تاریخ و تمدن ایران زمین همواره از دیرباز با داشتن سابقه چندین هزار ساله خود در زمینه صنایع دستی توانسته پرورشگاه فرهنگ غنی و پرباری از انواع صنایع دستی باشد.

صنعتی که همواره ضمن اصالت دیرینه، دامنه کاربردی خود را نیز حفظ کرده و در قالب یک فرهنگ فاخر به خوبی توانسته است به سراسر دنیا منتقل شود.

ارزشمندی صنایع دستی به استفاده از هنر دست و بهره مندی از ابزار متنوعی است که توانسته در قومیت های مختلف شرایط و ماهیت های مختلفی را از خود به عرصه ظهور برساند.

اگر به بخش های مختلف ایران سفر کرده باشیم این تنوع فرهنگی و آداب و رسوم را به خوبی دیده ایم و در این میان هنر اساتید و خلاقانه صنعتگران ایرانی در صنایع دستی مختلف همچنان در رشته های مختلف صنایع دستی به خوبی نمایان است.

در این میان راه‌اندازی نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های صنایع دستی یکی از مصادیق اقتصاد مقاومتی و رونق تولید است و کمک شایانی به معیشت خانواده‌هایی که در این هنرصنعت مشغول فعالیت هستند، می‌کند.

موضوعی که متولیان و دست اندرکاران امر می کوشند با فراهم کردن بسترها زمینه حضور هر چه بیشتر فعالان این عرصه را فراهم کنند که البته این مهم در زنجان نیازمند توجه روزافزون است، چرا که این استان ظرفیت و قابلیت های فراوانی در حوزه صنایع دستی دارد و سرمایه گذاری در این بخش نیز می تواند چشم انداز بهتری را فراهم کند.

راه اندازی بازارچه های صنایع دستی اقدامی اثرگذار در راستای حمایت از هنرمندان

معاون صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با بیان اینکه بازارچه ها به ۲ نوع موقت و دایمی در حوزه صنایع دستی تقسیم بندی می شود گفت: هم اکنون بازارچه دائمی صنایع دستی این استان در رختشویخانه زنجان واقع شده و فعال است.

سید میکائیل موسوی با اشاره به اینکه راه اندازی بازارچه چلبی اوغلی سلطانیه نیز در دست اقدام است، افزود: طبق برنامه ریزی ها این بازارچه نیز حداکثر تا ۲ ماه آینده افتتاح می شود.

وی با اشاره به اینکه در داخل محوطه گنبد چلبی اوغلی غرفه هایی درست شده است که به عنوان بازارچه دایمی فعال خواهد شد، تصریح کرد: بنابر این می توان گفت تنها بازارچه دایمی صنایع دستی استان، به رختشویخانه شهر زنجان اختصاص دارد.

این مسئول با بیان اینکه در مناسبت ها به خصوص تعطیلات نوروز بازارچه های موقتی در شهرستان ها و مسیرهای گردشگری ایجاد می شود، اظهار داشت: این نوع بازارچه ها در روزهای خاص زمانی که تردد مسافر یا مسافرت ها زیاد است، راه اندازی می شود.

موسوی با اشاره به اینکه این بازارچه ها در مواقع خاص و با همکاری فرمانداران شهرستان ها راه اندازی می شود، افزود: هنرمندان آثار تولیدی خود را در معرض دید و فروش می گذارند و به نوعی از آنها حمایت صورت می گیرد.

ایجاد بازارچه ها به نوعی حمایت از هنرمندان صنایع دستی محسوب می شود گفت: هنرمندان صنایع دستی افرادی هستند که در منازل یا کارگاه ها اقلام هنری تولید می کنند.معاون صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، ‌گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با تاکید بر اینکه ایجاد بازارچه ها به نوعی حمایت از هنرمندان صنایع دستی محسوب می شود یادآور شد: هنرمندان صنایع دستی افرادی هستند که در منازل یا کارگاه ها اقلام هنری تولید می کنند.

وی با بیان اینکه در واقع به هنرمندان فرصت داده می شود تا آثار تولیدی خود را در بازارچه ها عرضه کنند، اظهار داشت: به طور معمول فروشگاه های موقت یا دائم ارزان و رایگان بوده و از طرفی باید توجه داشت که این اداره کل نمی تواند بازارچه های دائمی به هنرمند اختصاص دهد.

معاون میراث فرهنگی زنجان گفت: بر این اساس با برگزاری مناقصه این مهم به بخش خصوصی واگذار می شود که این بخش نیز با دعوت از هنرمندان، سازوکارهای لازم را ارائه می کند و از همه مهمتر در این شرایط اجاره مکان نیز برای هنرمند مناسب تر است.

وی با اشاره به اینکه این اقدام به نوعی حمایت از هنرمندان است اضافه کرد: این کار وضعیتی را برای گروه های هدف مهیا می کند تا بتوانند اقلام تولیدی را به فروش برسانند البته این نمایشگاهها در کنار جاذبه های تاریخی تشکیل می شود و به طور طبیعی گردشگران با خرید این آثار، با صنایع دستی استان نیز بیشتر آشنا می شوند.

موسوی با بیان اینکه همه ساله بازارچه های صنایع دستی عید نوروز در کنار جاذبه های تاریخی استان راه اندازی می شود افزود: فروش محصولات صنایع دستی برای بازدید کنندگان بسیار جذاب است و در این میان شاخص ترین صنایع دستی استان مس، ملیله، چاقو، گیوه، چرم دوزی، چوب، دست بافت های سنتی و رو دوزی را شامل می شود.

این مسوول با اشاره به اینکه هم اکنون ۵۵ رسته صنایع دستی در استان زنجان فعال است، گفت: هنرمندان این رشته ها در حد توان محصولات خود را به فروش می رسانند و حمایت لازم از آنها انجام می شود.

وی با اشاره به اینکه توسعه روز افزون بازارچه های صنایع دستی به حضور چشمگیر هنرمندان صنایع دستی کمک می کند، اظهار داشت: گسترش این بازارچه ها به طور حتم به رونق صنایع دستی و حمایت از هنرمندان منجر می شود و این موضوع نیازمند توجه است.

معاون صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، ‌گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با تاکید بر اینکه بازارچه های صنایع دستی بهترین محل برای فروش اقلام است، ادامه داد: حضور هنرمندان صنایع دستی در نمایشگاه های ملی صنایع دستی سایر استان ها نیز از جمله برنامه های این اداره کل در جهت شناساندن بیشتر است.

وی با بیان اینکه طبق برنامه ریزی ها هیجدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی کشور مهر امسال در زنجان برگزار می شود، اضافه کرد: این رخداد مهم در کنار جشنواره ملی آش ایرانی در این استان برگزار خواهد شد.

این استان از ایجاد بازارچه های صنایع دستی به صورت دایمی استقبال می کند و ورود و مشارکت بخش خصوصی می تواند کمک حال و رونق این بخش باشد، چرا که ورود بخش دولتی به این بخش ممنوع است.موسوی با اشاره به اینکه این استان از ایجاد بازارچه های صنایع دستی به صورت دایمی استقبال می کند، افزود: ورود و مشارکت بخش خصوصی می تواند کمک حال و رونق دهنده این بخش باشد، چرا که ورود بخش دولتی به این بخش ممنوع است.

وی با بیان اینکه یکی از چالش های کنونی بی رغبتی بخش خصوصی در این بخش است اضافه کرد: باید با انجام اقداماتی رغبت بیشتری را برای حضور بخش خصوصی مهیا کنیم، این حوزه درآمدزایی خوبی دارد و این اداره کل از سرمایه گذاری ها استقبال می کند.

معاون اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان با اشاره به اینکه این استان تنوع بالایی در صنایع دستی دارد گفت: صنایع دستی سایر استان ها شغلی فصلی و به نوعی روستایی محسوب می شود اما در این استان با تفاوت هایی، اشتغال خاص خود را دارد.

وی اظهار داشت: به طور مثال در زمان حاضر برای سه هزار هنرمند در رشته چاقو سازس و سه هزار نفر نیز در رشته مسگری اشتغال زایی شده است که این مهم در سایر رشته ها نیز نمود دارد.

موسوی با بیان اینکه به نوعی می توان گفت صنایع دستی در زنجان دائمی و با روح هنرمندان عجین شده است و یک شغل به شمار می آید خاطرنشان کرد: هم اکنون حدود ۱۶ هزار اشتغال در صنایع دستی استان به صورت دائمی ایجاد شده است.

وضعیت بغرنج هنرمندان مشاغل خانگی

یک هنرمند ملیله کار با سابقه زنجانی نیز ادامه داد: صنایع دستی و هنرهای وابسته به آن با توجه به موقعیت های محلی، مکانی و ایجاد نمایشگاه ها و بازارچه ها می تواند توجه گردشگران و سرمایه داران و اغلب مصرف کنندگان بومی و صنایع دستی را به این مکان ها جلب کند.

یلدا تقی پور کاظمی که ۲۹ سال است در رشته ملیله فعالیت می کند، افزود: این نمایشگاه ها و بازارچه ها با توجه به معماری های خاص و اصیل ایرانی و تزئینات جانبی منطبق با میراث فرهنگی و اجتماعی منطقه می تواند در اقتصاد و هنر و به ویژه صنایع دستی تاثیر بسزایی بگذارد.

به گفته این هنرمند علاوه بر این، صنایع دستی می تواند نقش پویایی در جذب گردشگر داشته باشد.

تقی پور کاظمی با اشاره به محاسن و معایب برگزاری نمایشگاه ها و بازارچه ها افزود: شناخته شدن برند یا کالای خاص، جذب مشتریان جدید، افزایش فروش و شناخت رقبا، ایجاد ارتباطات، شبکه سازی و امکان آموزش های لازم، هزینه های بالای برگزاری بازارچه ها و نمایشگاه ها و زمان بر بودن ایجاد رقابت شدید، نوسانات بازدهی از جمله این موارد است.

این هنرمند به مشکلات پیش روی هنرمندان صنایع دستی نیز اشاره کرد و گفت: هنرمندان این عرصه به ویژه آنانی که در شکل مشاغل خانگی با تولید هنرهای سنتی مشغول هستند وضعیت بغرنجی دارند.

وی با بیان اینکه آنها از یکسو از حمایت های دولتی محروم هستند و از سوی دیگر با جامعه ای مواجه شده اند که سلیقه سنتی ندارد، اضافه کرد: اغلب مردم ترجیح می دهند از اقلام چینی و برندهای خارجی استفاده کنند و تولیدات هنری کاربردی صنایع دستی را پس بزنند.

تقی پور کاظمی، عدم ارائه خدمات تامین اجتماعی، نبود ثبات شغلی، نبود آموزش های فنی و حرفه ای، ضعف مالی صنعتگران در رشته های مختلف، چالش های بسته بندی، مشکلات دست و پاگیر اداری به خصوص در ارائه تسهیلات بانکی را از دیگر مشکلات عمده در این حوزه ذکر کرد.

عدم ارائه خدمات تامین اجتماعی، نبود ثبات شغلی، نبود ارائه آموزش های فنی و حرفه ای، ضعف مالی صنعتگران در رشته های مختلف، چالش های بسته بندی، مشکلات دست و پاگیر اداری به خصوص در ارائه تسهیلات بانکی را از دیگر مشکلات عمده این حوزه است.وی یکی از خلاء های کنونی در مرکز استان را نبود نمایشگاه و یا بازارچه صنایع دستی عنوان کرد و گفت: در همین زمینه تلاش کردیم تا برای اجرای این موضوع مکان یابی انجام دهیم، اما متاسفانه به نتیجه نرسیدیم.

این هنرمند زنجانی با اشاره به اینکه همکاری های خوبی در این زمینه انجام نگرفته است، ادامه داد:حتی انجمن میراث فرهنگی و صنایع دستی "مانداک زنجان" بسیار تلاش کرد اما با نبود همکاری ها مواجه شد.

وی با تاکید بر اینکه برای به نتیجه رسیدن باید یک نمایشگاه دائمی صنایع دستی در استان ایجاد شود، خاطرنشان کرد: رختشویخانه زنجان نیز به لحاظ تاریخی و موقعیت مکانی شاید بتواند پاسخگوی بخشی از صنایع دستی باشد اما لازم است برای توسعه صنایع دستی مکانی مستقل اختصاص یابد.

اعتبار لازمه تکمیل بازارچه صنایع دستی سلطانیه

مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سلطانیه توسعه و رشد رشته های مختلف صنایع دستی را از جمله اقدامات مهم در این حوزه عنوان کرد و گفت: با اقدامات انجام شده بیش از ۱۸ رشته صنایع دستی در شهرستان فعال شده است.

پروانه عسگری، یادآور شد: این اقدامات علاوه بر ارزآوری به صادرات محصولات هنرمندان صنایع دستی شهرستان به کشورهای عربی منجر شده است.

وی با اشاره به اینکه بازارچه صنایع دستی شهرستان سلطانیه در چلپی اوغلی دایر است، اضافه کرد: بازارچه اصلی با ۲۴ غرفه در ضلع جنوب شرقی چلپی اوغلی به دلیل نبود اعتبار نیمه کاره است.

این مسئول خاطرنشان کرد: در صورت تکمیل این بازارچه برای ۲۴ نفر به صورت مستقیم و ۴۸ نفر نیز غیرمستقیم شغل ایجاد شده و مشاغل خانگی بیشتر رونق پیدا خواهد کرد.