گروه بریکس شامل ۱۰کشورجهان ازجمله ایران است که به‌دنبال ترسیم نظم نوین جهانی در زمینه اقتصاد و تجارت هستند، به‌طوری‌که کارشناسان معتقدند عضویت کشورمان در آن از دو جنبه حائز اهمیت بیشتری برای ایران است، چون در گام اول می‌تواند دلارزدایی از تجارت را به‌خوبی انجام دهد و در گام بعدی سراغ افزایش صادرات و ارزآوری برود.

بریکس نمادی از «ساختارسازی جدید در صحنه بین‌المللی» است که توسط قدرت‌های در حال ظهور و در مقابل گروه G ۷ شکل گرفته و رو به پیشرفت است. از مهم‌ترین اهداف تشکیل این اتحادیه می‌توان به بهبود نظام پولی ــ بانکی جهانی، عزم جدی بر دلارزدایی و تمرکز بر ارز‌های ملی، حضور نمایندگانی از همه قاره‌ها، اتخاذ رویکرد‌های سیاسی ضدهژمون و تجدیدنظرطلبانه و مخالفت با تسلط غرب بر نهاد‌ها و ساختار‌های بین‌المللی اشاره کرد.

از طرف دیگر بررسی میزان جمعیت کشور‌های عضو بریکس نشان می‌دهد این گروه تا قبل از عضوگیری جدید، حدود ۴۵درصد جمعیت و ۳۰درصد وسعت کل جهان را تشکیل می‌داد. درواقع جمعیت کل پنج کشور عضو این گروه دومیلیارد و ۸۳۰میلیون نفر برآورد شده بود که هم‌اکنون با عضوگیری جدید گروه بریکس بالطبع تعداد کل جمعیت این گروه تغییر کرده است. بلاشک این میزان جمعیت بازار گسترده‌ای دارد، به‌طوری‌که ۲۰ درصد تجارت جهانی، یک‌سوم خاک دنیا و یک‌چهارم تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است. به‌همین‌دلیل ایران می‌تواند به سهولت از مزایای بی‌شمار اقتصادی این امر در راستای توسعه اقتصادی خود بهره ببرد. با توجه به این‌که یکی از سه رکن اصلی بریکس، امور مالی و اقتصادی است و علاوه‌برآن، با توجه به این‌که کشور‌های عضو بریکس دارای سهم قابل‌توجهی از اقتصاد جهانی هستند و همچنین با توجه به محقق‌شدن عضویت کامل ایران از ابتدای سال جاری میلادی، فرصتی مناسب برای توسعه اقتصادی کشور فراهم شده است.

باید توجه داشت که ۹ کشور عضو بریکس، در مجموع، بیش از ۳۰درصد تولید ناخالص داخلی براساس برابری قدرت خرید کل کشور‌های جهان را درحال‌حاضر دارا هستند که میزان قابل توجهی است. به‌همین‌دلیل می‌توان‌گفت‌کشور‌های عضو گروه بریکس از میزان جمعیت بالایی برخوردار بوده و بازار‌های زیادی را برای واردات کالا‌های مختلف دارند. از این رو ایران می‌تواند سهم زیادی در صادرات محصولات و کالا‌های خود به این کشور‌ها داشته باشد. بیشترین صادرات ایران به بریکس می‌تواند شامل نفت، گاز و میعانات گازی باشد. بااین‌حال در این شرایط ایران باید نقش جدیدی پیدا کند تا بتواند بیش از پیش در تامین انرژی کشور‌های هم‌پیمان خود که در بریکس هستند، ایفای نقش کند.
 
توسعه همکاری‌ها با آغاز اجلاس مدیران کشور‌های بریکس در مسکو
از روز گذشته برای توسعه همکاری‌های اعضای بریکس، اجلاس مدیران این سازمان آغاز شده است که موضوعات مختلفی ازجمله حذف دلار از مبادلات تجاری، توسعه تجارت با اعضا، مالیات‌ستانی و همکاری‌ها در حوزه انرژی در دستورکار قرار دارد.

بااین‌حال مهم‌ترین این موضوعات، که همزمان با هفته انرژی در روسیه است، به اجلاس انرژی برمی‌گردد و محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت و عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در آن شرکت کرده‌اند. بدون‌شک حضور ایران در هفته انرژی روسیه ۲۰۲۴ می‌تواند دستاورد‌های مهمی در سه حوزه کلیدی داشته باشد که شامل موارد زیر است: 

توسعه همکاری‌های انرژی با روسیه و سایر کشورها: یکی از مهم‌ترین اهداف ایران در این رویداد، گسترش همکاری‌های دوجانبه با روسیه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی است. این همکاری‌ها می‌تواند به عقد قرارداد‌های جدید، ازجمله در زمینه صادرات گاز طبیعی و استفاده از کریدور‌های مشترک انرژی منجر شود که به ایجاد هاب انرژی در منطقه کمک می‌کند. همچنین می‌تواند ایران را در دستیابی به فناوری‌های جدید و استفاده از تجربیات روسیه در بهبود زیرساخت‌های انرژی یاری دهد.

افزایش سهم ایران در بازار‌های بین‌المللی انرژی: شرکت در پنل‌های تخصصی و دیدار با دیگر کشور‌های حاضر در این رویداد، فرصتی برای ایران است تا نفوذ خود در بازار‌های بین‌المللی انرژی را تقویت کند. با توجه به شرایط تحریمی، ایجاد روابط با کشور‌های غیرغربی نظیر چین و هند از طریق همکاری با روسیه می‌تواند به بازاریابی بهتر نفت و گاز ایران کمک کند و راه‌حلی برای دورزدن تحریم‌ها فراهم آورد.

تقویت موقعیت دیپلماتیک و اقتصادی ایران: این رویداد علاوه بر جنبه‌های اقتصادی، فرصتی است برای تقویت موقعیت دیپلماتیک ایران. مذاکرات و توافقات در حوزه انرژی می‌تواند به تقویت روابط سیاسی با کشور‌هایی که به منابع انرژی نیاز دارند منجر شود. همچنین، تعاملات ایران در این نشست‌ها می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی استفاده شود. این دستاورد‌ها می‌توانند در بلندمدت به بهبود وضعیت اقتصادی ایران و تقویت جایگاه آن در بازار‌های جهانی انرژی کمک کنند.
 
انرژی؛ محور اصلی کشور‌های عضو
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در حاشیه اجلاس وزیران بریکس با اشاره به موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران برای تقویت و توسعه همکاری با اعضای بریکس گفت: ایران در این اجلاس به‌منظور توسعه همکاری صنعتی و فنی پیشنهاداتی را ارائه می‌دهد، ضمن این‌که توجه ویژه‌ای درباره انرژی‌های تجدیدپذیر صورت گرفته و برنامه جامعی در این زمینه پیش‌بینی شده است.

وی در ادامه بر اهمیت نشست وزیران انرژی گروه اقتصاد‌های نوظهور جهانی موسوم به بریکس تاکید کرد و گفت: بریکس نهاد بسیار مهمی است و از جوانب مختلف ازجمله اقتصادی از ارزش و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وزیر نیرو همچنین به اهمیت این اجلاس در حوزه انرژی اشاره کرد و افزود: با توجه به این‌که بخشی از اعضای بریکس تولیدکنندگان بزرگ و اصلی انرژی جهان و بخشی دیگر مصرف‌کننده انرژی هستند، اهمیت برگزاری اجلاس دوچندان می‌شود.
وی یادآور شد: ایران از شمال با روسیه و از آن طریق با چین و از سمت جنوب نیز با عربستان و امارات در ارتباط و تعامل است و این امر موقعیت ممتازی را جهت تقویت و توسعه همکاری اعضای بریکس با ایران در موضوع انرژی ایجاد می‌کند.

علی‌آبادی با بیان این‌که این اجلاس فرصت خوبی را برای ایجاد همکاری همه‌جانبه و سودمند میان اعضای بریکس فراهم می‌کند، اظهار کرد: ایران در این اجلاس به‌منظور توسعه همکاری‌های صنعتی و فنی پیشنهاداتی را ارائه می‌دهد؛ ضمن این‌که توجه ویژه‌ای در مورد انرژی‌های تجدیدپذیر صورت گرفته، به‌طوری‌که برنامه جامعی در این زمینه پیش‌بینی شده است.

وزیر نیرو درباره همکاری ایران و روسیه خاطرنشان کرد: ایران و روسیه در حوزه فناوری در موقعیت خوبی قرار دارند و با توجه به این‌که در حوزه تولید انرژی در ایران ظرفیت‌های بسیار خوبی وجود دارد، کشور آماده توسعه همکاری‌ها در این زمینه با روسیه و سایر اعضای بریکس است.
 
موضوعات مهم اعضای بریکس در روسیه
فرآیند دلارزدایی نیز در این نشست مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت که این امر شامل اقداماتی است که به موجب آن، دلار آمریکا به‌عنوان ارزی که برای تجارت کالا‌ها و سایر خدمات استفاده می‌شود، به‌تدریج جای خود را به ارز‌های دیگر می‌دهد. این تغییر به کشور‌های عضو بریکس اجازه می‌دهد تا وابستگی خود را به دلار کاهش دهند و به سمت ایجاد یک نظام مالی مستقل‌تر و پایدارتر حرکت کنند.
 
اجلاس روسای سازمان‌های مالیاتی در مسکو
روسای سازمان‌های مالیاتی کشور‌های عضو بریکس نیز در مسکو گرد هم آمدند تا راهکار‌های توسعه همکاری‌ها در این بخش بررسی شود. در این حاشیه نشست سیدمحمد هادی سبحانیان، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشورمان ضمن اشاره به برخی دستاورد‌های نظام مالیاتی ایران از قبیل افزایش سهم مالیات نسبت به تولید ناخالص داخلی (GDP)، افزایش مالیات در هزینه‌های جاری دولت، کاهش وابستگی بودجه کشور به نفت، بسترسازی نظام مالیات‌ستانی هوشمند، پیرامون نحوه طراحی و ساخت مرکز هماهنگی و تصمیم‌سازی داده‌محور روسیه، جمع‌آوری، سازماندهی، تامین امنیت داده‌ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات مرکز مزبور با رئیس‌کل سازمان مالیاتی روسیه به گفتگو پرداخت.
 
مجموع تجارت ایران با بریکس
درسال۱۳۹۹ میزان تجارت ایران با بریکس ۴۹میلیون و۴۱۱هزارتن به ارزش۳۳میلیاردو۴۴۷میلیون دلار رسید، این درحالی است که در سال ۱۴۰۲ میزان تجارت کشورمان با بریکس ۹۴میلیون و ۱۶۲هزار تن به ارزش ۶۷میلیارد و ۱۷۳میلیون دلار بود. از این رو می‌توان گفت در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۹ تجارت ایران با بریکس با افزایش ۴۷درصدی به لحاظ وزنی و افزایش ۵۳درصدی به لحاظ ارزشی روبه‌رو بوده است.
 
سهم بریکس از کل تجارت ایران
در سال گذشته مجموع تجارت کشور با احتساب نفت، برق و تجارت چمدانی ۱۵۳.۲میلیارد دلار بوده و همچنین وزن تجارت (بدون نفت‌خام) نیز به حدود ۱۷۵.۴میلیون تن رسیده است. از این رو می‌توان گفت در سال گذشته به لحاظ وزنی ۵۴درصد و به لحاظ ارزشی ۴۴درصد از مجموع تجارت کشورمان با اعضای بریکس انجام گرفت. اما درسال۱۳۹۹مجموع تجارت به ۱۴۵میلیون و ۷۰۰هزار تن کالا به ارزش ۷۳میلیارد دلار رسید. از این رو می‌توان گفت در سال ۱۳۹۹ به لحاظ وزنی ۳۴درصد و به لحاظ ارزشی ۴۶درصد از مجموع تجارت کشورمان با اعضای بریکس انجام می‌گیرد.
 
تراز تجاری با کشور‌های بریکس 
تراز تجاری ایران با چهار کشور هند، عربستان، مصر و آفریقای‌جنوبی مثبت بوده ولی تراز تجاری با پنج کشور دیگر بریکس همانند روسیه، چین، اتیوپی، برزیل و امارات منفی بوده است. به‌همین‌دلیل می‌توان به این نکته اشاره کرد که در مجموع تراز تجاری کشورمان با کشور‌های عضو بریکس منفی بوده است. به نظر می‌رسد با توجه به افزایش سهم بریکس در تعاملات اقتصادی دنیا روز به روز تعداد کشور‌های عضو بریکس افزایش یابد که این امر می‌تواند منافع اقتصادی قابل توجهی برای کشورمان به همراه داشته باشد.

منبع: روزنامه جام جم