محمد اسماعیل رضوانی در 10 اردیبهشت 1300 هجری خورشیدی در خانواده‏ای مذهبی در روستای خُراشاد بیرجند دیده به جهان گشود و در دوره کودکی به یادگیری علوم زمان و قرآن در مکتب پرداخت و به منظور تحصیل به بیرجند رفت تا در مدرسه طلاب شوکتیه و تدین آموزش ببیند. وی در این دوره آثاری چون امثله و شرح امثله را مطالعه کرد و علوم رایج و جدید آن زمان را فرا گرفت.

محمد اسماعیل رضوانی پس از دریافت مدرک‎ ‎دیپلم به خدمت وزارت فرهنگ درآمد و برای آموزش و تدریس راهی زادگاه خویش شد. وی پس از سه سال خدمت در این روستا به علت نیاز مدرسه های بیرجند به معلم، تدریس در دبستان و دبیرستان های این شهر را آغاز کرد.

او پس از مدتی تصمیم گرفت به تحصیل خود ادامه دهد و به همین دلیل به تهران رفت و با تلاش و کوشش فراوان موفق به دریافت مدرک کارشناسی رشته ی تاریخ در دانشسرای عالی شد و این رشته را در دوره ی کارشناسی ارشد ادامه داد و این مقطع را نیز با موفقیت سپری کرد و با نگارش رساله ی خود با موضوع علل انقلاب مشروطه موفق به دریافت دکترای رشته تاریخ از‎ دانشگاه تهران شد.

رضوانی از وجود استادانی همچون آقا شیخ محمدرضا سرچاهی، فاضلی، سید عبدالحسین آیتی، ‎تهامی، سید محمد فرزان بیرجندی، بینا، محمدحسن گنجی، سعید نفیسی، ابراهیم پورداود و عباس اقبال در طول زندگی خویش بهره های بسیاری برد.

وی از پایه گذاران گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی است و در دانشگاه هایی همچون تهران، تربیت معلم، شهید بهشتی‎، الزهرا(س)، تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی به تربیت و پرورش آینده سازان این مرز و بوم پرداخت.

پدر تاریخ مطبوعات ایران در طول عمر پربار خویش با مطبوعاتی همچون وقایع اتفاقیه، سالنامه کشور ایران، دانشکده ادبیات، بررسی های تاریخی، تاریخ و فرهنگ ایران، تحقیقات روزنامه نگاری، جامعه نوین،خواندنی های تاریخی، بندر و دریا، خواندنی های قرن، کلک، پیام کتابخانه، گنجینه اسناد، تحصیل، تاریخ معاصر ایران، کیهان فرهنگی و تحقیقات اسلامی همکاری کرده است.

وی دارای سمت هایی همچون رییس بازرسی تعلیمات متوسطه تهران، معاون بازرسی فرهنگ استان تهران،‎ ‎مسوول برگزاری امتحانات نهایی دبیرستان های استان مرکزی و معاونت آموزشی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود.

همچنین از دیگر مسوولیت های این استاد می توان به مشاورت عالی پژوهشکده اسناد سازمان ملی ایران، مشاورت موسسه پژوهش و مطالعات‎ ‎فرهنگی، مدیریت گروه تاریخ بنیاد دایره المعارف اسلامی، عضویت در شوراها و هیات های‎ ‎مختلف از جمله شورای میراث مکتوب کتابخانه ملی ایران و هیات داوران جشنواره مطبوعات دوره اول و دوم اشاره کرد.

زمینی که در روی آن زندگی می‏کنیم، انقلاب مشروطیت ایران، زندگی امام هشتم حضرت رضا (ع)، اعلان‏ها و اعلامیه‏های دوره‏ی قاجار، تعلیقات نامه تنسر، تصحیح تاریخ منتظم ناصری، سفرنامه‏ی ظهیرالدوله همراه مظفرالدین شاه به فرهنگستان از جمله آثاری است که از این استاد گرانقدر به یادگار مانده است.

این استاد فرهیخته 61 مقاله در زمینه تاریخ و جغرافیا نگاشت که در مجله ها و نشریه های تخصصی جهان به چاپ رسید و با ارایه آنها در کنگره های ملی و بین المللی توانست نام ایران را دگربار در این گیتی پهناور طنین انداز کند.

استاد تاریخ معاصر ایران در حوزه تاریخ و تاریخ نگاری نقش مهم و موثری ایفا کرد و با سعی فراوان خود توانست پدر علم تاریخ ایران لقب بگیرد.

سرانجام استاد محمد اسماعیل رضوانی پس از سال ها تلاش در زمینه تاریخ معاصر ایران و تاریخ مطبوعات کشور در پنجم فروردین 1375 هجری خورشیدی چهره در نقاب خاک کشید و به دیار حق شتافت./س