راه‌آهن و قطار در بستر تاریخ ایران
بیست و سوم مهر ۱۳۰۶ شمسی اولین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران، محل فعلی ایستگاه تهران زمین زده شد و از همان وقت رسما احداث ساختمان راه‌آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال آغاز شد.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، راه‌آهن سراسری ایران، نام راه‌آهنی است که در زمان پهلوی اول از جنوب تا شمال ایران کشیده شد. این راه‌آهن بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) در ساحل خلیج فارس را به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) در ساحل دریای مازندران وصل می‌کرد. در زمان پهلوی دوم راه‌آهن سراسری برای پیوند تهران به مشهد، تبریز و اصفهان ادامه پیدا کرد.
بیست و سوم مهر ۱۳۰۶ شمسی اولین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران، محل فعلی ایستگاه تهران زمین زده شد و از همان وقت رسما احداث ساختمان راه‌آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال آغاز شد.
برای این که این امر با سرمایه داخلی انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت‌فرسا نباشد، قبل از شروع به کار ساختمان راه‌آهن دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و در نهم خرداد ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسانید. به موجب این قانون مقرر شد از هر سه کیلو قند و شکر دو ریال و از هر سه کیلو چای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله از آن صرف هزینه ساختمان راه‌آهن سراسری شود.
سرانجام راه‌آهن سراسری در بیست و هفتم مرداد ۱۳۱۷ بپایان رسید و دو خط شمال و جنوب در ایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و روز سوم شهریور ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسما افتتاح و بهره‌برداری از آن شروع شد. اولین قطار از این خط در مسیر ساری به بندر شاه سال ۱۳۰۸ حرکت کرد.
پل ورسک
با این حال تاریخ راه‌آهن در ایران با نام پل ورسک پیوندی جداناشدنی دارد. پل وِرِسک از بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران است که در ارتفاعات روستای ورسک در شهرستان سوادکوه در استان مازندران قرار دارد. این پل که از شاهکارهای مهندسی به حساب می‌آید، سال ۱۳۱۵ افتتاح شد. پل ورسک که راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال را به هم متصل می‌کند در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره با دهانه ۶۶ متری و با وسایلی ابتدایی ساخته شد.
پل ورسک در شمار مهم‌ترین آثار فنی ـ مهندسی راه‌آهن شمال ایران محسوب می‌شود که در مهر ۵۶ با شماره ۱۵۳۴ ثبت آثار ملی شده است. ورسک ازجمله پل‌های استراتژیک ایران است که از سوی مهندسان آلمانی و اتریشی با تضمین هفتاد ساله احداث شد. این پل در دوران جنگ جهانی دوم توسط چرچیل، نخست‌وزیر وقت انگلیس پل پیروزی لقب گرفت. همچنین در ۲۳ تیر ۱۳۲۴ بنابر پیشنهاد وزارت راه وقت، پل ورسک به نام پل پیروزی نامیده شد.
این پل فقط مخصوص عبور قطار است و در حال حاضر قطارهای مسافری تهران ـ ساری و تهران ـ گرگان پس از گذشت بیش از ۷۰ سال هر روز چندین مرتبه از روی آن می‌گذرند. همچنین قطارهای باری و سوختی نیز از روی آن عبور می‌کنند. امروزه پل ورسک علاوه بر اهمیت ویژه در صنعت حمل و نقل، از جاذبه‌های سیاحتی ایران نیز محسوب می‌شود. نام پل ورسک در کتاب رکوردهای گینس، در بخش پل‌های با ارتفاع بیش از ۶۱ متر به ثبت رسیده است.
پل ورسک با ابزارآلات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی ساخته شده است. این بنا از ملات سیمان و شن شسته‌شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده است. به بیان دیگر این بنا از ملات غیرمسلح ساخته شده است. از شگفتی‌های ساخت این پل استفاده نکردن از هیچ سازه فلزی در ساخت آن است. برای ساخت این پل ابتدا دو پایه بتونی در دو طرف کوه ایجاد و به هم متصل شد و سپس دال قوسی روی آن نصب و سپس نمای آجری روی آن اجرا شد.
در زمان افتتاح پل ورسک، پهلوی اول شخصا به سوادکوه آمد و بنابر روایت برخی بومیان منطقه، به دستور او سرمهندس اتریشی نیز موظف شد هنگام عبور اولین قطار از روی پل ورسک زیر پل قرار گیرد./جام جم
بیست و سوم مهر ۱۳۰۶ شمسی اولین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران، محل فعلی ایستگاه تهران زمین زده شد و از همان وقت رسما احداث ساختمان راه‌آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال آغاز شد.
برای این که این امر با سرمایه داخلی انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت‌فرسا نباشد، قبل از شروع به کار ساختمان راه‌آهن دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و در نهم خرداد ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسانید. به موجب این قانون مقرر شد از هر سه کیلو قند و شکر دو ریال و از هر سه کیلو چای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله از آن صرف هزینه ساختمان راه‌آهن سراسری شود.
سرانجام راه‌آهن سراسری در بیست و هفتم مرداد ۱۳۱۷ بپایان رسید و دو خط شمال و جنوب در ایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و روز سوم شهریور ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسما افتتاح و بهره‌برداری از آن شروع شد. اولین قطار از این خط در مسیر ساری به بندر شاه سال ۱۳۰۸ حرکت کرد.
پل ورسک
با این حال تاریخ راه‌آهن در ایران با نام پل ورسک پیوندی جداناشدنی دارد. پل وِرِسک از بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران است که در ارتفاعات روستای ورسک در شهرستان سوادکوه در استان مازندران قرار دارد. این پل که از شاهکارهای مهندسی به حساب می‌آید، سال ۱۳۱۵ افتتاح شد. پل ورسک که راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال را به هم متصل می‌کند در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره با دهانه ۶۶ متری و با وسایلی ابتدایی ساخته شد.
پل ورسک در شمار مهم‌ترین آثار فنی ـ مهندسی راه‌آهن شمال ایران محسوب می‌شود که در مهر ۵۶ با شماره ۱۵۳۴ ثبت آثار ملی شده است. ورسک ازجمله پل‌های استراتژیک ایران است که از سوی مهندسان آلمانی و اتریشی با تضمین هفتاد ساله احداث شد. این پل در دوران جنگ جهانی دوم توسط چرچیل، نخست‌وزیر وقت انگلیس پل پیروزی لقب گرفت. همچنین در ۲۳ تیر ۱۳۲۴ بنابر پیشنهاد وزارت راه وقت، پل ورسک به نام پل پیروزی نامیده شد.
این پل فقط مخصوص عبور قطار است و در حال حاضر قطارهای مسافری تهران ـ ساری و تهران ـ گرگان پس از گذشت بیش از ۷۰ سال هر روز چندین مرتبه از روی آن می‌گذرند. همچنین قطارهای باری و سوختی نیز از روی آن عبور می‌کنند. امروزه پل ورسک علاوه بر اهمیت ویژه در صنعت حمل و نقل، از جاذبه‌های سیاحتی ایران نیز محسوب می‌شود. نام پل ورسک در کتاب رکوردهای گینس، در بخش پل‌های با ارتفاع بیش از ۶۱ متر به ثبت رسیده است.
پل ورسک با ابزارآلات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی ساخته شده است. این بنا از ملات سیمان و شن شسته‌شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده است. به بیان دیگر این بنا از ملات غیرمسلح ساخته شده است. از شگفتی‌های ساخت این پل استفاده نکردن از هیچ سازه فلزی در ساخت آن است. برای ساخت این پل ابتدا دو پایه بتونی در دو طرف کوه ایجاد و به هم متصل شد و سپس دال قوسی روی آن نصب و سپس نمای آجری روی آن اجرا شد.
در زمان افتتاح پل ورسک، پهلوی اول شخصا به سوادکوه آمد و بنابر روایت برخی بومیان منطقه، به دستور او سرمهندس اتریشی نیز موظف شد هنگام عبور اولین قطار از روی پل ورسک زیر پل قرار گیرد./جام جم
