به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اصفهان، هنر ظریفی که دقت در آن انسان را به یاد گنبد‌های فیروزه‌ای مساجد شهر با آن طرح‌های زیبا و دلنواز اما با مقیاسی کوچک‌تر می‌اندازد .

هنر مینا‌کاری در دنیا دارای یک سابقه دیرینه است که پیشینه قدمت آن به 1500 سال پیش از میلاد می‌رسد، قدیمی‌ترین نمونه‌های یافت شده مینا‌کاری در دنیا نشان‌دهنده این ادعا است که مینا‌کاری نیز مانند بسیاری از هنر‌های دیگر برای نخستین بار در ایران پیدا شده و از ایران به سایر کشور‌ها راه یافته است، نمونهبارز بند طلا با تزئینات مینا از دوران هخامنشی به جای مانده که هم‌اکنون در موزه ویکتوریا آلبرت لندن نگه‌داری می‌شود.

مینا شفاف است و این شفافیت از اکسید قلع به وجود می‌آید و ترکیبات آن از زمان‌های قدیم تا به امروز ثابت و بدون تغییر مانده است.

به صورت کلی مینا‌کاری بر روی مس انجام می‌گیرد، هر چند می‌توان روی طلا و نقره نیز مینا‌کاری کرد. تولید مینا نیاز به طی مراحل خاصی دارد و آن این است که ابتدا ظرف موردنظر به دست مس‌گر یا دوات‌گر به شکل و اندازه لازم ساخته می‌شود، سپس استاد‌کار مینا به آن لعاب سفید رنگ می‌زند و در کوره می‌گذارد، سپس به نقاشی روی این بوم سفید پرداخته و در انتها طلا‌کاری می‌کند و در نهایت با لعاب شفاف می‌پوشاند، در مراحل ساخت هر ظرف حدود هشت بار به کوره می‌رود و هر بار به صورت متوسط از200 تا 800 درجه سانتیگراد حرارت می‌بیند تا رنگ‌ها به صورت مطلوب درآیند.

مینا به دو دسته خانه بندی و نقش بندی تقسیم می شود .

مینای خانه‌بندی شیوه‌ای قدیمی است که به «مینای سیمی» نیز معروف است از مفتول‌های بسیار نازک استفاده می‌شود. مفتول‌ها را به شکل دلخواه در می‌آورند و با چسب روی قطعه کار قرار داده با یک لعاب شیشه‌ای روی آن را می‌پوشانند. سپس آن را در داخل کوره‌ای با حدود ۱۰۰۰ درجه حرارت قرار می‌دهند و مفتول‌ها به قطعه کار جوش می‌خورند.

در مرحله بعد رنگ‌های مخصوص میناکاری را که به شکل پودر می‌باشند را بر روی سطح کار پر می‌کنند. بعد از آنکه سطح کار یکسان و هموار شد آن را به مدت ۳ دقیقه در داخل کوره‌ای با حرارتی حدود ۱۰۰۰ درجه قرار می‌دهندمفتول‌های با برنجی بعد از قرا گرفتن در کوره سیاه می‌شوند و باید با اسیدکاری رنگشان به حالت نخستین بازگردد. 

مینای خانه بندی دراصفهان و تهران رایج بوده ولی درحال حاضر تنها کارگاه آموزشی مینای خانه بندی در پژوهشکده میراث فرهنگی است.

مینای نقاشی: روشی که امروزه در اصفهان مرسوم است به این صورت که نقشهای مینا بر روی لعابی شفاف شکل می‌گیرد بدین منظور و برای میناکاری، ابتدا استادی مسگر یا دواتگر سپس استادی میناکار روی آن را لعاب سفید رنگ می دهد. مرحله لعاب دهی سه یا چهار بار انجام می دهد و هر بار نیز همراه با قرار گرفتن در کوره با ۷۰۰ درجه گرما تا رنگ لعاب ثابت شود. سپس نقاشی روی این جسم سفیدرنگ انجام می‌شود و دوباره شی به کوره می‌رود تا در درجه‌ای در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه پخته شده و رنگها به شکل دلخواه در آیند.

میناسازان آثار متفاوتی را تولید می‌کنند که برخی از رایج ترین آنها چنین می‌باشند

بشقاب، گلدان، کاسه و قدح، قابهای عکس، تابلوهای مینا که با هنرهای دیگر مانند طلاکاری، خاتم‌کاری، مینیاتور، جواهرسازی ترکیب می‌شود.

درها، پنجره‌ها و ضریح‌های میناکاری شده در مکان‌های مذهبی به ویژه حرم امامان شیعی.

شیای تزیینی: جعبه‌های آرایش زنانه، جعبه‌های خاتم‌کاری و میناکاری، سرویس چایخوری و شربت خوری، قلیان، جعبه قرآن، زره، آیینه، قلمدان، کمربند، حبابهای میناکاری، گلاب پاش، آلبوم عکس، انفیه دان، غلاف خنجر.

زیور آلات: گوشواره، سینه ریز، گلوبند، انگشتر، مدال

دستان هنرمند میناکار آنچنان مس را با آبی فیروزه ای در هم می آمیزد که گویی از ازل این دو با هم عجین بودند . به سراغ هنرمندان خطه نصف جهان رفتیم هنرمندانی که آثارشان در سر انگشتانشان خلاصه شده است .

امین نژاد هنرمند میناکاریست که از کودکی با این آب و رنگ ها و مس قد کشید او حکایت هنر میناکاری را این چنین نقل می‌کند:

این کار را نزد پدرانم آموختم و حالا قرین به 48 سال است که در این حیطه مشغول به فعالیتم. ظروف زیبایه میناکاری که همگان در میدان امام می بینند نتیجه زحمات استادانی است که با جان و دل بر مس نقش می زنند.

ظروف مینا کاری مراحل مختلفی را طی میکند که زحمات بسیاری برای من و سایر استادان به همراه دارد ولی آن چه که اهمیت بیشتری دارد و نوعی برند یک ظرف مینا کاری به حساب مب آید امضای استاد کار اثر است و همچنین مواد اولیه مرغوبی که در کارش به کار برده است.

استاد مینا کار به کاربرد های این هنر اشاره کرد و گفت : این ظروف در برابر سرما و گرما و هر شرایط آب و هوایی بسیار مقاوم است و همین عامل این ظروف را در زندگی اجتماعی کاربردی می کند .

مینا نقوشی که از گذشته تا بحال وامدار هنر هنرمندان ایرانی است .

وی گفت: طرح بسیاری بر روی مس نقش می‌بندد، همچون ابنیه. خطوط. اسلیم خطایی کتیبه مرغ و خطایی و گل خطایی است که طرفداران بسیاری دارد.

امین نژاد استاد کار مینا از رونق صادرات این صنعت دست یادی کرد و گفت: این هنر دست از مهد خود اصفهان به کشورهای متعددی هم چون روسیه و چین صادر می‌شود و اگر گوشهی دیگری از این سرزمین صادراتی از این هنر دست صورت بگیرد یقینا تمامی آن از شهر اصفهان خریداری شده است چون این هنر و استادکارانش منحصر به شهر گنبدهای فیروزه‌ای است.

مشکلات پیش روی صنعت گران مینا

استاد مینا کار نداشتن بیمه، گران بودن مواد اولیه، عدم شناخت مردم و نبود توریست را از مهم‌ترین مشکلات این هنر نامید و افزود : اگر این مشکلات به همت مسئولان از این رشته برطرف نشود نامهربانیه روزگار گریبان گیر این هنر می‌شود.

عضو اتحادیه صنایع دستی به صادرات و استقبال چشم گیر سایر کشورها به این هنر اشاره کرد و گفت: متاسفانه گرانی مواد اولیه باعث شده که ما شاهد درخشش این هنر در بازارهای جهانی نباشیم و فیض اللهی گفت: خوشبختانه این هنر علاقه مندان بسیاری دارد به طوری که 3500 هنرمند مینا کار در شهر گنبد‌های فیروزه‌ای مشغول به کارند.

این هنر 1400 ساله دست به خاطر حضور هنرمندان و معادین کائولین مختص شهر اصفهان گردیده به طوری که در هیچ جای دنیا نمی توان نمونه‌ای از آن را یافت کرد.

از راه کارهای مقابله با مشکلات نابود کننده این هنر ، استفاده کاربردی در متن زندگی مردم و در خانه‌های مردم است زیرا این ظروف نیلگون در برابر سرما و گرما از مقاومت بالایی برخوردارند و همچنین نشکن می‌باشند، قابل توجه است که از لحاظ بهداشتی نیز مورد تایید می‌باشد و می توان از آن به عنوان ظروف پذیرایی و صرف غذا استفاده کرد.

اگر دولت مواد اولیه را در اختیار هنرمندان قرار بدهد بالاترین محبتی است که در حق این هنرمندان انجام داده است، به طوری که اگر مسئولان همتی کنند یقینا اسمشان به نیکی در تاریخ آیندگان یاد خواهد شد.

امید است هنری که چشم نوازی می کند در ویترین‌های فروشگاه‌های میدان نقش جهان روزی بر سرسفره‌های مهمان نوازی کند.  

انتهای پیام/ز