کاپیتولاسیون، یا همان حق قضاوت کنسولی، امتیازی استعماری بود که در دوره قاجار و پس از شکست سنگین ایران در جنگ‌های روسیه به دولت ایران تحمیل شد. جواد منصوری، پژوهشگر تاریخ، در برنامه سرزمین من به این موضوع پرداخت و گفت که با این امتیاز، اتباع روسیه و سپس سایر کشور‌های خارجی در ایران از مصونیت قضایی برخوردار شدند و هیچ مرجع ایرانی نمی‌توانست آنان را محاکمه کند.

منصوری گفت که لغو این امتیاز در اوایل دوره رضاخان به عنوان یکی از دستاورد‌های پهلوی مطرح شد، اما در سال ۱۳۴۳، آمریکا دوباره درخواست اجرای کاپیتولاسیون را مطرح کرد تا اتباعش در ایران تحت نظارت قضایی دولت متبوع خود باشند. دولت ایران، پس از دریافت نامه‌ی آمریکایی‌ها، موضوع را به وزارت خارجه سپرد. اما وزارت خارجه در نامه‌ای، این درخواست را خلاف کنوانسیون وین و سایر قوانین کشور اعلام کرد و گفت اگر به آمریکا این امتیاز داده شود، دیگر کشور‌ها نیز چنین خواسته‌ای خواهند داشت. علی‌رغم مخالفت وزارت خارجه، نخست‌وزیر وقت لایحه را به مجلس برد و مجلس آن را تصویب کرد.

منصوری در ادامه توضیح داد که این تصویب در فضایی محرمانه انجام شد و مذاکرات در مجلس مخفی نگه داشته شد تا افکار عمومی از موضوع آگاه نشود. اما یکی از کارمندان مجلس خبر را به برخی مبارزان رساند و سرانجام موضوع به گوش امام خمینی (ره) رسید. امام با اعلامیه‌ای مشترک همراه با سایر علما، اعتراض خود را به تصویب این لایحه اعلام کردند. سپس خودشان نیز اعلامیه‌ای تند و صریح صادر و در مدرسه فیضیه قم سخنرانی کردند. ایشان در این سخنرانی با لحنی محکم و اندوهگین گفتند که کاپیتولاسیون، فروش استقلال و عزت ملت ایران است و دولت وقت استقلال کشور را به بیگانگان واگذار کرده است.

منصوری گفت: امام خمینی (ره) در سخنرانی خود تأکید کردند که این مصوبه به منزله‌ی تسلط آمریکا بر کشور و مقدمه‌ای برای نفوذ یهودیان در منطقه است. پس از این سخنان، حکومت با فشار آمریکا، اقدام به تبعید امام خمینی (ره) کرد و ایشان را دوازدهم آبان ماه به ترکیه تبعید کردند.

منصوری اشاره کرد که شاه و نخست‌وزیر از آمریکا دستور تبعید امام را دریافت کرده و با نگرانی از واکنش مردم، تمامی نیرو‌های نظامی و امنیتی را برای اجرای این دستور در آماده‌باش قرار دادند. منصوری همچنین گفت که تصور آمریکا این بود که با این اقدام، صدای اعتراض خاموش می‌شود، اما مقاومت مردم ایران علیه سلطه‌ی خارجی روزبه‌روز قوت گرفت و سرانجام به انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ انجامید.

این پژوهشگر تاریخ در پایان تأکید کرد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این امتیاز استعماری لغو شد و سلطه‌ی آمریکا در ایران به پایان رسید.