در دومین نشست تخصصی همایش "ملی نفت و توسعه اقتصادی"؛
لزوم خروج از اقتصاد تک محصولی/ ارزش افزوده ۱۶ برابری "مصنوعات نفتی"
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران با بیان اینکه تاکنون در استفاده از منابع ارزی سختگیری قابل قبولی صورت نگرفته، گفت:باید در استفاده از منابع صندوق ذخیره ارزی مدیریت سخت گیرانه و با انضباط حکم فرما باشد، تا کشور از وضعیت اقتصاد تک محصولی خارج شود.
به گزارش خبرنگاراقتصادی باشگاه خبرنگاران، محمدرضا منجذب در دومین نشست تخصصی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی با موضوع "نهادها، نفت و توسعه اقتصادی" اظهار داشت: در کشورهای وابسته به نفت، تغییراتی در اقتصاد این کشورها اتفاق افتاده ، به طور نمونه جوامع روستایی به جوامع شهری تبدیل شده اند.
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران افزود: از جمله مهمترین ویژگی‌های کشورهای نفتی می‌توان به مورادی چون بروز پدیده رشد مخرب اشاره کرد که این رشد مخرب، زمانی رخ می‌دهد که صادرات فزاینده نفت توام با کاهش قیمت نفت، منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی کشور صادرکننده نفت شود.
وی با بیان اینکه در بیماری هلندی، سرمایه گذاری در بخش نفت در طول زمان به خاطر افزایش قیمت نفت که از کاهش کلی ذخایر و افزایش تقاضا نشات می‌گیرد سودآورتر می‌شود، گفت: منابع از تولید گرفته می‌شود و کشور شروع به صنعت زدایی کرده و تا زمانی که قیمت نفت بالا می‌رود به این صنعت زدایی ادامه می‌دهد.
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران ادامه داد: در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، کشورهای غیر نفتی رشد درآمد سرانه بیشتری نسبت به کشورهای نفتی داشتند به طوری که نفت ابتدا کشورهای تولیدکننده را در خاورمیانه و شمال آفریقا ثروتمند کرد، ولی بقیه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا از طریق افزایش تولید و تصاحب بیشتر این ثروت، ثروتمندتر شدند.
منجذب، مهمترین کشورهای غیرنفتی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را ترکیه و مصر برشمرد و گفت: نرخ رشد این کشورها از سال 1960 تاکنون، نسبت به کشورهای صادرکننده نفت منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بالاتر بوده و به استثناء دهه 1980، به طرز مطلوبی با نرخ رشد کشورهای شرق آسیا قابل مقایسه است.
ضریب جینی در کشورهای وابسته به نفت بالاست
وی افزود: در کشورهای وابسته به نفت ضریب جینی بالاتر است، بنابراین در این کشورها دو نهاد مهم هستند یکی نهاد مالیاتی به منظور اخذ مالیات از ثروتمندان و جلوگیری از فرار مالیاتی و نیز نظام تامین اجتماعی به منظور حمایت از اقشار ضعیف.
منجذب با اشاره به وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی به جای تامین آن از مالیات گفت: مدیریت ذخایر ارزی حاصل از درآمدهای نفتی و غیرنفتی باید سخت گیرانه و با انضباط باشد.
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران با اشاره به اینکه تاکنون در ایران در خصوص استفاده از منابع ارزی سختگیری قابل قبولی نبوده است، خاطرنشان کرد: در مورد استفاده از منابع صندوق ذخیره ارزی یا صندوق توسعه ملی باید مدیریت سخت گیرانه و با انضباطی حکم فرما باشد، همچنین لازم است که از وضعیت اقتصاد تک محصولی خارج شویم، نیاز به تدوین مدل توسعه اقتصادی داریم و دولت باید یک دولت توسعه گرا و پاسخگو باشد.
در ادامه مرتضی عزتی دبیر علمی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی اظهار داشت: ما متاسفانه با وجود داشتن منابع طبیعی فراوان نتوانسته ایم به سطح مطلوبی از توسعه برسیم.
وی افزود: درباره علت‌هایی که ممکن است در مورد دلایل عدم استفاده مطلوب از منابع طبیعی در کشورهای نفتی بیان شود رویکردها و دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد، که از آن جمله می‌توان به رویکرد نهادگرایی اشاره کرد.
ضرورت بررسی ساختار نهادی و ترتیبات نهادی در استفاده از منابع طبیعی
دبیر علمی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی با بیان اینکه نهادها نقش برجسته‌ای در استفاده مطلوب از منابع طبیعی برای توسعه دارند، گفت: دو موضوع مهمی که در این زمینه باید مورد بررسی قرار گیرد یکی ساختار نهادی و دیگری ترتیبات نهادی است.
وی ادامه داد: ساختار نهادی در کشور ما به سوی حمایت از بخش تولید بویژه تولید کالا و خدماتی که ارزش افزوده قابل توجهی در اقتصاد داشته باشد نرفته است.
عزتی با اشاره به اینکه ساختارهای نهادی می‌تواند به ساختارهای نهادی تولید‌گرا، مصرف‌گرا و رانتی طبقه بندی شود، اذعان داشت: در کشور ما ساختار نهادی به سمت نهادهای مصرف‌گرا و رانتی حرکت کرده است.
وی افزود: ترتیبات نهادی که در واقع روابط و کارکردهای نهادها را شکل می‌دهد، در کشور ما با مشکلاتی مواجه است که نتوانسته‌ایم نهادهای تولیدی را پایدار و استوار کنیم
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس بخش خدمات و مصرف را در مقایسه با بخش تولیدات صنعتی و کشاورزی در کشورهای نفتی از پایداری و رشد بیشتری برخوردار دانست و گفت: در کشورهای نفتی تولید به شدت تحت تاثیر تولید و صادرات نفت است که این مشکل پایه نهادی و ساختاری دارد، در کشور ما تغییرات تولید به شدت تحت تاثیر تغییرات درآمد نفت است یعنی ثبات و پایداری ندارد اما بخش خدمات و مصرف دارای ثبات بیشتری است.
وی ادامه داد: در سالهای اخیر هر زمان که شکستی در درآمدهای نفتی ایجاد شده است بخش‌های صنعت و کشاورزی نیز با مشکل مواجه شده‌اند که این موضوع نشان می‌دهد که ما نتوانسته ایم نهادهای حمایت کننده از تولید را تقویت کنیم، اما بالعکس نهادهای مصرف گرا و رانت جو ثبات و پایداری دارند.
دبیر علمی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی در پایان خاطرنشان کرد: در بحث نهادی باید بررسی کنیم چرا در کشور ما چنین اتفاقی افتاده و چگونه می‌توان ساختارها و ترتیبات نهادی را در مسیر حمایت از تولید اصلاح کرد.
همچنین محمود تولایی رییس سازمان بسیج علمی کشور افزود: برگزاری این نشست های تخصصی و حرکت علمی مردم نهاد جهادگونه از جنس علم که تعدادی از روسای دانشکده های اقتصادی دانشگاههای کشور آغاز کرده اند برای پاسخگویی به این مطالبه مستمر مقام معظم رهبری است که از سال 73 تاکنون مطرح می کنند که ما باید کشور را به سمت و سویی ببریم تا اگر روزی تصمیم گرفتیم در چاههای نفت را ببندیم، اقتصاد ما دچار خدشه نشود.
وجود 71 درصدی منابع کل نفت و گاز در منطقه آسیای غربی و خاورمیانه
وی افزود: متاسفانه در شرایط فعلی که تقریبا 71 درصد کل منابع نفت و گاز جهان در منطقه آسیای جنوب غربی و خاورمیانه وجود دارد، بیش از 75 درصد درآمد حاصل نفت در جهان توسط کشورهایی بهره برداری می شود که اصلا سرمایه چندانی از نفت خام ندارند که این نشان دهنده اهمیت داشتن فناوری و تکنولوژی در بهره برداری از منابع نفتی است.
تولید تنها۱۰۰ ماده از ۲۵۰۰ ماده نفتی در ایران
رییس سازمان بسیج علمی کشور با تاکید بر اینکه باید ببینیم با چه قیمتی داریم نفت خام را می فروشیم و با چه قیمتی داریم فرآورده ها و مصنوعات تولید شده از نفت خام را خریداری می کنیم، گفت: مصنوعات نفتی حداقل ارزش افزوده 16 برابری نسبت به نفت خام دارند و در حالی که از نفت خام بیش از 2500 ماده تولید می شود در ایران تنها حدود 100 ماده از نفت تولید می شود.
وی با اشاره به ساختار تک محصولی اقتصاد کشور ادامه داد: باید بررسی شود که چه راه کارهایی وجود دارد که اقتصاد ما را از وابستگی به نفت نجات دهد.
تولایی خاطرنشان کرد: ما در حال حاضر دارای بالاترین ذخایر نفت و گاز در دنیا هستیم اما از نظر شاخص وضعیت فضای کسب و کار در رتبه 152 دنیا قرار داریم و در بین 65 کشور منطقه در رتبه 62 هستیم که این رتبه جای تأسف دارد و برای بهبود آن باید کار شود.
رییس سازمان بسیج علمی کشور با اشاره به واردات کالاهایی که ارزبری زیادی دارند، گفت: باید تولید این محصولات که عمدتا پایه نفتی دارند به دانشجویان سپرده شود و با هدایت اساتید روشن بین اقتصادی به گونه ای برنامه ریزی شود تا هر دانشگاه فنی ما برای به تولید رساندن 20 تا 30 محصول ماموریت بگیرد و برای آن برنامه ریزی کند تا با همت همه جانبه جوانان این سرزمین، واردات جای خود را به تولید، خودکفایی در تامین نیازها و توسعه صادرات ارزش افزوده نفت دهد.
انتهای پیام/
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران افزود: از جمله مهمترین ویژگی‌های کشورهای نفتی می‌توان به مورادی چون بروز پدیده رشد مخرب اشاره کرد که این رشد مخرب، زمانی رخ می‌دهد که صادرات فزاینده نفت توام با کاهش قیمت نفت، منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی کشور صادرکننده نفت شود.
وی با بیان اینکه در بیماری هلندی، سرمایه گذاری در بخش نفت در طول زمان به خاطر افزایش قیمت نفت که از کاهش کلی ذخایر و افزایش تقاضا نشات می‌گیرد سودآورتر می‌شود، گفت: منابع از تولید گرفته می‌شود و کشور شروع به صنعت زدایی کرده و تا زمانی که قیمت نفت بالا می‌رود به این صنعت زدایی ادامه می‌دهد.
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران ادامه داد: در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، کشورهای غیر نفتی رشد درآمد سرانه بیشتری نسبت به کشورهای نفتی داشتند به طوری که نفت ابتدا کشورهای تولیدکننده را در خاورمیانه و شمال آفریقا ثروتمند کرد، ولی بقیه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا از طریق افزایش تولید و تصاحب بیشتر این ثروت، ثروتمندتر شدند.
منجذب، مهمترین کشورهای غیرنفتی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را ترکیه و مصر برشمرد و گفت: نرخ رشد این کشورها از سال 1960 تاکنون، نسبت به کشورهای صادرکننده نفت منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بالاتر بوده و به استثناء دهه 1980، به طرز مطلوبی با نرخ رشد کشورهای شرق آسیا قابل مقایسه است.
ضریب جینی در کشورهای وابسته به نفت بالاست
وی افزود: در کشورهای وابسته به نفت ضریب جینی بالاتر است، بنابراین در این کشورها دو نهاد مهم هستند یکی نهاد مالیاتی به منظور اخذ مالیات از ثروتمندان و جلوگیری از فرار مالیاتی و نیز نظام تامین اجتماعی به منظور حمایت از اقشار ضعیف.
منجذب با اشاره به وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی به جای تامین آن از مالیات گفت: مدیریت ذخایر ارزی حاصل از درآمدهای نفتی و غیرنفتی باید سخت گیرانه و با انضباط باشد.
رییس دانشگاه علوم اقتصادی تهران با اشاره به اینکه تاکنون در ایران در خصوص استفاده از منابع ارزی سختگیری قابل قبولی نبوده است، خاطرنشان کرد: در مورد استفاده از منابع صندوق ذخیره ارزی یا صندوق توسعه ملی باید مدیریت سخت گیرانه و با انضباطی حکم فرما باشد، همچنین لازم است که از وضعیت اقتصاد تک محصولی خارج شویم، نیاز به تدوین مدل توسعه اقتصادی داریم و دولت باید یک دولت توسعه گرا و پاسخگو باشد.
در ادامه مرتضی عزتی دبیر علمی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی اظهار داشت: ما متاسفانه با وجود داشتن منابع طبیعی فراوان نتوانسته ایم به سطح مطلوبی از توسعه برسیم.
وی افزود: درباره علت‌هایی که ممکن است در مورد دلایل عدم استفاده مطلوب از منابع طبیعی در کشورهای نفتی بیان شود رویکردها و دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد، که از آن جمله می‌توان به رویکرد نهادگرایی اشاره کرد.
ضرورت بررسی ساختار نهادی و ترتیبات نهادی در استفاده از منابع طبیعی
دبیر علمی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی با بیان اینکه نهادها نقش برجسته‌ای در استفاده مطلوب از منابع طبیعی برای توسعه دارند، گفت: دو موضوع مهمی که در این زمینه باید مورد بررسی قرار گیرد یکی ساختار نهادی و دیگری ترتیبات نهادی است.
وی ادامه داد: ساختار نهادی در کشور ما به سوی حمایت از بخش تولید بویژه تولید کالا و خدماتی که ارزش افزوده قابل توجهی در اقتصاد داشته باشد نرفته است.
عزتی با اشاره به اینکه ساختارهای نهادی می‌تواند به ساختارهای نهادی تولید‌گرا، مصرف‌گرا و رانتی طبقه بندی شود، اذعان داشت: در کشور ما ساختار نهادی به سمت نهادهای مصرف‌گرا و رانتی حرکت کرده است.
وی افزود: ترتیبات نهادی که در واقع روابط و کارکردهای نهادها را شکل می‌دهد، در کشور ما با مشکلاتی مواجه است که نتوانسته‌ایم نهادهای تولیدی را پایدار و استوار کنیم
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس بخش خدمات و مصرف را در مقایسه با بخش تولیدات صنعتی و کشاورزی در کشورهای نفتی از پایداری و رشد بیشتری برخوردار دانست و گفت: در کشورهای نفتی تولید به شدت تحت تاثیر تولید و صادرات نفت است که این مشکل پایه نهادی و ساختاری دارد، در کشور ما تغییرات تولید به شدت تحت تاثیر تغییرات درآمد نفت است یعنی ثبات و پایداری ندارد اما بخش خدمات و مصرف دارای ثبات بیشتری است.
وی ادامه داد: در سالهای اخیر هر زمان که شکستی در درآمدهای نفتی ایجاد شده است بخش‌های صنعت و کشاورزی نیز با مشکل مواجه شده‌اند که این موضوع نشان می‌دهد که ما نتوانسته ایم نهادهای حمایت کننده از تولید را تقویت کنیم، اما بالعکس نهادهای مصرف گرا و رانت جو ثبات و پایداری دارند.
دبیر علمی همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی در پایان خاطرنشان کرد: در بحث نهادی باید بررسی کنیم چرا در کشور ما چنین اتفاقی افتاده و چگونه می‌توان ساختارها و ترتیبات نهادی را در مسیر حمایت از تولید اصلاح کرد.
همچنین محمود تولایی رییس سازمان بسیج علمی کشور افزود: برگزاری این نشست های تخصصی و حرکت علمی مردم نهاد جهادگونه از جنس علم که تعدادی از روسای دانشکده های اقتصادی دانشگاههای کشور آغاز کرده اند برای پاسخگویی به این مطالبه مستمر مقام معظم رهبری است که از سال 73 تاکنون مطرح می کنند که ما باید کشور را به سمت و سویی ببریم تا اگر روزی تصمیم گرفتیم در چاههای نفت را ببندیم، اقتصاد ما دچار خدشه نشود.
وجود 71 درصدی منابع کل نفت و گاز در منطقه آسیای غربی و خاورمیانه
وی افزود: متاسفانه در شرایط فعلی که تقریبا 71 درصد کل منابع نفت و گاز جهان در منطقه آسیای جنوب غربی و خاورمیانه وجود دارد، بیش از 75 درصد درآمد حاصل نفت در جهان توسط کشورهایی بهره برداری می شود که اصلا سرمایه چندانی از نفت خام ندارند که این نشان دهنده اهمیت داشتن فناوری و تکنولوژی در بهره برداری از منابع نفتی است.
تولید تنها۱۰۰ ماده از ۲۵۰۰ ماده نفتی در ایران
رییس سازمان بسیج علمی کشور با تاکید بر اینکه باید ببینیم با چه قیمتی داریم نفت خام را می فروشیم و با چه قیمتی داریم فرآورده ها و مصنوعات تولید شده از نفت خام را خریداری می کنیم، گفت: مصنوعات نفتی حداقل ارزش افزوده 16 برابری نسبت به نفت خام دارند و در حالی که از نفت خام بیش از 2500 ماده تولید می شود در ایران تنها حدود 100 ماده از نفت تولید می شود.
وی با اشاره به ساختار تک محصولی اقتصاد کشور ادامه داد: باید بررسی شود که چه راه کارهایی وجود دارد که اقتصاد ما را از وابستگی به نفت نجات دهد.
تولایی خاطرنشان کرد: ما در حال حاضر دارای بالاترین ذخایر نفت و گاز در دنیا هستیم اما از نظر شاخص وضعیت فضای کسب و کار در رتبه 152 دنیا قرار داریم و در بین 65 کشور منطقه در رتبه 62 هستیم که این رتبه جای تأسف دارد و برای بهبود آن باید کار شود.
رییس سازمان بسیج علمی کشور با اشاره به واردات کالاهایی که ارزبری زیادی دارند، گفت: باید تولید این محصولات که عمدتا پایه نفتی دارند به دانشجویان سپرده شود و با هدایت اساتید روشن بین اقتصادی به گونه ای برنامه ریزی شود تا هر دانشگاه فنی ما برای به تولید رساندن 20 تا 30 محصول ماموریت بگیرد و برای آن برنامه ریزی کند تا با همت همه جانبه جوانان این سرزمین، واردات جای خود را به تولید، خودکفایی در تامین نیازها و توسعه صادرات ارزش افزوده نفت دهد.
انتهای پیام/
