به گزارش گروه علمي پزشكي باشگاه خبرنگاران، رشته داروسازی یکی از علمی ترین شاخه های علوم پزشکی است که همواره علاقمندان مستعدی در این رشته مشغول به تحصیل می باشند و وزارت بهداشت مجدانه برای تأمین داروسازانی علیم و متعهد اهتمام ورزیده است. با این وجود در این راستا مشکلاتی مشاهده می شود که چندیست به دغدغه ی اصلی دانشجویان داروسازی تبدیل شده است که بر خود لازم دانستیم آنها را در سه قالب آموزشی، صنفی و امور درمانی با شما در میان بگذاریم، باشد که با عنایت سرکار عالی شاهد رفع این مشکلات و بهبود سطح سلامت جامعه و افزایش انگیزه در دانشجویان این رشته تحصیلی باشیم.
 
 
 
الف) آموزشی:
 
آموزش داروسازی در ایران، آموزشی نیاز نگر و کاربردی نیست بلکه بیشتر به جنبه علمی آن توجه شده است. هم اینک شاهدیم بهترین رتبه های کنکور سراسری و نخبه ترین افراد، این رشته را انتخاب می کنند ولی پس از طی این دوره و نزدیک شدن به بازار کار، آینده کار خود را نزدیک به آرمان های از پیش ساخته ی خود نمی بینند و دچار سرخوردگی شدید می شوند و این عدم انگیزه نه تنها باعث کاهش کارایی آنان در سطح جامعه می گردد بلکه باعث افزایش مهاجرت فارغ التحصیلان این رشته به خارج از کشور برای دستیابی به علایق مد نظر خود می باشد. برای توضیح بیشتر، آینده ی کاری یک داروساز در ایران را از 5 منظر مورد بررسی قرار می دهیم.
 
 
 
1-  داروسازان اجتماعی که با تأسیس داروخانه و یا به عنوان مسئول فنی داروخانه مشغول به خدمت رسانی می باشند. از آنجایی که طبق قانون به ازای هر 6 هزار نفر یک مجوز داروخانه صادر می شود و با توجه به عدم رشد جمعیت در سال های اخیر این حیطه کاری دیگر به بن بست رسیده است، ولی همچنان اکثریت فارغ التحصیلان رشته داروسازی به علت بسته بودن راه های دیگر، آینده کاری خود را در این راه می یابند که این امر باعث کاهش حقوق داروسازان، سردرگمی، سرخوردگی، بی علاقگی و کاهش شأن و منزلت فارغ التحصیلان این رشته شده است. نکته قابل توجه اینجاست که فقط درصد ناچیزی از دروس رشته داروسازی مرتبط با حرفه ی داروسازی اجتماعی می باشد و اکثر اطلاعات آموزش داده شده در شاخه های دیگر است، که به دست فراموشی سپرده می شود و هزینه های دولتی بی ثمر می ماند.
 
 
 
2-  داروساز بالینی که می توانند با حضور در بیمارستان ها و در کنار سایر کادر پزشکی به خدمت رسانی به بیماران مشغول شوند که با این کار شاهد کاهش شدید اشتباهات دارویی، تداخلات دارویی و عوارض دارویی برای بیماران می باشیم. در کشور ما بر خلاف سایر کشورهای پیشرفته این شاخه کمتر مورد حمایت قرار گرفته است و قانون به ازای هر 70 تخت بیمارستان یک داروساز به اجرا در نیامده است. هرچند که در سال های اخیر توجهات نسبی به این رشته صورت گرفته اما این توجهات بیشتر در شهر تهران بوده و همچنین پیشرفت کار بسیار کند و در عمل هنوز نقش داروساز بالینی در پروسه­ی درمان تعریف نشده و تعرفه هایی برای سرویس های ارائه شده توسط داروساز بالینی مشخص نگردیده است. با وجود نیاز شدید به داروساز بالینی در جامعه ، وزارت بهداشت به پذیرش سالانه فقط 15 نفر در رشته دستیاری بالینی بسنده می­کند. در صورتیکه هم علاقه مندان به این رشته بسیارند و هم امکانات آموزش دانشگاه ها. همچنین به عنوان راه کار کوتاه مدت می توان مشابه کار انجام شده در برخی کشورها، دوره های یک ساله کارآموزی داروساز بیمارستانی برای فارغ التحصیلان علاقه مند گذاشته شود و پس از این دوره افراد بتوانند در بیمارستان به ارائه خدمت به بیماران بپردازند. داروسازان بالینی همچنین می توانند در کلینیک های مشاوره، دارویی و همچنین در سازمان غذا و دارو در بخش تحقیق و توسعه به خدمت گرفته شوند.
 
 
 
3-  داروساز صنعتی: در کشور ما با وجود پزشکان ماهر و مجرب و متخصص و تشخیص های مناسب آنها در برخی موارد شاهد عدم نتیجه گیری درمان می باشیم که در این مواقع نوک پیکان اتهامات به سمت عدم کیفیت داروهای تولید داخل می باشد. این اتهام تا حدودی می تواند صحت داشته باشد زیرا فارغ التحصیلان داروسازی به هیچ عنوان آمادگی فعالیت در کارخانجات داروسازی را ندارند. آموزش داروسازی صنعتی در دانشگاه ها صرفا علمی است و تجربی نیست. هم اینک در کارخانجات داروسازی فقط یک مسئول فنی داروساز مشغول به کار است که آن هم نقش مشخصي ندارد و الزامی برای  وجود داروساز در بخش های فنی مهندسی، طراحی خطوط، تولید، آزمایشگاه و تحقیق و توسعه نیست و لیسانس های شیمی که اطلاعی از دارو و مسائل مربوط به دارو و سلامت ندارند، به علت حقوق کمتر مورد توجه بیشتری نسبت به داروسازان می باشند که با ادامه این روند خارج شدن صنعت داروسازی از دست داروسازان همچون صنعت آرایشی و بهداشتی دوراز انتظار نیست.
 
پرواضح است با به کارگیری علمی و مناسب داروسازان در صنعت داروسازی کشور علاوه بر خودکفا شدن در تولید داروها می توانیم به داروهای با کیفیت بالاتر دست یابیم که این امر می تواند متضمن ارتقاء سلامت در جامعه باشد. با این وجود چرا دانشجویان داروسازی هنوز نمی توانند با گرفتن مزایا از وزارت بهداشت پایان نامه های خود را در کارخانجات دارویی بگذرانند، تا در این مدت بتوانند از نزدیک صنعت را لمس کنند؟ چرا فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد نزدیک تر شدن رابطه صنعت و دانشگاه در مورد رشته داروسازی مورد توجه قرار نمی گیرد؟ آیا بهتر نیست فارغ التحصیلان داروسازی به جای اینکه زمان زیادی در انتظار شروع دوره ی طرح نیروی انسانی خود بمانند و سپس طرح خود را فقط در داروخانه های درمانگاه های دولتی بگذرانند، با وجود نیاز شدید صنعت، سریع تر بتوانند طرح خود را در کارخانجات دارویی شروع کنند؟
 
آیا بهتر نیست دوره های یک ساله کارآموزی صنعت در پایان فارغ التحصیلی دانشجویان داروسازی گذاشته شود تا علاقمندان بتوانند پس از گذراندن این دوره وارد صنعت شوند؟ آیا وزارت بهداشت نباید با مطرح کردن مباحث انگیزشی و حمایت های ارزشی و فراهم کردن تسهیلات از داروسازان صنعتی حمایت بیشتری به عمل آورد تا گرایش به صنعت افزایش یابد؟ در صورتی که هم اینک حقوق یک داروساز صنعتی با سختی کار و ساعت کاری بیشتر به مراتب کمتر از یک داروساز اجتماعی است. آیا نباید حضور یک دستیار داروسازی صنعتی در کارخانجات داروسازی به صورت یک الزام در آید کما اینکه چند سال قبل این امر از الزامات بود و اینک از دستور کار خارج شده است؟
 
 
 
4-   دستیاران داروسازی: ادامه تحصیل در رشته های دستیاری داروسازی با بی علاقگی در بین فارغ التحصیلان مقطع عمومی این رشته دنبال می شود و این امر به علت آینده شغلی دستیاران داروسازی که فقط به هیئت علمی شدن در دانشگاه ها با حقوقی کمتر از حقوق یک داروساز عمومی محدود است، می باشد. در صورتی که با پیش بینی آینده ای بهتر و متنوع تر برای فارغ التحصیلان دستیاری داروسازی می توان انگیزش بیشتری را برای ادامه تحصیل ایجاد کرد . همچنین برخوردهای سلیقه ای و بدون ضابطه و عدم قابلیت پیگیری در آزمون مصاحبه­ی دستیاری داروسازی انگیزه­ی ادامه تحصیل را برای علاقمندان کاهش داده است و سالیانه تعداد زیادی از این افراد برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مهاجرت می کنند که لازم است وزارت بهداشت با توجه بیشتری به این موضوع نظارت داشته باشند.
 
5-   محققین داروساز:آمارها نشان می دهد دانشجویان داروسازی به علت علمی و طولانی تر بودن دوره ی تحصیلشان، مقالات علمی بسیاری را در بهترین مجلات علمی جهان به ثبت رسانده اند که مقالات رشته های بیوتکنولوژی دارویی و نانو فناوری دارویی نمونه ی بارز این تحقیقات به شمار می آیند. ولی متأسفانه پس از فارغ التحصیلی به علت نبود مراکز جذب این محققان و کمبود امکانات و عدم تمکین مالی اکثر این افراد جذب بازار کار داروخانه ها شده و این امر باعث به هدر رفتن توانایی هایشان می شود. به نظر می رسد با تدابیر بیشتر می توان از این استعدادها بهتر استفاده نمود.
 
ب) صنفی
 
- بیشترین معضلات صنفی داروسازان برخواسته از قانون مصوب سال 1334 مجلس شورای اسلامی می باشد. قانونی که در سالی تصویب شد که داروسازان در داروخانه ها مشغول به ساخت دارو بودند و حتی یک کارخانه داروسازی در کشور وجود نداشت. با تغییر و تحولات زیاد در علم و حرفه داروسازی، تاکنون هیچ تغییری در این قانون صورت نگرفته است و تغییرات به صورت آیین نامه وزارت بهداشت اعمال شده است. مشکلاتی همچون تأسیس داروخانه توسط افراد غیر داروساز و موروثی بودن داروخانه از این قانون سرچشمه می گیرد، که به نظر می رسد دیگر پس از گذشت 60 سال لازم است قانون مورد تجدید نظر قرار گیرد و علاوه بر رفع ابهامات، مواردی همچون حق فنی داروخانه ها به صورت قانون درآید تا هر سال با چالش هایی در این مورد مواجه نشویم.
 
- مشکل صنفی بزرگ دیگر داروسازان بیمه ها هستند. بیمه هایی که هرکدام حدودا 6 ماه است معوقات خود را پرداخت ننموده اند و داروخانه ها را دچار بحران مالی کرده اند. این بحران مالی نه تنها منجر به مشکلات عظیم اقتصادی داروخانه ها شده است، بلکه با از بین بردن تمرکز داروسازان بر ارائه صحیح خدمات پزشکی در داروخانه باعث تبدیل دید سلامت نگر داروسازان به دید تجاری شده است.
 
 
 
واضح است که مسائل بیمه ای باید با کار کارشناسی مورد بررسی بیشتری قرار گیرد تا داروخانه ها دغدغه ی تأمین مالی خود را نداشته باشند. همچنین با افزایش قیمت دارو و در کنار آن افزایش بودجه و خدمات بیمه ای می توان این انتظار را داشت که علاوه بر افزایش کیفیت داروها مصرف خودسرانه دارو در کشور کاهش یابد و بیمار فقط با تجویز پزشک و دریافت خدمات بیمه ای دارو مصرف کند و این کمک بزرگی به سلامت جامعه می باشد.
 
 
 
ج) امور درمانی
 
- با وجود متفاوت بودن تعداد مراجعین به داروخانه های مختلف، همه داروخانه ها موظف به داشتن یک مسئول فنی در یک شیفت کاری می باشند. در صورتیکه در آیین نامه وزارت بهداشت آمده است که داروخانه هایی که در یک شیفت کاری 150 نسخه به بالا دارند، باید 2 مسئول فنی داشته باشند، که اجرای این آیین نامه پیگیری نمی شود. با اجرای این آیین نامه مسلما ارائه خدمات به بیماران در داروخانه های شلوغ افزایش می یابد که در حال حاضر در برخی داروخانه ها به شکل غیر قانونی این خدمات توسط تکنسین های دارویی صورت می گیرد. این نکته را باید در نظر داشت که این کار باید همزمان با افزایش درآمد داروخانه ها از طریق افزایش حق فنی نسخه ها صورت گیرد.
 
- در نظارت های وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی بر داروخانه ها و کارخانجات داورسازی باید تغییراتی صورت گیرد. در نظارت بر کارخانجات، نظارت دقیق تر کیفی داروها ضرورت دارد و در بازرسی و نظارت داروخانه ها علاوه بر بررسی تخلفات بُعد کار علمی در داروخانه ها باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا با نظارت هرچه بیشتر بر اجرای کارهای علمی در داروخانه به افزایش سطح سلامت جامعه کمک کنیم.
 
 
 
- همزمان با مطرح شدن طرح پزشک خانواده و اجرای موفق آن در سطح جامعه، اجرای طرح داروساز خانواده نیز در کشور ضرورت یافته است. طرحی که مانند برخی کشورها هر بیمار می بایست برای تأمین خدمات دارویی خود به یک داروخانه­ی خاص که در آن داروخانه، پرونده­ی مخصوص به خود را داراست مراجعه کند تا دکتر داروسازش بتواند بر نوع داروهای مصرفی و میزان داروهای استفاده شده از قبل توسط بیمار نظارت داشته باشد و بیمار را از نحوه مصرف صحیح و تداخلات و عوارض جانبی داروهایش مطلع سازد. که این امر علاوه بر همسویی با اهداف نظام سلامت کشور، اختلافات سطح تعداد مراجعه کنندگان به داروخانه های مختلف را تعدیل می کند./عط