برای کاهش تلفات و مرگ و میر ناشی از غرق شدن در نوار ساحلی 338 کیلومتری استان مازندران به 800 ناجی غریق نیاز است تا بتوان تمامی شناگرانی را که در این منطقه آب تنی می کنند تحت مراقبت داشت.

حال گروهی از دانشجویان کشورمان با اتکا به دانش بومی دست به اختراع پهپادی زده اند که به جای گرفتن جان انسان، باعث ادامه حیات وی می شود. این پهپاد با نام پارس در حقیقت یک ربات امدادگر نجات غریق است که سه تیوپ شنا درون آن تعبیه شده و شخص هدایتگر توسط کنترلر رادیویی می تواند ربات را از کنار ساحل به بالای سر شخص در حال غرق شدن بفرستد تا با رهاسازی تیوپ جان شخص نجات یابد.

در آزمایش های صورت گرفته این ربات توانسته از فاصله 75 متری تا ساحل طی 22 ثانیه به داد فرد برسد؛ در حالی که حدود یک و نیم دقیقه زمان نیاز است تا نجات غریق این مسافت را طی کند.

مصاحبه زیر حاصل گفت وگوی جام جم با مهندس امین ریگی، سرپرست این تیم است.

اختراع شما می تواند به کلی جایگزین شخص نجات غریق شود؟

خیر. در حقیقت به دنبال چنین چیزی هم نیستیم، چون ریسک بالایی دارد. تصور کنید یک لحظه ارتباط قطع شود یا تداخلی پیش آید و پهپاد از کنترل خارج شود، آن​گاه نه تنها این ربات کمکی نمی کند بلکه می تواند حادثه آفرین هم شود. در واقع پارس کمک کننده شخص امدادگر و مکمل حضور وی است. تجربه نجات غریق ها می گوید معمولا شخصی که در حال غرق شدن است می تواند تا 60 ثانیه روی آب دست و پا بزند که اگر ربات عمل نکند غریق نجات می تواند به کمک وی بشتابد.

چه شد شما به فکر ساخت یک ربات نجات غریق افتادید؟

رشته دانشگاهی من مهندسی رباتیک بود و با توجه به علاقه ای که به این موضوع داشتم در مسابقه های مختلفی شرکت کردم. برای یکی از این مسابقه ها به کمک دوستانم رباتی به شکل زیر دریایی ساختیم که می توانست کمی پایین تر از سطح آب حرکت کند. چون ابتدای راه بودیم، ساخت چنین رباتی با کلی هیجان و انرژی همراه بود که انگیزه بخش بود، اما مشکلی را حل نمی کرد. ابتدا هدفم مطرح شدن در مسابقه و کسب مقام بود، اما کم کم با فروکش کردن هیجان ناشی از آن رویدادها، دیگر دغدغه ام شده بود حل یک مشکل واقعی تا رقابت کردن در مسابقه. درست در همان زمان یکی از دوستان نزدیک با توجه به اخباری که از غرق شدن عده ای افراد در دریا شنیده بود چنین پیشنهادی به ما داد. با کمی تحقیق و جستجو متوجه شدیم سالانه تعداد زیادی از هموطنان ما در دریای خزر غرق می شوند و آمار کشته های آن بالاتر از سطح استاندارد جهانی است. به این ترتیب به همان ربات زیر دریایی سیستم امداد و نجات را اضافه کردیم، طوری که ربات زیر آب به شخص نزدیک می شد و با تیوپی که به آن وصل بود سعی در کشیدن و نجات فرد می کرد.

چگونه زیردریایی رباتیک شما به یک پرنده بدون سرنشین (پهپاد) تبدیل شد؟

خب، چون سرعت و دقت پرواز برای نجات یک غریق از اهمیت بالایی برخوردار است و به دستگاهی نیاز بود که قابلیت پرواز عمودی و ایستادن بالای سر شخص را داشته باشد. آن ربات زیر دریایی ابتدا امیدبخش بود، اما چون می خواستیم وسیله ای کاربردی بسازیم به فکر ربات دیگری افتادیم زیرا معمولا زمانی که ساحل شلوغ است حادثه بیشتر رخ می دهد و در آن زمان امکان استفاده از زیردریایی وجود ندارد، بعلاوه زمانی که دریا مواج باشد دید کم می شود و کارایی ربات بسیار پایین می آید. همه این عوامل دست به دست هم داد تا سمت یک ربات متفاوت برویم؛ پهپاد یا ربات پرنده می تواند فارغ از شلوغی دریا و وضع آب با آزادی عمل پرواز کند و بسرعت به شخص در حال غرق شدن برسد.

در مسیر ساخت این پهپاد با چه چالش هایی روبه رو بودید؟

بزرگ ترین چالش ما مسائل مالی بود؛ چون ساخت یک ربات نیازمند قطعه است و قطعه هم هزینه بر است، ضمن این که در مدل های اولیه درصد خطای بالایی وجود دارد غیر از هزینه، تامین برخی قطعات ـ مثل ملخ کربنی ـ هم برای ما مشکل بود و براحتی در بازار یافت نمی شد، اما پس از ساخت هم مشکلاتی پیش رو داشتیم، برای مثال از آنجا که در تهران دریا نداریم برای آزمایش ربات مشکل داشتیم و مجبور شدیم کلی تجهیزات را از تهران به شمال کشور منتقل کنیم.

برای ساخت این ربات سراغ کمک دولتی هم رفتید؟

طرح مان را به چند جا نشان دادیم که استقبال کردند و در نهایت یکی از سازمان ها بودجه ای هم برایمان اختصاص داد، ولی آنقدر روند پرداخت پول طولانی شد که از خیر آن گذشتیم. صبر کردن برای دریافت آن کمک دیگر داشت به عاملی بازدارنده برای ما بدل می شد و ما را از تمرکز روی کار منحرف می کرد. تنها فایده ای که درخواست کمک از دولت داشت این بود که فرصت و اجازه حضور در چند نمایشگاه را پیدا کردیم که باعث دیده شدنمان شد. تا اینجای کار که نمونه اولیه پارس را ساخته ایم از جایی کمک نگرفته ایم و همه چیز با بودجه شخصی خودمان بوده است، اما به دنبال سرمایه گذار هستیم تا بتوانیم محصولی نهایی برای فروش و تجارت بسازیم. این را هم باید بگویم از همان ابتدا دل به کمک کسی نبسته بودم، زیرا به نظرم اصلا این توقع غلط است. به نظر من کار باید آنقدر خوب باشد تا دولت خود تشویق شود، جلو بیاید و محصول را بخرد. حال نه فقط به دولت، بلکه بیشتر به مشتریان خصوصی چشم داریم.

آیا چشم به بازارهای جهانی هم دارید؟

همین الان هم که نمونه آزمایشی آن ساخته شده پیشنهاد هایی از خارج داشته ایم، اما بدون شک نیاز به چنین وسیله ای در کشور با این آمار غرق شده ها، خیلی وجود دارد. به همین دلیل اولویت خودم با بازار داخل است، اما اگر در نهایت مشتری پیدا نشود مجبورم خارج را انتخاب کنم. ما تا جایی که بتوانیم داخل کشور به کار خود ادامه می دهیم. اگر این پهپاد در ایران تولید شود می تواند بازتاب بسیار مثبتی برای کشور داشته باشد. فکرش را کنید روزی در گوشه گوشه جهان عنوان شود یک ربات ایرانی می تواند جان شما را نجات دهد.

برنامه تان برای آینده چیست؟

هم اکنون مدل فعلی بین ده تا 12 ثانیه زمان نیاز دارد تا توسط اپراتور دقیقا به بالای سر شخص شناگر برسد و باز هم تقریبا ده ثانیه ای زمان لازم است تا کنترل کننده بتواند ربات را دقیقا بالای سر غریق تنظیم کند تا تیوپ آزاد شود. طرحم برای آینده این است تا کاری کنم پارس بتواند به نزدیکی فرد در حال غرق شدن که رسید، خود روی وی قفل و بسرعت تیوپ را برایش پرتاب کند. اگر این طرح عملی شود حتی کمتر از 22 ثانیه می توان عملیات نجات را انجام داد. بعلاوه اگر بتوانیم چند سکو وسط دریا داشته باشیم آن وقت کمک رسانی سریع تر هم می شود. از سویی غیر از این کاربردها این را هم در دستور کار خود داریم که در آینده نزدیک استفاده های دیگری برای پارس ایجاد کنیم، مثلا برای نظارت و بازبینی یک منطقه صعب العبور یا کاربرد در صنعت سینما جهت فیلمبرداری.

آیا هوشمندسازی این پهپاد را در دستور کار خود دارید؟

هوشمندسازی، هم خوب است و هم بد و یکسری مشکلات خودش را دارد. برای هوشمند شدن، ربات باید همیشه در وضع آماده باش در هوا بماند تا به محض نیاز به کمک غریق بشتابد. چنین کاری برایمان عملا ناممکن است زیرا این ربات در هر صورت به کنترل انسانی نیاز دارد. در ضمن همان طور که گفتم با هوشمندشدن ممکن است ربات اشتباه کند و اصلا کمکی نکند. برای هوشمندسازی در همان حد که روی سوژه قفل کند می توانیم این کار را انجام دهیم و در دستور کارمان قرار دارد.

پهپاد پارس چگونه عمل می کند؟

پهپاد پارس در حقیقت یک ربات پرنده اکتاکوپتر عمود پرواز است که از راه دور کنترل می شود و می تواند با تغییر دور و سرعت هر یک از هشت موتور خود از روی زمین بلند شود، حرکت کند و در عین حال تغییر مسیر دهد و در نهایت به حداکثر سرعت 36 کیلومتر در ساعت برسد. این دستگاه بر خلاف هلیکوپتر قدرت مانور بسیار بالایی دارد و قادر است به هر جهتی تغییر مسیر دهد و به صورت معلق روی هوا بماند؛ از سویی پایداری بسیار بالایی هم در برابر باد دارد چون می تواند همزمان به هشت جهت نیرو وارد کند و مقاومت در برابر نیروهای خارجی داشته باشد. پارس به جی.پی.اس مجهز است و قادر است پس از اتمام عملیات خود به آشیانه بازگردد.

روی پهپاد یک دوربین هم وجود دارد که تصویر زیرپای خود را در لحظه برای اپراتور کنترل کننده خود ارسال می کند. شخص هدایتگر با مشاهده تصویر ارسالی ربات و دید خود می تواند پهپاد را از کنار ساحل کنترل کند و به بالای سر شخص در حال غرق شدن بفرستد تا تیوپ برای وی انداخته شود. در حال حاضر این مدل پهپاد حدود چهار کیلوگرم وزن دارد و قادر است پنج کیلو محموله را بلند و با خود حمل کند و مدت زمان ده دقیقه در آسمان بماند. به غیر از اینها روی این پهپاد از چند پروژکتور دیودی کم مصرف هم استفاده شده تا در تاریکی شب هم بتواند یاری رسان باشد.

گزارش از رامين فتوت