همان‌طور که بهار امسال با پدیده «ال‌نینو» مواجه شدیم و در اردیبهشت و خرداد به اندازه دوره آماری صد ساله باران بارید، گویا پاییز ۱۴۰۳ را هم باید با «لانینا» سر کنیم؛ پدیده‌ای که باعث شده است تا همین الان که هفده روز از پاییز می‌گذرد نه دمایِ هوا آن‌چنان که باید پایین بیاید و نه خبری از بارش‌های پاییزی باشد؛ برای همین هم آماری که از آخرین وضعیت سد‌ها بیرون آمده است، نشان می‌دهد که حداقل هنوز آبی به سد‌های تأمین‌کننده استان و مشهد وارد نشده است و همچنان در حال استفاده از ذخیره بارش‌های سه ماه اول سال هستیم و هیچ بعید نیست که اگر پاییز با همین مدل پیش برود، سال آینده و حتی ماه‌های باقی‌مانده همین امسال هم از نظر آبی دچار مشکل شویم، چون در پاییز هم کاهش تولید آب داریم.

۲ سد خالی مشهد

آخرین آماری که وزارت نیرو از وضعیت سد‌های کشور منتشر کرده است حاکی از این است که در چهارده روزی که از آغاز سال آبی کشور گذشته، فقط ۳۸۰ میلیون مترمکعب آب وارد سد‌های کشور شده که این عدد از سال خشک گذشته، ۲۸‌درصد کمتر است و اکنون ۴۶ درصد از ظرفیت مخزن سد‌های کل کشور پر و ۵۴ درصد دیگر خالی است.

اوضاع و احوال ذخیره آب در پشت دو سد دوستی و طرق براساس گزارش مرکز مدیریت منابع آب ایران چندان تعریفی ندارد و درصد درخور توجهی از ظرفیت این دو سد هنوز خالی است. از ۱۲۵۰‌میلیارد متر‌مکعب ظرفیت سد دوستی، هم‌اکنون ۱۴‌درصد، یعنی ۱۷۶‌میلیون مترمکعب، پر است که با این وضعیت هنوز ۱۱۰‌درصد بیشتر از سال گذشته آب دارد. موجودی فعلی سد طرق هم که ۳۰ میلیون مترمکعب ظرفیت ذخیره‌سازی آب دارد، فقط ۴‌میلیون مترمکعب است که باز هم در مقایسه با سال گذشته ۵۳ درصد بیشتر است.

استفاده از ذخیره بهار و تابستان

۲۵۸.۵ میلی‌متر بارش، عددی است که برای میزان بارش‌های مشهد در سال آبی گذشته ثبت شده است و در سال آبی امسال که حدود هفده روزی از شروع آن می‌گذرد، این عدد هنوز صفر است. با این اوصاف سؤال اینجاست که وضعیت ذخیره آب در چهار سد دوستی، ارداک، طرق و کارده که وظیفه تأمین آب شهر مشهد را به عهده دارند چگونه است.

براساس آماری که شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ارائه کرده است، از ابتدای سال آبی امسال (ابتدای مهر) فقط یک دهم میلیون مترمکعب آب به سد‌های تأمین‌کننده آب مشهد وارد شده است و اکنون این چهار سد روی هم ۱۸۹‌میلیون مترمکعب آب دارد و ۱۵‌درصد از ظرفیت آنها پُر است؛ البته نکته امیدوارکننده این آمار این است که وضعیت فعلی آب ذخیره شده در پشت این سدها، از سال گذشته که فقط ۹۲‌میلیون مترمکعب آب داشتند، بهتر است.

وضعیت سد‌های استان هم تقریبا مشابه مشهد است و از ابتدای سال آبی ۵۷ درصد مترمکعب آب وارد سد‌های استان شده است و فعلا ۲۴۴ میلیون مترمکعب آب، معادل ۱۶‌درصد از کل ظرفیت سدها، آب در پشت سد‌ها ذخیره شده است که عدد شایان توجهی نیست، اما دست‌کم از سال گذشته بهتر است. در سال‌۱۴۰۲ و در همین بازه زمانی، کل سد‌های استان، روی هم، فقط ۱۳۴‌میلیون مترمکعب آب ذخیره داشتند.

یک پاییز خشک و گرم.

اما بارش‌های نزدیک به صفر در دو هفته گذشته و از آغاز سال آبی و دمای هوایِ کمی بیشتر از حد نرمال پاییز را وقتی کنار هم می‌گذاریم، به این نتیجه می‌رسیم که احتمالا باید پاییز گرم و کم بارشی را پشت سر بگذاریم؛ موضوعی که احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور، هم ابتدای مهرماه درباره آن هشدار داده و گفته بود: برای پاییز ۱۴۰۳ خروجی اکثر مدل‌ها نشان می‌دهد فصل پاییزی به نسبت گرم‌تر از نرمال خواهیم داشت؛ همچنین بارش‌ها نیز کمتر از نرمال خواهد بود و پاییز خوبی برای کشور پیش‌بینی نشده است.

البته پیش از این فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب، هم در‌این‌باره صحبت کرده بود و پاییز سال گذشته را یکی از خشک‌ترین پاییز‌های نیم‌قرن اخیر دانسته و گفته بود که از سهم ۲۵ درصدی پاییز از بارش‌های سالانه فقط ۱۶‌درصد آن تحقق پیدا کرده بود. وی همچنین پیش از شروع سال آبی جدید از آغاز یک پاییز خشک در کشور خبر داد و گفت که سال آبی جدید از منظر مراجع ملی و بین‌المللی هواشناسی سال خشک و نسبتا گرمی برای ایران پیش بینی شده است.