به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران، عصر صفویه در تاریخ معماری و شهرسازی ایران اسلامی، یکی از پر فروغ‌ترین دوره‌ها به حساب می‌آید، در این دوره علاوه بر ایجاد شهرهای جدید، شهرهایی که دارای جنبه‌های گوناگون مذهبی، اقتصادی و سیاسی بودند نیز توسعه و گسترش پیدا کردند.

با نگاهی به شهرسازی عصر صفوی می‌توان عوامل مختلفی چون جغرافیا، عامل اقتصادی، عامل دینی و مذهبی و سیاسی رادر شکل‌گیری و گسترش شهر صفوی دخیل دانست. 

از مهمترین ویژگی و اصول مشخص شهرهای صفوی می‌توان توجه ویژه به محیط زیست و ایجاد فضاهای سبز را اشاره کرد، که یکی از ویژگی‌های مهم شهرسازی ایرانی به حساب می‌آید که در عصر صفوی به آن توجه ویژه‌ی شده است، بطوری که بافت شهر، کالبد معماری آن به فضاهای سبز درون شهری اجین شده است، شیوه ایجاد باغ شهرها در دوران صفویه به عنوان اساسی‌ترین الگوی شهرسازی مورد توجه شهرسازان قرار داشته است اگر شهرسازی معاصر را از نظر توجه به فضاهای سبز با دوره صفویه مقایسه کنیم فقط می‌توان شهر تهران را با آن دوره مقایسه کرد، البته تهران نیز هم‌اکنون با استانداردهای جهانی فضای سبز با توجه به وسعت خود با کمبود فضای سبز مواجه است.

از دیگر جنبه‌های مهم شهرسازی عصر صفوی توجه به جهت شهری در مناطق مختلف است، جهت از لحاظ آب‌وهوا، طرز تابش خورشید و جهت وزش باد مطبوع و خوشایند به گردباد و طوفان و به ویژه بادهای موسمی اهمیت زیادی در شهرسازی دارد، برای مثال در آن دوره صفوی شهرهای تبریز ویزد از جهت شمال شرقی – جنوب غربی و تقریباً مواجه با قبله ایجاد و گسترش یافته اند در حالی که در دوران معاصر با رشد شهرها در همه جهات و بدون توجه به عوامل جغرافیایی و اقلیمی مواجه هستیم.  
از دیگر خصوصیات برجسته شهرسازی صفوی توسعه وساخت شهر بر اساس طرح جامع بوده است، شهرسازان صفوی شهرهای جدید و گسترش شهرهای قدیمی را بر مبنای طرح جامعی که از قبل مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته بود را اجرایی می‌کردند بر اساس مدارک تاریخی آماده‌سازی و ساماندهی شهر قزوین برای پایتختی از سال 951 هجری قمری آغاز گردید و بیش از 11 سال بطول انجامید و در سال 962 هجری قمری کار انتقال پایتخت عملیاتی گردید.

آماده‌سازی شهر اصفهان نیز برای پایتختی 25 سال به طول انجامید، یکی از معضلات شهرسازی معاصر توسعه و گسترش شهرها با حفظ بافت‌های کهن آنها می‌باشد که شهرسازان صفوی کاملاً به آن توجه داشته اند شهرها در عصر صفوی بر اساس طرح قبلی و نقشه جامع بنا می‌شده و یا گسترش می‌یافتند.

از مهمترین ویژگی‌های طرح‌های جامع توسعه شهری عدم تخریب بافت‌های قدیمی شهرها بود. طرح جامع بدین صورت بود که بافت‌های قدیم و جدید بصورت مکمل و معین یکدیگر عمل می‌کردند و از یک ارتباط هماهنگ و انجام ارگانیک وپایدار برخوردار بودند، شهر قزوین و اصفهان نمونه بارز هماهنگی و انجام بین بافت‌های قدیم و جدید هستند، اما متأسفانه در دوران حاضر یکی از اصلی‌ترین مسائل شهرسازی همانطور که گفته شد عدم توجه شهرداری‌ها به بافت‌های تاریخی و کهن شهر است به طوری که در ادبیات مورد استفاده شهرداری‌ها از واژه‌ بافت‌های فرسوده استفاده می‌شود.

موارد ذکر شده بخش سنت شهرسازی و معماری دوران صفوی است که به صورت کلی بیان شده از این رو ضرورت توجه شهرسازان ومتولیان امور شهرها برای الگو قرار دادن شاخصه‌های شهرسازی دوران اسلامی و استفاده از این پتانسیل‌ها در توسعه و گسترش شهرهای جدید می‌تواند راهگشای شهرسازی دوران معاصر باشد.


انتهای پیام/ اس