مدیریت "خشکسالی" در سایه "آبخیزداری"

به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران  با توجه به شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک ایران و بروز مشکلات عدیده‌ای چون کم آبی در بسیاری از مناطق کشور، حفاظت خاک و آبخیزداری از سازنده‌ترین راهکارها برای مقابله با خشکسالی است. 

آبخیزداری یکی از شیوه‌های نوین حفاظت آب و خاک، مهار و پخش سیلاب‌ها است که باعث کنترل سیلاب‌های مخرب و نفوذ آب به داخل سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود.  
 
**اهمیت آبخیزداری در مناطق خشک 
 
این شیوه به ویژه در مناطق خشک، نیمه خشک و حواشی کویر که معمولا هر از گاهی با جاری شدن سیلاب‌های مخرب با دبی لحظه‌ای بالا، مواجه هستند ، بسیار مؤثر و راهگشا است. 

یکی از ویژگی‌های سرزمین‌های خشک (نظیر ایران) دارا بودن و زیست‌ بوم‌های ناپایدار است که درصورت خسارت دیدن ، ‌احیای آنها بسیار دشوار است. بهره‌برداری از این گونه زمین‌ها، در دوره‌های خشکسالی، همانند دوره‌های فراوانی رطوبت، نتایج مصیبت‌باری برای گیاهان، جانواران، خاک و ساکنان به همراه دارد که با توجه به شرایط اقلیمی ایران، پیش‌بینی می‌شود تا بیست سال آینده کشور ما نه تنها مرحله تنش و فشار ناشی از کم آبی را تجربه می‌نکند بلکه با کاهش سرانه آب تجدید شوند.  
 
**آبخیزداری و کشورهای در حال توسعه 
 
یکی از معضلات مهم اقتصادی و اجتماعی کشورهای در حال توسعه، به ویژه آنهایی که زیست بوم‌های شکننده و حساس بیابانی و یا کوهستانی دارند، فرسایش خاک و تخریب آبخیزها است که این پدیده اغلب ناشی از تعرض ظاهری فعالیت‌های عمرانی با حفظ محیط زیست و منابع طبیعی است. 

در مفهوم حفاظت خاک و آبخیزداری دو اصطلاح مهم « توسعه پایدار» و «بهره‌وری» نهفته است. با توجه به زیان‌های بسیار اقتصادی و اجتماعی ناشی از فرسایش خاک و جریان سیلاب‌های ویرانگر غیر طبیعی ناشی از تخریب آبخیزها که آثار زیان‌بار فراوان در بخش‌های مهم عمرانی و اقتصادی کشور، از قبیل کشاورزی، دامداری، آب و برق، راه و ارتباطات ، مسکن و منابع طبیعی و ... به جای می‌گذارد، روشن است که اگر بخواهیم سرمایه‌گذاری‌های هنگفت دولت در این زمینه‌ها به توسعه دراز مدت ،‌ مستمر و پایدار اقتصادی بیانجامد ، باید برنامه‌های حفاظت خاک و آبخیزداری را به عنوان زیربنای اقدامات در جهت توسعه پایدار گسترش داد. 

از سوی دیگر بهره‌وری کامل از سرمایه‌گذاری مالی و نیروهای انسانی و منابع اقتصادی کشور از قبیل  اراضی زراعی، جنگلی و مرتعی، سدهای بزرگ، راهها و غیره جز با اجرای طرح‌های اصلاح کاربری اراضی، حفاظت خاک، کنترل سیلاب و غیره در قالب «طرح‌های آبخیزداری» حاصل نمی‌شود. 

**آبخیزداری و برنامه ریزی

آبخیزداری از نظر برنامه‌ریزی، یکی از جدیدترین روش‌های برنامه‌ریزی است که بر اساس نگرش و برنامه‌ریزی سیستمی و تکاملی، انجام شده و از ویژگی‌هایی چون جامع نگری و دور اندیشی برخوردار است. 

**آبخیزداری از دیدگاه فائو

بر اساس این گزارش ، فائو آبخیزداری را فرایند فرموله کردن و اجرایی یک رشته اقدامات شامل ایجاد تغییرات ضروری در منابع طبیعی، کشاورزی و انسانی آبخیزداری دستیابی به اهداف مورد نظر با توجه به عوامل اقتصادی - اجتماعی و سازمانی مؤثر در آبخیز تعریف کرده است. به عبارت دیگر آبخیزداری علمی است که در طول زمان ثابت کرده اگر به شکل مناسب مورد توجه مسئولان قرار بگیرد، این توانایی را دارد تا بسیاری از معضلات اقتصادی‌، اجتماعی و زیست محیطی کشورها را مهار کند.

انتهای پیام/