بیش از یکصد سال از تاسیس اولین حزب به معنای امروزی آن در ایران می گذرد و احزاب متعددی در طول این سده اخیر تشکیل، رشد و افول کرده‌اند. در این رهگذر برخی از احزاب به نقش های تاریخی خواسته یا ناخواسته ای نیز پرداخته اند که سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. با این حال، ساختار و شاکله دستگاه حزبی در ایران هنوز مبتلا به مسائل و مشکلات متعددی است؛ حزب در ایران از نظر درونی، تمرکزگرا، ناپایدار، آسیب پذیر و رابطه مدار است و کمتر به ضوابط حزبی و انضباط سازمانی اقتدا کرده است. از نظر بیرونی نیز متصل به طبقه اجتماعی خاصی نبوده و با گرایش نخبه گرایانه یا توده گرا فقط توانسته است در برهه هایی به نقش آفرینی بپردازد.

ویژگی بارز احزاب غربی آنچنان که از تعاریف مختلف بر می‌آید تلاش برای دستیابی به قدرت سیاسی و این گونه از تلاش است که آنها را از دیگر گروه‌های مشابه جدا می‌سازد اما فقط چنین تلاشی برای اینکه یک حزب شکل بگیرد کافی نیست و شروط دیگری مانند وجود تشکیلات مرکزی، وجود شعبه‌هایی که با مرکز، پیوند و ارتباط داشته باشند و پشتیبانی مردم لازم است.

اگر چه نظام حزبی از ملزومات حکومت‌های دموکراسی است و عصر ما نیز عصر حکومت‌های دموکراسی است و کار ویژه‌های خاص خود مانند متحد کردن، تسهیل و با ثبات کردن روند زندگی سیاسی را دارند، اما باید توجه داشت که هنوز با گذشت بیش از یک قرن از جنبش قانون اساسی در انگلستان که بسیاری آن را پایه نظام حزبی غربی می‌دانند، منافع اقتصادی یکی از پایه‌های اصلی و شاید اصلی‌ترین پایه احزاب سیاسی در غرب را تشکیل می‌دهد.

احزاب در غرب معمولاً برای رسیدن به اهداف خود از هر وسیله‌ای استفاده می‌کنند به عبارت دیگر هدف برای آنها وسیله را توجیه می‌کند. تبلیغات انتخاباتی در غرب معمولاً با روش‌های پیچیده رسانه‌ای در آمیخته است تا جایی که مشاوران رسانه‌ای نامزدها حتی طرز نشست و برخاست نامزدهای مورد نظرشان و چگونگی صحبت کردن و دست دادن و ریزترین جزئیات برنامه‌های تبلیغاتی را برنامه‌ریزی می‌کنند تا بتوانند تأثیر بیشتری بر فکر مخاطب داشته باشند. این روش‌های تبلیغاتی که با دستمایه‌های روانشناسی آمیخته می‌شوند، افکار عمومی و اراده عمومی را از واقعیات منحرف می‌کنند. علاوه بر این، تخلفاتی که در ایام انتخابات در کشورهای غربی رخ می‌دهد و اقعاً بی‌نظیر است نمونه این مساله، ماجرای واترگیت است که در آن یک حزب با استراق سمع مذاکرات حزب دیگر سعی در پیروزی در انتخابات داشته است.

رسوایی‌های اینچنینی نزد افکار عمومی باعث شده‌اند تا افکار عمومی هم نسبت به نظام حزبی انتخابات در کشورهای غربی بدبین باشد که این مسله از میزان پایین مشارکت در انتخابات کشورهای غربی معلوم می‌شود. بیشتر برنامه‌های تبلیغاتی قبل از انتخابات در غرب به یک تئاتر سیاسی شبیه است که در آن سعی می‌شود افکار عمومی مردم به هر طریقی جذب شود و علاوه بر آن بسیاری از احزاب بعد از روی کارآمدن به جای پی‌گیری منافع ملی و ارجح دانستن آنها، منافع حزبی یا گروهی خود را پی‌گیری می‌کنند .

1- توافق نظر معینی درباره اصول بنیادی میان مردم تشکیل دهنده حزب سیاسی.

2- سازمان یافتگی مردم و داشتن تشکیلات و فلسفه کاملاً منسجم.

3- تلاش برای به دست یافتن به هدف‌ها از راه‌های مشخص شده در قانون اساسی.

4- کوشش در راه گستراندن و تأمین منافع ملی، نه منافع محلی یا منطقه‌ای یا گروهی.

5- مبارزه در راه تصرف قدرت سیاسی برای تأمین منافع عمومی.

6- وجود رهبری تک سالار و اولیگارشیک در ذات سازمان حزب.

 

افرادی در غرب در خصوص احزاب و شکل‌گیری آنها نظراتی داشته‎‌اند، این اظهارات به شرح زیر است: