به گزارش خبرنگار سياست خارجي باشگاه خبرنگاران، محمدجواد ابوالقاسمي طي يادداشتي به بررسي گسترش فرهنگ وحدت اسلامي در ميان مسلمانان از منظر قرآن،‌حدیث و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخته که متن آن در ذيل آمده است:

مقدمه

یکی از دغدغه‌های بزرگ مصلحان جهان اسلام موضوع وحدت امت اسلامی است، به همین دلیل صاحب‌نظران تلاش کرده‌اند تا ابعاد این موضوع مهم را مورد بررسی قرار داده و برای افزایش وحدت و کاهش اختلاف در بین امت اسلامی راه‌حل‌هایی ارائه دهند؛ به همین دلیل يادداشت حاضر با استفاده از آیات قرآن مجید و احادیث وارد شده از سوی معصومین، موضوع را مورد مطالعه قرار داده و بر 5 عنصر اساسی که جنبه فرهنگی دارد تاکید کرده که آن عناصر عبارت است از:

1- اهمیت وجود رهبری الهی، شایسته و مقتدر در بین هر قوم، مذهب و مملکت برای اینکه بتواند با اقتدار خود زمینه‌های اختلاف را از بین ببرد و زمینه وحدت و همدلی را بین امت پدید آورد.

2- به رسمیت شناخته شدن جایگاه مرجعیت علمی و معنوی اهل بیت به عنوان حافظان آیین و شریعت رسول گرامی اسلام.

3- آگاهی بخشی و توجه دادن امت اسلامی به آثار شوم اختلاف، تفرقه و برکاتی که می‌توان وحدت و الفت بین مسلمانان داشته باشد.

4- فرهنگ‌سازی و تشویق امت اسلامی برای اهتمام به اخوت و برادری اسلامی.

5- افزایش بعد عاطفی و انسانی میان امت اسلامي، تشویق و تشجیع آن‌ها به نیکوکاری و رسیدگی به امور مسلمانان و حتی غیرمسلمانان.

پس از بیان اصول فوق، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک نمونه عملی مورد بررسی قرار گرفته است و اصول و مواردی که برای تحقق وحدت در بین امت اسلامی به‌ویژه در میان گروه‌های سیاسی، دینی و مذهبی پیش بینی و مرور شده است.

بدیهی است اصول ذکر شده و استفاده از تجربه مدون و قانونی جمهوری اسلامی ایران آنگونه که در قانون اساسی آمده است می‌تواند مورد استفاده دیگر ملل قرار گیرد.


همبستگی و پیوند امت‌ها موضوعی است که همه ادیان، مذاهب، فلاسفه و مصلحان جوامع مختلف به آن پرداخته‌اند و نسبت به عواقب شوم تفرقه هشدار داده‌اند و تاکنون هزاران مقاله و صدها کنفرانس برای تبیین ابعاد آن ارایه شده ولی احساس می‌شود هنوز راه طی نشده بسیار است و ضرورت دارد تا ابعاد مختلف کاویده شود و پیشنهادات راهبردی و کاربردی ارایه شود؛ به همین دلیل سعی شد با استفاده از قرآن مجید و کلام معصومین نسبت به عناصری که بیشتر جنبه فرهنگی دارد و می‌تواند برای افزایش وحدت و همدلی در بین امت اسلامی کمک کند، تاکید شود.

بنابراين در این مقاله، با مرور بر برخی از آیات قرآن و احادیث معصومین و بررسی اجمالی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک تجربه مدون در بین ملل مسلمان؛ جایگاه وحدت امت اسلامی و عناصر فرهنگی تقویت کننده آن مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن ارایه شده است.  

جایگاه و عناصر فرهنگی وحدت امت اسلامی از منظر قرآن کریم و احادیث معصومین (ع)

مقوله فرهنگ دارای گستره فراوانی است و شامل ابعاد مختلف فردی و اجتماعی می‌شود و از لایه‌های متنوعی برخوردار است که در این نوشتار مجالی برای ورود به همه عرصه‌های آن نیست،‌ بنابراين مسایل و ابعاد متنوع فرهنگ برای مخاطبان این مقاله مفروض گرفته و تنها به موارد و مصادیق تاثیرگذار بر وحدت امت مسلمان تاکید شده است.

قرآن کریم،‌ وحدت را موجب و عامل عزت استقلال و استحکام امت‌ها می‌داند و در سوره انفال آیه 46 می‌فرماید: «و اطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و اصبروا ان الله مع الصابرین /و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سست شوید و مهابت شما از بین برود و صبر کنید که خدا با شکیبان است».

نکته دیگر آن است که در منطق قرآن کسانی که در مسیر وحدت نباشند، خارج از امت اسلام به حساب آمده و از آن‌ها باید بیزاری جست به عنوان مثال در سوره انعام آیه 159 می‌فرماید:«ان الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فی شی انما امرهم الی الله ثم یبینهم بما کانوا بفعلون/کسانی که دین خود را پراکنده ساختند و فرقه فرقه شدند، تو هیچگونه مسئول ایشان نیستی، کارشان فقط با خداست، آنگاه به آنچه انجام می‌دادند آگاه شان خواهد کرد.

آنچه از آیه فوق استفاده می‌شود، این است که نقض وحدت، به معنای خروج از آیین و طریق اسلام است، از منظر قرآن کریم وحدت عامل عزت و استقلال است و شرط دستیابی به وحدت امت اسلامی اطاعت از خدا، پیامبر و صبر و شکیبایی است، تا زمانی که مردم به تفرقه و پراکندگی مبتلا نشده‌اند و مسیر وحدت را می‌پیمایند اتحاد و انسجام جامعه برقرار خواهد بود.

همچنین با مراجعه به روایات و احادیث معصومین در می‌یابیم که مهم‌ترین موضوع از منظر ایشان وحدت، یکدلی و برادری است، در عصری که دشمنان اسلام سعی بر ایجاد نفاق در جامعه و بین امت اسلامی را دارند، توجه به بیانات گهربار و روح نواز معصومین یقینا گره گشا خواهد بود که به نمونه‌هاییی اشاره می‌شود:

1- در فرهنگ اسلامی وجود رهبری الهی و شایسته و مقتدر تبعیت از ایشان به عنوان یکی از عناصر مهم در وحدت امت اسلامی مورد تاکید قرار گرفته شده است.

پیامبر اعظم (ص) فرمودند: از کسی که خداوند به او ولایت امر داده است،‌ حرف شنوی و اطاعت داشته باشید؛ چرا که این اطاعت نظام بخش اسلام است.

و در اهمیت رهبری الهی و شایسته به عنوان محور وحدت؛ امام علی (ع) می‌فرماید: و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فاذا النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذا فیره ابدا.

امام علی (ع) فرمودند: جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته‌ای است که دانه‌ها را به هم پیوند داده و جمع می‌کند و آنگاه که رشته پاره شود، دانه ها پراکنده شده و هرگز تمام آن‌ها جمع نخواهند شد.

با توجه به آنچه بیان شد می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که وجود رهبران شایسته الهی و مقتدر به شرط اینکه مردم از آن‌ها پیروی کنند می‌توانند آتش تفرقه و اختلاف را در درون جوامع فرو نشانند و مانند پدری مهربان محبت و عشق به یکدیگر را در بین خانواده بزرگ مسلمانان افزایش دهند.

2- به رسمیت شناختن شان و جایگاهی که پیامبر اکرم(ص) برای ذوي القربی و اهل بیت ترسیم کرده و در حدیث مشهور الثقلین آن‌ها را به عنوان عدل قرآن برای حفظ و بقای اسلام معرفی کرده است می‌تواند قلب‌های امت مسلمان را به هم نزدیک‌تر کند و به برکت اهل بیت(ع) عنصر وحدت تقویت شود.

قال رسول الله (ص):" فانتم اهل البیت اهل الله عزوجل الذین بهم تمت النعمه و اجتمعت الفرقه و ائتلفت الکلمه "

پیامبر اعظم (ص) فرمودند: شما اهل بیت، اهل الله هستید که به برکت شما، نعمت کامل گشته و پراکندگی برطرف شده و اتحاد کلمه پدید آمده است.

3- آگاهی بخشی و توجه دادن امت اسلامی به آثار شوم اختلاف، تفرقه و برکاتی که می‌توند وحدت و الفت بین مسلمانان داشته باشد، «قال النبی (ص): الجماعه رحمه و الفرقه عذاب».

پیامبر (ص) فرمودند: جماعت و وحدت، مایه رحمت الهی و تفرقه، موجب عذاب الهی است و در مورد دیگر نسبت به آثار اختلاف هشدار می‌دهند و می‌فرمایند: «قال النبی (ص): ما اختلف امه بعد نبیها الاظهر اهل باطلها علی اهل حقها»

4- فرهنگ‌سازي و تشويق امت اسلامي براي اهتمام به اخوت و برادري اسلامي چون پيامبر اکرم (ص) مي‌فرمايند: «قال رسول الله (ص): المسلمون اخوه الافضل لا حد الا بالتقوي»

پيامبر اعظم (ص) فرمودند:  مسلمانان با هم برادرند و هيچکس بر ديگري برتري ندارد؛ مگر از حيث تقوا.

5- افزايش بعد عاطفي و انساني ميان امت اسلامي و تشويق و تشجيع آنها به نيکوکاري و رسيدگي به امور مسلمانان و حتي غير مسلمانان اين اقدام نگاه‌ها را توسعه مي‌بخشد و امت اسلامي را از چارچوبه‌هاي خود بيني و خويشتن بيني خارج و نگاه‌ها را به افق‌هاي بلندتر معطوف مي‌کند و همين امر باعث مي‌شود که از زمينه‌هاي اختلاف کاسته شود و جامعه نسبت به همديگر احساس مسئوليت بيشتري کند.

* وجود امت اسلامي در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران

در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران که برگرفته از مباني ديني است، وحدت امت اسلامي به عنوان يک اصل اساسي و زير بنايي مورد توجه قرار گرفته و بر پيشگيري از اختلاف و تفرقه ميان مذاهب تاکيد شده است.

اصل نهم قانون اساسي: « در جمهوري اسلامي ايران آزادي و استقلال و وحدت و تماميت ارضي کشور از يکديگر تفکيک ناپذيرند و حفظ آن‌ها وظيفه دولت و آحاد ملت بوده و هيچ فرد يا گروه يا مقامي حق ندارد به نام استفاده از آزادي به استقلال سياسي، فرهنگي، اقتصادي،‌ نظامي و تماميت ارضي ايران کمترين خدشه‌اي وارد کند و هيچ مقامي حق ندارد به نام حفظ استقلال و تماميت ارضي کشور آزادي‌هاي مشروع را هر چند با وضع قوانين و مقررات سلب کند».

براساس اصل بيست و ششم قانون اساسي: «احزاب جمعيت‌ها، انجمن‌هاي سياسي و صنفي و انجمن‌هاي اسلامي با اقليت‌هاي ديني شناخته شده آزادند، مشروط به اينکه اصول استقلال، آزادي، وحدت ملب، موازين اسلامي و اساس جمهوري اسلامي را نقض نکنند هيچکس را نمي‌توان از شرکت در آن‌ها منع کرد يا به شرکت در يکي از آن‌ها مجبور ساخت».

با توجه به اينکه اقوام، زبان‌ها، نژادها، اديان و مذاهب مختلف در يک کشور مي‌توانند منشا بروز تشتت و پراکندگي در آن شود، قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران موازين را به شرح ذيل براي تحقق وحدت ملب و جلوگيري از تجربه طلبي تدارک ديده است.

براساس اصل نوزدهم قانون اساسي: « مردم ايران از هر قوم و قبيله که باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اين‌ها سبب امتياز نخواهد بود»

بنابراين در برخورداري از حقوق اجتماعي نظير انتخابات، آحاد مردم از تساوي برخوردارند و نژاد و قوميت و زبان تاثيري در آن ندارد.

براساس اصل بيستم قانون اساسي: « همه افراد ملت اعم از زن و مردم يکسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه حقوق انساني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي با رعايت موازين اسلام برخوردارند.»

براساس اصل دوازدهم قانون اساسي: «دين رسمي ايران، اسلام و مذهب جعفري اثني عشري است الي الابد غير قابل تغيير است و مذاهب ديگر اسلامي اعم از حنفي، شافعي، مالکي، حنبلي و زيدي داراي احترام کامل هستند.»

ادامه دارد...

انتهاي پيام/