاب فروشان را از اقصی نقاط ایران دورهم جمع کرده، تا کتاب به دست خریداران برسانند، گفت: زمانی که آقای صالحی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، طرح‌های فصلی برای فروش کتاب برگزار می‌شد. در آن زمان برای هر کتاب فروشی بر اساس سابقه و کارکردش درصدی از بن اختصاص می‌یافت. کتاب فروشان بر اساس اعلامی که می‌کردند می‌گفتند به فلان کد ملی چند کتاب فروختند. کتاب فروشان بعداً مابه التفاوت مبلغ تخفیفی را که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توافق کرده بود، از وزارتخانه دریافت می‌کردند.

حیدری با بیان اینکه قابلیت رصد در طرح فصلی بازار کتاب ضعیف بود و تخلف در آن زیاد رخ می‌داد، افزود: به مرور سامانه بازار کتاب در دولت سیزدهم شکل گرفت. الان این سامانه به صورت بازارگاه درآمده است. این سامانه انبار، فروشگاه و فروشنده ندارد. این سامانه مانند باسلام و ترب است. سامانه بازار کتاب به مثابه سکویی است که فقط کتاب فروشان می‌توانند محصولات خود را در آنجا بارگذاری کنند. هر کتاب فروشی که تمایل داشته باشد، در این سامانه عضو شده است. برایمان مهم است که آن کتاب فروشی که درخواست عضویت داشته، فروشگاه اینترنتی، پخش کتاب و ... نباشد. بلکه در هر جای ایران فروشگاه یا مغازه باشد و پروانه نشر داشته باشد.

مدیر محصول سامانه بازار کتاب افزود: بعد از اینکه برای ما محرز شد فلان مغازه یا فروشگاه، کتاب فروشی است کتاب فروش به صورت دستی یا نرم‌افزاری یک خروجی از سیستم فروشش می‌گیرد و می‌گوید مثلاً از ۲۰۰۰ عنوان کتاب این تعداد با این مبلغ کتاب دارم. ما هم الزامی نداریم که کتاب فروش با مبلغ مورد توافق ما کتاب بفروشد. مثلاً کتابی که چهار سال پیش با مبلغ ۲۰ هزار تومان خریداری شده، مانعی ندارد الان با مبلغ ۲۰۰ هزار تومان به فروش برسد. اما کتاب‌ها باید مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را داشته باشند. اگر کتاب فروش ۱۰۰۰ عنوان کتاب را بارگذاری می‌کند، ممکن است سیستم به صورت خودکار از ۱۰۰۰ عنوان کتاب، ۵۰ تا کتاب را پیدا کند، که روال دریافت مجوز را طی نکردند.

وی با بیان اینکه سیستم بازار کتاب با سیستم خانه کتاب و ادبیات ایران هماهنگ است، توضیح داد: طبیعتاً آن کتاب‌هایی که روال دریافت مجوز را طی نکردند، پذیرفته نمی‌شوند. پس کتاب فروش می‌گوید من از این شابک این تعداد کتاب با این قیمت دارم. سامانه بازار کتاب سایر اطلاعات را از سایت خانه کتاب می‌گیرد؛ اینکه این کتاب از چه ناشر و نویسنده‌ای است. 

حیدری در پاسخ به این سوال که آیا امکان خرید نسخه‌های الکترونیکی کتاب از سامانه بازار کتاب وجود دارد؟ گفت: خیر، این کتاب‌ها فقط به صورت فیزیکی است. بعد از اینکه کتاب فروشان محصولات خود را بارگذاری کردند، نوبت به خریدار می‌رسد. از آنجایی که از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یارانه‌ای برای خرید کتاب به خریداران تعلق می‌گیرد، خریدار باید احراز هویت بشود. یعنی مشخص بشود او ربات نیست و چندبار از یارانه استفاده نکرده است. بنابراین، حتماً باید کد ملی، تاریخ تولد و شماره موبایل با هم تطابق داشته باشد. امکان ندارد یک نفر با شماره موبایل یا کد ملی فرد دیگری ثبت‌نام کند.

به گفته مدیر محصول سامانه بازار کتاب، در طرح‌های مختلف هم برای هر کد ملی ایرانی یک تخفیف لحاظ می‌شود، که در طرح جاری سال ۱۴۰۳ برای هر کد ملی ایرانی تا سقف یک میلیون تومان خرید، ۲۵۰ هزار تومان تخفیف لحاظ می‌شود. یعنی اگر شما چندتا کتاب انتخاب کنید، که مجموع قیمت پشت جلد آنها یک میلیون تومان شود، شما ۷۵۰ هزار تومان پرداخت می‌کنید. علاوه‌بر این، ارسال کتاب‌ها در این طرح رایگان است. این طرح تا پایان سال ۱۴۰۳ قابل استفاده است. البته علاوه‌بر آن، طرح دیگری هم در حال برگزاری است، که برای استفاده از آن تا ۱۵ شهریور فرصت است. خریداران در این طرح می‌توانند آثاری را که در جشنواره کتاب کودک و نوجوان نامزد بودند، با تخفیف ۲۰ درصدی خریداری کنند.

وی با بیان اینکه ممکن است شما بگویید چرا فلان کتاب نامزد شده در سامانه بازار کتاب وجود ندارد، توضیح داد: ما می‌توانیم آن دسته از کتاب‌ها را عرضه کنیم، که حداقل یک کتاب فروشی یک کتاب از آن را عرضه کرده باشد. متاسفانه کتاب‌هایی هستند که هیچ کتاب فروشی آن را عرضه نکرده است و ما هم نمی‌توانیم آن را بفروشیم. البته باید گفت بازار کتاب بازار گسترده‌ای است. الان حدود ۱۵۰ هزار عنوان کتاب در این سامانه بارگذاری شده است. حال وقتی که احراز هویت خریدار تمام شد می‌تواند خریدش را انجام دهد. زمانی که خریدار کتابی را سرچ کرد، اگر هیچ کتاب فروشی آن را نداشت، نمایش داده نمی‌شود. اما اگر حداقل یکی دو کتاب فروشی آن را داشته باشد، طبیعتاً کتاب‌های ارزان قیمت در لیست اول جست‌وجو نمایش داده می‌شود.

حیدری ادامه داد: در طرح فعلی هم که امکان تخفیف از کتاب‌های نامزد شده در جشنواره کتاب کودک و نوجوان وجود دارد، محدودیت‌هایی را برای خریدار در نظر گرفتیم. یعنی باید خرید خریدار از هر کتاب فروشی حداقل ۱۰۰ هزار تومان باشد، که امکان ارسال کتاب وجود داشته باشد. وگرنه سبد خرید او تکمیل نمی‌شود. چراکه برای کتاب فروش صرفه اقتصادی ندارد. اینجاست که اعلام کردیم حداقل خرید خریداران از هر کتاب فروشی ۱۰۰ هزار تومان باشد.

مدیر محصول سامانه بازار کتاب در پاسخ به این سوال که خانه کتاب و ادبیات ایران در ازای ثبت‌نام هر کتاب فروش مبلغی دریافت می‌کند؟ تصریح کرد: ما از کتاب فروشان هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنیم. نه‌تن‌ها هیچ مبلغی نمی‌گیریم، بلکه تخفیف‌های لحاظ شده هم از جیب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌رود. کتاب فروش فقط قیمت پشت جلد کتاب را دریافت می‌کند. هزینه ارسال کتاب هم رایگان است.

خبرنگار: نفیسه خلیلی