در دل شهر مذهبی و فرهنگی قم محلات قدیمی بی شماری هستند که هرکدام هویت و اصالت خاص خود را دارند اگر قدم در هرکدام از این محلات بزنیم برگی از تاریخ را ورق زده ایم، اما با توجه به جاذبه‌های تاریخی و اصالتی که این محلات دارند طی دورانی بر اثر بی توجهی و تغییر سبک زندگی شهری بی هویت شده و برخی ساکنان اصیل آن از این محلات به سمت محلات جدید شهری مهاجرت کردند.

یکی از محلات صاحب نام و با اصالت شهر قم محله‌ای به نام «دروازه ری» می‌باشد که برای خود اصالت و تاریخچه مهمی دارد دروازه ری که احتمالاً کهن‌ترین دروازه قم قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی‌آباد به قم و شاهراه ارتباطی شهر با ری و تهران محسوب می‌شده، تا سال ۱۳۲۱ هنوز پابرجا بوده است.

برای این که به تاریخ و هویت این محله قدیمی دست یابیم به برخی کتب تاریخی قم رفته تا از تاریخ و هویت این محله که زمانی شاهراه مهم مواصلاتی برای کلانشهر قم به شمار می‌رفت آشنا شویم دوازه ری طبق آن چه کتب تاریخی می‌گویند از کهن‌ترین دوازه‌های شهر قم به شمار می‌رفت این دروازه قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی آباد به قم و شاه راهی برای ارتباط شهر قم با ری و شهر تهران به شمار می‌رفته است و تا سال‌های ۱۳۲۱ هم چنان اصیل و پابرجا بوده است.

اِلمان هویتی دروازه ری را خواهید دید. یک بنای ساده و گنبدی که نشان از تاریخ پرفرازونشیب شهر قم دارد و کاروان‌های اهل دانش و زیارت در سفر به قم را به سمت این شهر راهنمایی می‌کرده است محله دروازه ری که به محله «نوبهار» نیز شهرت دارد در دل خود جاذبه‌های زیبایی دارد از جمله مزرعه سعدآباد و مقبره «خواجه اباصلت» از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده بود که هنوز هم وجود دارد.

اما جاذبه‌های تاریخی مهمی نیز در این محله با گذر زمان از بین رفته اند از جمله؛ گذر دروازه ری که این روز‌ها با بی توجهی هویت آن از دست رفته و اثری از این گذر در محله نیست این گذر چهار طاق‌ای چشمه‌ای داشته که بازار کهنه و پامنار را به هم وصل می‌کرده است، اما اکنون شکل و هویت تاریخی این محله دگرگون شده است.

دروازه ری؛ مقصدی برای گردشگری است اگر به آن بی مهری نمی‌شد

پیرمردی ۷۰ ساله در یکی از کوچه‌های مشرف بر این محله در گوشه‌ای نشسته و باب گفتگو را باز می‌کنم او خود را سید مرتضی برقعی می‌نامند و می‌گوید: من یک دهه در این محله ساکن هستم این محله دروازه قم وشاه راهی ارتباطی با دیگر شهر‌ها از جمله تهران و شهر ری بود ساکنان آن اصیل و دارای هویت تاریخی بودند، اما با توجه به بی توجهی‌ها و کمبود خدمات شهری اغلب ساکنان به سمت محلات دیگر مهاجرت کردند.

یک بانوی میانسال دیگری معتقد است؛ این محله اگر به آن توجه و هویت آن دوباره بازگردد با توجه به این که در هسته مرکزی قرار گرفته است می‌تواند در کنار زیارت حرم مطهر و دیگر امامزادگان مسیر و مقصدی برای گردشگری و زیارت باشد این محله ساکنان اصلی خود را از دست داده است لذا امید داریم شهرداری به این محل عنایت ویژه‌ای داشته باشد.

تلاش مدیریت شهری برای بازگشت هویت محله دروازه ری

مدیر منطقه یک شهرداری قم  بیان می‌کند: پروژه بهسازی محله دروازه ری از جمله طرح‌های بهسازی بافت فرسوده و تاریخی در شهر قم است که با تعریض معبر، احداث مرکز محله، احداث فضای سبز و پارکینگ همراه خواهد بود و تا کنون شهرداری قم ۴۰۰ میلیارد تومان برای این پروژه هزینه کرده است. هم چنین تقریباً هزار و ۳۰۰ متر به طول دو طرف در این پروژه جدول کشی شد هزار و ۵۰۰ تن آسفالت مورد استفاده قرار گرفت.

وی ادامه داد:عرض محور دروازه ری، عرض ۱۸ متری مصوبه طرح تفصیلی شهر قم بوده که با توجه به قرار گرفتن نیمی از محله در محدوده بافت تاریخی، شهرداری بر سر اجرای همین مقدار نیز با سازمان میراث فرهنگی دچار چالش است. آذرماه سال ۱۴۰۲ بود که دفتر تسهیل‌گری محله دروازه ری تشکیل و در مسجد این محله جلسات با اهالی برگزار شد. مفهوم احداث دفتر تسهیل‌گری این است که بهسازی یک محله را تنها کالبدی نبینیم بلکه باید به مسائل اجتماعی و اقتصادی به‌صورت توأم با موضوعات کالبدی و عمرانی توجه کرد.

محمد حسین علی اکبری می‌افراید: مساحت پایین املاک تجاری و کوچک بودن آنها یکی دیگر از معضلات تملک در این پروژه است، چراکه این املاک وسیله امرارمعاش اهالی است، اما ارقام تملک به نحوی نیست که ملک تجاری دیگری جایگزین آن شود، از طرفی بسیاری از ملک‌ها جنوبی‌ساز یا به صورت مشاع است که فرایند تملک را دچار چالش می‌کند.

آزادسازی کامل پروژه بهسازی محله دروازه ری

مدیر منطقه یک شهرداری قم در ادامه عنوان می‌کند: تملکات این پروژه به‌سرعت در حال انجام است اجرای این پروژه‌ها موجب افزایش هویت محله‌ای بافت‌های قدیمی قم می‌شود فضای سبز و پارکینگ در حاشیه اجرای این پروژه مورد توجه قرار گرفته لکه سبز آزادسازی شده و پیمانکار فضای سبز به‌زودی عملیات عمرانی احداث را آغاز می‌کند.

علی اکبری می‌افزاید: زیرسازی و نوسازی، آسفالت، رفع اختلاف سطح معابر در این مسیر، جدول گذاری و احداث پست برق جدید از دیگر اقدامات بهسازی برای محله دروازه ری با هدف بهسازی و بازگشت هویت به این محله در دست اقدام است از سویی مرمت و بازسازی بقعه تاریخی شیخ اباصلت و آب انبار حاج رئیس با اعتباری بالغ بر ۶۰ میلیارد تومان از دیگر اقدامات صورت گرفته است.

محله دروازه ری؛ و ویژگی ساکنان آن

مدیر منطقه یک شهرداری قم در بخش دیگری از گفت وگوی خود به ویژگی ساکنان این محله اشاره و بیان می‌کند: ساخت و ساز این محله در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ به نحوی که امروز قابل مشاهده است شکل گرفته است این محله از جمله محلات قدیمی شهر قم می‌باشد و در جریان انقلاب اسلامی تاثیر مثبتی داشته است این تاثیر به نحوی بوده که در این محله بیش از ۱۲۸ شهید تقدیم انقلاب اسلامی کردند؛ ساختار کالبدی این محله در دهه‌های گذشته به سمت فرسودگی رفته است، متاسفانه امروز بخش زیادی از محله دروازه ری در قالب بافت فرسوده قرار گرفته و شایسته ساکنین این محله نیست.

به گفته علی اکبری؛ ازجمله معضلات اهالی این محله می‌توان به توان اقتصادی پایین برخی خانوارها، بروز برخی آسیب‌های اجتماعی، فرسودگی محله، کم عرض بودن معابر و … اشاره کرد توسعه خدمات در تمامی سطوح این محله از اهمیت بسیاری برخوردار است، با اجرای این طرح کیفیت سکونت در سطح محله دروازه ری را رونق می‌یابد.

تعریض معابرمحله در دستور کار شهرداری منطقه یک

مدیر منطقه یک شهرداری قم می‌گوید: معابر در طرح تفضیلی تقویت شدند، همچنین در طرح تفصیلی برای این محله‌ها تعریض نیز تعریف شد ایجاد انگیزه در نوسازی و ارائه امتیاز به واحد‌های خدماتی که در این محل احداث می‌شود ازجمله هدف‌هایی است که در این طرح دنبال می‌شود؛ که اجرای این برنامه‌ها موجب افزایش کیفیت زندگی اهالی این محله شود.

وی افزود: بازگشایی این معبر، خیابان ۱۵ خرداد را به سمت خیابان عمار یاسر متصل می‌کند که برای این پروژه ۱۶۵ ملک تملک شده است عرض خیابان دروازه ری در طرح تفضیلی حدود ۱۶ متر تعریف شد، همچنین حدود ۱۳هزار متر مربع نیز براساس مصوبه کمیسیون ماده ۵ استان در سال ۱۴۰۰ به عنوان فضا‌های شهری اعم از فضای بازی، مراکز خدمات ناحیه‌‎ای، مجموعه فرهنگی و ورزشی، فضای سبز، تاسیسات و تجهیزات شهری تعریف و تثبیت شد.

به گفته این مسئول؛ هزینه بالای تملکات این محور، برای تامین منابع آن مجموعه مدیریت شهری و شهرداری توان لازم را ندارد و نیازمند منابع خاص می‌باشد.

علی اکبری تصریح کرد: بحث بازآفرینی محلات کمتر توسعه یافته در سفر ریاست جمهوری به قم به آن پرداخته شد، با پیگیری‌هایی که توسط شهرداری و همچنین مجموعه‌های استان انجام شد، مقرر گردید بخشی از منابعی که به عنوان زمین‌های ۴۸ هکتاری در پردیسان تعریف شده، به عنوان پشتیبان تملکات محور دروازه ری قرار بگیرد.

روان سازی ترافیک اولویت مهم مدیریت شهری

مدیر منطقه یک شهرداری قم در ادامه عنوان می‌کند: روان‌سازی ترافیک و بازطراحی بافت را در اولویت اصلی شهرداری و شورای اسلامی شهر قم در اجرای این پروژه مهم بود گشایش معابر در بافت‌های فرسوده از مسائل موردتوجه است تا بستر حس تعلق ساکنین به محل و ترافیک روان فراهم شود.