باشگاه خبرنگاران گزارش می‌دهد:
گذر قرن‌ها از شمال به جنوب پایتخت
تهران قدیم با گذر قرن‌ها، تغییراتی در نامگذاری محلات جنوبی و شمالی خود حضور داشته که شاید از نظرها پنهان مانده است.
به گزارش خبرنگار حوزه شهری باشگاه خبرنگاران، تهران قدیم از محله‌های مختلف به نام‌های سنگلج، اودلاجان، بازار عودلاجان، ارگ، چاله میدان حصار، خانی آباد، جوادیه، قنات آباد، پاچنار، پامنار، یافت آباد، گار ماشین، گود زنبورک خانه و محله‌های دیگر ری، دروازه قزوین، صابون پزخانه، گود عرب‌ها، حسن آباد، فرحزاد، طرشت یا تجریش، تهران پارس، تهران نو، نارمک، گن عبدالعظیم، شمیران، هفت چنار، بریانک تشکیل شده است.
*محله دولت
محله دولت به دلیل نزدیکی با کاخ‌های سلطنتی به این نام خوانده می‌شد.
خیابان‌های لاله زار، شاه آباد، اسلامبول، لختی(سعدی)، واگن خانه(اکباتان)، عین الدوله، خیابان علاء الدوله(فردوسی)، دوتان تپه(ژاله)، نظامیه بهارستان و دروازه شمیران در محله دولت واقع شده است.
*محله عودلاجان
محله عودلاجان شامل کاخ گلستان تا ناصریه، خیابان جلیل آباد، محدوده مسجد شاه و شمال نو در جمهوری شرقی، پامنار، جنوب خیابان چراغ برق امیر کبیر، میدان توپخانه، محله کلیمیان و زرتشتیان مقیم تهران بوده است.
*محله سنگلج
بخش اعظم و عمده امروز محله سنگلج را بوستان شهر تشکیل می دهد، در گذشته یکی از مراکز مهم سیاسی بود و با وجود اینکه در حال حاضر تقریبا محله سنگلج از بین رفته اما هنوز اشتها تاریخی خود را از دست نداده است.
*چاله حصار
چاله حصار یکی از محلات جنوب تهران بود که چون آن را خاک برداری و خاکش را برای حصار کشی تهران استفاده کرده بودند و مقدار زیادی چاله گود در این محله وجود داشت، این محله را محله چاله حصار نامیدند.
*چاله میدان
خاک چاله میدان را نیز مانند چاله حصار در دوره صفویه برای مصرف حصار کشی تهران استفاده کرده بودند و وضعیتی تقریبا مشابه چاله حصار داشت.
در این محله جنوب بازار چهل تن، امامزاده سید اسماعیل(ع)، میدان مال فروش‌ها، میدان امین السطان، گمرک، سفرنامه و گردشگری، خانی اباد، دروازه غار و پاقاپوق(اعدام) واقع شده است.
*گذری بر محله‌های قدیمی از شمال تا جنوب تهران
فرمانیه
در گذشتته املاک زمینهای این منطقه متعلق به کامران میرزا نایب السلطنه بوده است و بعد از مرگ وی به عبدالحسین میرزا فرمانفرما، فروخته شده است به همین دلیل این منطقه را فرمانیه نامیده‌اند.
فرحزاد
این منطقه به دلیل آب و هوای فرح انگیزش به این نام معروف شده است.
آجودانیه
آجودانیه در شرق نیاوران قرار دارد و تا اقدسیه ادامه پیدا می‌کند.
آجودانیه متعلق به رضاخان اقبال السلطنه وزیر قورخانه ناصر الدین شاه، آجودان مخصوص شاه بوده است.
اقدسیه
نام قبلی اقدسیه قبل از 1290 حصار ملا بوده است، ناصر الدین شاه زمین‌همای این محله را برای یکی از همسران خود به نام امینه اقدس الدوله ساخت و این محل از آن پس به اقدسیه معروف شد.
جماران
زمینهای جماران متعلق به سید محمد باقر جمارانی از روحانیان معروف در زمان ناصر الدین شاه بوده است، بر اساس برخی از روایان در کوه های این محله از قدیم مار فراوان وجود داشته و مارگیران برای گرفتن مار به این ده می آمدند، دلیل نام گذاری این منطقه نیز همین بوده است و عده ای بر این باورند جمر و کمر به معنای سنگ بزرگ است و چون از این مکان سنگ‌های بزرگ به دست می آمده است این محل را جماران یعنی محل به دست آمدن جمر نامیده‌اند.
درکه
برخی معتقدند در گذشته در این محل برای حرکت در برف از نوعی کفش به زبان اصلی درگ نامیده می‌شد اما هنوز دلیل اصلی نام گذاری این محل مشخص نیست.
*دزاشیب در نزدیکی تجریش
بر اساس برخی از روایات در گذشته قلعه بزرگی در این منطقه به نام آشب وجود داشته است که آن را در آشوب، دزج سفلی و در لهجه محلی ددرشو می‌نامیدند.
کامرانیه
زمینهای این منطقه ابتدا به میرزا سعید خان، وزیر امور خارجه متعلق بود و سپس کامران میرزا پسر بزرگ ناصر الدین شا ه با خرید زمینهای حصار بوعلی، جماران و نیاوران، اهالی این منطقه را مجبور به ترک زمین‌ها کرد و سپس آن‌ها را کامرانیه نامید.
نیاوران
نام قدیم این منطقه گردویی بوده است و برخی بر این باروند در زمان ناصر الدین شاه این ده به نیاوران تغییر کرده است، نیاوران مرکب از نیا علامت نسبت و در مجموع یعنی کاخ دارای عظمت، حد و قدرت است.
محمودیه
این منطقه در محدوده پارک وی تا تجریش یا ولیعصر(عج) تا ولنجک قرار دارد.
در این منطقه باغی متعلق به حاج میرزا آقاسی بوده است و چون سپس علاء الدوله این باغ بزرگ را از دولت خرید و به نام پسرش محمود خان احتشام السلطنه، محمودیه نامید.
شمیران
شمیران به معنای جای سرد است، نظرات مختلفی درباره نام شمیران وجود دارد، یکی از مطرح‌ترین دلایل عنوان شده ترکیب کلمه سمی یا شمی به معنای سردوران به معنای جایگاه است بر اساس نظریه‌های دیگر وجود قلعه نظامی در این منطقه به آن شمیران می‌کنند. برخی دیگر معتقدند یکی از به ولایت ری را شمع ایران می‌گفتند که بعدها به شمیران تبدیل شده است.
قلهک
کلمه قلهک از دو کلمه قله و ک تشکیل شده است که قله معرب کمله کله، مخفف کلات به معنای قلعه است، عقیده اهالی این منطقه بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه راه گذرگاه‌های لشکرک، ونک و شمیران بوده است، به همین دلیل به آن قله-هک می‌گفتند.
زرگنده
احتمالا دلیل نامگذاری این محل کشف سکه‌ها و اشیاء قدیمی در این محل بوده است. در گذشته این منطقه ییلاق کارکنان روسیه بوده است.
ونک
نام ونک از دو حرف(ون) به نام درخت و حرف(ک) به صورت ظاهر می‌شود گرفته شده است.
یوسف آباد
منطقه یوسف آباد را میرزا یوسف آشتیانی مسوفی الممالک در شمال غربی دارالخلافه ناصری احداث کرد و به نام خود یوسف آباد نامید.
گیشا
نام گیشا که در ابتدا کیشا بوده برگرفته از نام دو بنیانگذار این منطقه(کینژاد و شاپوری) است.
شهرک غرب
دلیل نامگذاری این محله به نام شهرک غرب ساخت مجتمع‌های مسکونی این منطقه، طراحی و معماری مهندسان آمریکایی بوده و در گذشته نیز محل اسکان بسیاری از خارجی بوده است.
سید خندان
سیدخندان پیرمردی دانا و البته خنده رو بوده که پیشگویی‌های او زبانزد مردم بوده است، دلیل نام گذاری این منطقه نیز احترام به همین پیرمرد است، البته بعدها نام سیدخندان بر ایستگاه اتوبوسی در جاده قدیم شمیران هم اطلاق می‌شد.
پل رومی
پل رومی در واقع پل کوچکی بوده که دو سفارت روسیه و ترکیه را به هم متصل می‌کرد، عده‌ای معتقدند نام پل از مولانا جلال الدین رومی گرفته شده است.
جوادیه
بسیاری از زمینهای جوادیه متعلق به آقای فرد دانش بوده است که اهالی محل به او جواد آ‌قا بزرگ لقب داده بودند همچنین مسجد جامعی به دست جواد آقابزرگ در این منطقه بنا شده است که به نام مسجد فرد دانش معروف است.
داوودیه
داوودیه میان میرداماد و ظفر واقع شده است، میرزا آقاخان نوری صدر اعظم این اراضی را برای پسرش میرزا داوودخان، خرید و آن را توسعه داد، این منطقه در ابتدا ارغوانیه نام داشت و بعدها به دلیل ذکر شده داوودیه نام گرفت.
پل چوبی
قبل از اینکه شهر تهران به شکل امروزی خود در آید، دور شهر دروازه‌هایی بنا شده بود تا دفاع از شهر ممکن شود، یکی از این دروازه‌ها، دروازه شمیران بود با خندق‌هایی پر از آب در اطرافش که برای عبور از آن، از پلی چوبی استفاده می‌شد.
با وجود اینکه هم اکنون از این دروازه و آن خندق پر از آب اثری نیست، اما این محل همچنان به نام پل چوبی معروف است.
منیریه
منیریه در زمان قاجار یکی از محله های اعیان نشین تهران بود و گفته شده آن از نام زن کامران میرزا یکی از صاحب منصبان قاجار، به نام منیر گرفته شده است.
تهران در معنای لغوی به معنای جای گرم است، در گذشته شمال تهران در محدوده خیابان انقلاب فعلی از حدود پیچ شمیران تا کمی بعد از چهار راه کالج که به شکل مایل به طرف غرب و خیابان سی متری(کارگر کنونی)، جنوب تهران در محدوده خیابان شوش از حدود میدان راه آهن تا حوای میدان گمرک، غرب تهران از حدود چهار راه جمهوری کنونی تا حوالی میدان گمرک و شرق تهران در محدوده خیابان شعباز(17شهریور فعلی) تا بعد از میدان شهدای کنونی واقع بوده است.
محلات بسیاری در تهران قدیم به ویژه محله دولت در نزدیکی کاخ های سلطنتی وجود داشته است.
گزارش از ساره کلهر
انتهای پیام/
