به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، يکي از شبهات مخالفان درباره تحقق علمي اخلاق ديني اديان در جوامع خودشان است. آنان عدم تحقق عدالت را نيز به عنوان مويد نظريه خود ذکر مي‏کنند. اين شبهه توسط فوير باخ فيلسوف ملحد آلماني و به دنبال آن در بعضي سايت‏ها مطرح شده است. (1)

نقد و نظر: 1- اولين نکته اينکه ادعاي کارکرد مثبت دين در عرصه‏هاي اخلاق، مطلق نيست بلکه به التزام و عمل متدينان به اصول اخلاق ديني منوط شده است. مدعا اينکه دين حاوي و داراي اصول اخلاقي پيشرفته و نابي است که در صورت التزام به آنها، انسانها و به تبع آن جامعه به تکامل معنوي روي خواهند آورد.

در يک بررسي دقيق و منطقي روشن خواهد شد که درصورت وجود ضعف و عملياتي نشدن اخلاق ديني، عامل آن نه به آموزه‏هاي ديني بلکه به مشکلات و موانع بيروني مانند دوري انسان از حقيقت ايمان و خداباوري واقعي و به تاثير اقليم، سن، زمان، نژاد و وضعيت اقتصادي برمي‏گردد. پس اصل مشکل نه در آموزه‏هاي اخلاقي اديان بلکه در عدم التزام بدانها است. اين نکته يعني اشتمال دين و در راس آن اسلام (قرآن، سنت پيامبر عظيم الشان و مجموعه احاديث و آراي فقها) بر آموزش اصول اخلاقيي، مورد اعتراف طراحان شبهه نيز قرار گرفته است، اما مدعي‏اند که مجموعه مسلمانان از پذيرش آن خودداري مي‏کنند.(2)

2- نکته ديگري که مي‏تواند بهترين شاهد و گواه بر اخلاقي بودن جوامع ديني تلقي گردد، مطالعه ارزشهاي اخلاقي يک جامعه در عصر بعثت پيامبران است، بدين صورت که اخلاق آن جامعه دردو ظرف زماني پيش و پس از بعثت مورد مطالعه قرار گيرد.

به گزارش رسالت،مطالعه اجمالي تاريخ پيامبران نشان مي‏دهد که اکثر مردم يا حکومت‏ها با اخلاق تند و خشن با پيامبران برخورد مي‏کردند و نوعا خودشان نيز بر اين مبنا سلوک و رفتار داشتند. به عنوان نمونه مردم پيش از ظهور پيامبر اسلم(ص) در جاهليت مطلق به‌سر مي‏بردند. اکثر مردم جاهلي پيش از اسلام سواد خواندن نوشتن نداشتند مردم آن عصر از قبيله هاي مختلفي تشکيل شده و اکثرا در حال کشمکش و نزاع بودند. معروف‏ترين آنها قبايل اوس و خزرج بودند که دائم در جنگ و ستيز با يکديگر به‏سر مي‏بردند.

جرجي زيدان مورخ غير مسلمان گزارش مي‏کند: "مردم حجاز که در وسط عربستان مي‏زيستند به حال بدوي باقي ماندند‏ زيرا سرزمين آنان خشک و بد آب و هوا بود و به‌واسطه سختي و بدي راه با مردمان متمدن آن زمان مرتبط نبودند. عربهاي حجاز که با مردم ديگر مربوط نبودند به جان يکديگر افتادند و کاري جز قتل و تجارت داخلي نداشتند".(3)

علي دشتي از شبهه افکنان و منتقدان معروف آموزه‏هاي ديني در کتاب خويش به گزارش اخلاق خشن و ضد ارزش عرب جاهل پرداخته است.(ر.ک: علي دشتي، بيست و سه سال، مبحث محيط اسلام، ص72)

جادارد وضعيت اخلاق و معيشت مردم جاهلي را از زبان يک شخصيت معروف و قابل احترام، نه تنها براي مسلمانان و شيعيان بلکه مورد احترام غير مسلمانان يعني حضرت اميرالمومنين علي عليه السلام بازگوکنيم که گفتارش حداقل در حد يک مورخ براي همه انسانها حجت و قابل وثوق است. حضرت وضعيت اجتماعي مردم عربستان در هنگام نزول وحي بر انسان کامل و خليفه الله الاعظم حضرت رسول(ص) را چنين توصيف مي‏کند: "شما ملت عرب بدترين دين را داشتيد و در بدترين خانه‏ها زندگي مي‏کرديد، ميان غارها، سنگهاي خشن و مارهاي سمي خطرناک فاقد شنوايي، به سر مي‏برديد، آبهاي آلوده مي‏نوشيديد و غذاهاي ناگوار مي‏خ.ورديد، خون يکديگر را به ناحق مي‏ريختيد و پيوند خويشاوند را مي‏بريديد، بتها ميان شما پرستش مي‏شد و مفاسد و گناهان شمار را فرا گرفته بود".(نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، خطبه 26)

حضرت امير در خطبه‏ هاي ديگر، به گزارش وضعيت جاهليت مي‏پردازد. ايشان در يکي از خطبه‏ها اخلاق مردم آن ديار نسبت به برخورد با دانشمندان را چنين گزارش مي‏کند: "بأرض عالمها ملجم و جاهلها مکرم؛ سرزميني که دانشمندان آن لب فروبسته و جاهل، گرامي بود".(نهج البلاغه، خطبه 2)
اما با ظهور پيامبر اسلام، آهنگ زندگي جاهلي بکلي تغيير مي‏يابد. علم، معرفت، اخلاق و فداکاري و ايثار، وحدت و محبت جاي جهل، خودپسندي، نزاع و جهل را مي‏گيرد.

 به‌گونه‏اي که چنين جامعه‏اي بستر آفذينش تمدن بزرگ اسلامي را آماده مي‏کند و مورد اذعان و اعتراف همه مورخان غربي و شرقي قرار گرفته است. با اين مقايسه سرانگشتي مي‏توان مدعي شد که شبهه ناسازگاري اخلاق با دين يا غير اخلاقي بودن جوامع ديني شبهه سنتي مي‏باشد. ‏

پي نوشتها:
1- ر.ک: علي ميرفطروس، تولدي ديگر، سيري در تاريخ مذاهب، ص13‏
‏2- ر.ک: دکتر مسعود انصاري، اسلام و مسلمانان، ص30‏
‏3- جرجي زيدان‏، تاريخ تمدن اسلام‏، ص12‏

برای مشاهده مجله شبانه کلیک کنید