آیت‌الله علیرضا اعرافی در نشست صمیمی اساتید قرآنی و قرآن پژوهان مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی حوزه علمیه که در مدرسه علمیه امام کاظم (ع) قم برگزار شد با اشاره به سابقه طولانی فعالیت مرکز تخصصی تفسیر، از خدمات ارزنده آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در ایجاد این مرکز تقدیر و تشکر کرد و گفت: ایشان به بحث تفسیر توجه داشته و همواره حامی این مرکز بوده و هستند.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه از یک‌سو در پرتو انقلاب اسلامی شاهد تحولات قرآنی در کشور و جهان هستیم و از سوی دیگر تحولات مهمی در پرتو انقلاب به خصوص در نیم قرن اخیر در قم رقم خورده است، تصریح کرد: تطورات گسترده و بزرگ در قلمرو تفسیر قرآن رخ داد که از جمله می‌توان به تدوین چند دوره کامل تفسیری از سوی بالاترین مقامات فقهی و مرجعیتی و فلسفی اشاره کرد که در حوزه بی سابقه بوده است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: بعد از ابتکار و مجاهدت عظیم علامه طباطبایی در تألیف المیزان شاهد دوره‌های کامل تفسیر هستیم که از سوی شاگردان ایشان یعنی حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، حضرت آیت‌الله جوادی آملی و … ارائه شده است. همچنین نمونه دیگر تفاسیر موضوعی جدید، تفاسیری است که بزرگانی، چون آیت‌الله مصباح یزدی (ره) آن را نوشتند؛ بخصوص تفاسیر معطوف به دانش‌های دیگر مانند علوم انسانی و اجتماعی و حتی قلمرو‌های فراتر از این دانش‌ها رونق گرفته و برای آن کتب و محتوای زیادی تولید شده است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه شاهد گسترش تفسیر به قلمرو‌های نو و جدید هستیم، افزود: آفاق تفسیر و علوم قرآنی و دانش‌های پیرامونی آن امروز بسیار گسترده‌تر و علوم قرآن و پیرامون قرآن هم وارد قلمرو‌های جدید شده است. در حوزه زبان قرآن، روش شناسی تفسیر و مکاتب تفسیری، فلسفه تفسیر و … شاخه‌هایی روییده شده است که تبدیل به رشته و گرایش خواهد شد.

آیت الله اعرافی بیان کرد: بحث قرآن و مستشرقان هم از چند دهه قبل در جامعه المصطفی پایه‌ریزی و اقدامات خوبی انجام شده است، گرچه در آغاز راه هستیم. نکته دیگر توسعه قلمرو ترجمه قرآن است، البته از جریانات دنیا تاخر داریم از جمله اینکه انجیل به بیش از هزار زبان و لهجه ترجمه شده و تفاسیر آن هم به زبان‌های مختلف ترجمه شده است ولی ما در حدود صد زبان ترجمه قرآن داریم و اتقان همه آنها هم محل بحث است.

مدیر حوزه‌های علمیه افزود: مسئله دیگر حوزه، رشته‌های تفسیری است که در درختواره رشته‌های حوزه آمده است. قریب به هزار نفر روی این درختواره کار کرده‌اند و در ۱۷ حوزه دانشی بیش از ۴۰۰ رشته ایجاد شده است که اولین درختواره دانشی تفسیر و علوم قرآن است که در مجموع بیش از ۳۰ رشته و گرایش را به خود اختصاص داده است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به اهمیت دروس آزاد در حوزه، گفت: در سال جاری ۲۶۶ درس در سطوح عالی و … در زمینه قرآن و علوم قرآنی وجود دارد. محور دیگر رو به رشد در حوزه هم فرهنگنامه‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها و دانشنامه‌ها، مراکز و مؤسسات و… است که با رشد زیادی مواجه بوده است. همچنین رشته‌های قرآنی به استان‌ها هم توسعه پیدا کرده است. در عرصه قرائت و حفظ هم کار‌هایی شده است که نیازمند فعالیت بیشتر است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به آفاق فراروی تفسیر و علوم قرآنی، تصریح کرد: یک مسئله بسیار مهم رشد و توسعه تفاسیر تخصصی به خصوص معطوف به علوم انسانی و اجتماعی و علوم پیرامونی و مقدمی قرآن از جمله روش اجتهادی عمیق در فهم و تفسیر قرآن است که هنوز با آن فاصله داریم. حدود ۷۰ سال قبل آیت‌الله خویی نامه‌ای به یکی از شاگردانشان در قم نوشتند و فرمودند من قرار است تفسیری را شروع کنم و امیدوارم این تفسیر دایرة المعارف علوم دینی باشد. نگاه این مرجع را ببینید که چقدر بلند است.

آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه بنده معتقدم اِعمال روش اجتهادی یک ضرورت است، تصریح کرد: بنده هم تلاش کرده‌ام که در تألیفات خودم به مباحث تفسیری بپردازم، زیرا معتقدم ما باید در محضر و مکتب قرآن بنشینیم و همه علوم را بر قرآن عرضه کنیم.

مدیر حوزه‌های علمیه افزود: از جمله آفاق دیگر فراروی کار‌های قرآنی در حوزه، نوشتن تفاسیر مقارن است یعنی هم تفاسیر مقارن با تفاسیر عامه و هم با تفاسیر متون مقدس در ادیان دیگر. افق دیگر پیش رو استشراق و تلاش علمی است که دیگران در مورد قرآن انجام داده‌اند و در این راستا باید به دفاع از قرآن بپردازیم. در اینجا تاکید دارم که موضوع هوش مصنوعی و قرآن باید مدنظر قرار بگیرد.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با تاکید بر حفظ سنن حوزوی از جمله سنت مطالعه و تحقیق تا دوران پیری گفت: بزرگان ما در سنین بالا تولید علمی دارند. بنده اخیراً ملاقاتی با برخی از مراجع معظم داشتم و دیدم در این سن هم مشغول نوشتن و تحقیق هستند و این برای ما الگو و درس است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با تاکید بر رابطه قرآن و حدیث در تحقیقات با بیان اینکه امر بسیار مهمی است، اظهار کرد: معتقدم قواعد حاکم بر تفسیر روایی هنوز هم کامل نیست و باید مناسبات بین حدیث و قرآن را تبیین کنیم.

آیت‌الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی باید برنامه ۵ ساله آموزشی خودش را تدوین و ارائه کند. همچنین درختواره دانشی همواره مورد نظر این مرکز باشد. موضوع مورد انتظار دیگر از این مرکز آن است که باید مسئولیت پایش و راهبری تفسیر و علوم قرآنی را بر دوش بگیرد.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با تاکید بر حمایت از نخبگان گفت: نیروی مورد نیاز آموزش و پرورش و آموزش عالی باید به صورت جدی دنبال شود. همچنین علوم ادبی باید مورد تاکید و توجه بیشتری قرار بگیرد. مسئله مورد تاکید دیگر هم پرداختن به هنر‌های قرآنی است.