به گزارش خبرنگار حوزه سینما گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ معنای نقد در هر صنفی یعنی شکافتن، بررسی و نظر و راهکار دادن در خصوص فعالیت‌های آن‌. سخنان و نوشته‌هایی که گاه مخرب و گاه سودمند واقع می‌شود، بخش مخرب و مغرضانه آن در اکثر مواقع توسط افراد غیر حرفه‌ای نوشته می‌شود و کمتر منتقد حرفه‌ای شأن فعالیت‌های شخصی یا ارگانی را از روی غرض زیر سوال می‌برد. سینما نیز مانند همه صنوف جدا از مقوله نقد نیست و شاید بیشتر از خیلی از صنف‌های موجود مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما چند سالی است که فضای نقد سینمای ما درگیر یک سری اتفاقات و تزلزل جایگاه خود شده است که این موضوع را می‌توان از زبان خود هنرمندان و حتی منتقدان شنید، از طرفی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز تا حد زیادی اجازه فعالیت به افرادی داده که اجازه اظهار‌نظر در مورد فیلم‌ها و آثار تولیدی هنرمندان تحت عنوان نقد می‌دهند. نوشته‌هایی که در بیشتر مواقع شبیه یک نقد واقعی نیست و صاحبان اثر را آزار می‌دهد. دلایل مختلف دیگری مانند رفاقت، لج‌بازی، ورود غیر حرفه‌ای‌ها و... نیز به مشکلات فضای نقد ما دامن زده و مشخص نیست در چه زمانی قرار است مشکلات به حداقل برسد و وادی نقد که از مهمترین موضوعات در پیشرفت سینماگران ماست، شکل واقعی به خود بگیرد؟!

نظر به اهمیت این موضوع به گفتگو با برخی از هنرمندان و صاحب‌نظران عرصه سینما نشسته‌ایم تا نظر آن‌ها را درباره فضای نقد سینمایی امروز جامعه بدانیم.

حسین عرفانی دوبلور، بازیگر سینما،‌ تلویزیون و رادیو در گفتگو با خبرنگار  باشگاه خبرنگاران جوان؛ بیان کرد: ما سه نوع نقد داریم خوب، متوسط و بد. نقد خوب آن است که به کارگردانی در خصوص تولید فیلم جهت درست بدهد، نه اینکه فقط داستان را تعریف کند و در آخر فقط بگوید که خوب نبود و باید این طرف و آن طرف اثر را چکش کاری کرد.

وی افزود: در اصل می‌توان گفت حضور منتقدان حرفه‌ای و نقد صحیح می‌تواند تأثیر بالایی در سینمای این مملکت داشته باشد تا جایی که می‌تواند مسیر فیلم‌سازی ما را عوض کند.

محسن کیایی بازیگر سینما و تلویزیون در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان؛ در این باره عنوان کرد: هر فیلم سینمایی در مجموع دو بخش مخاطب دارد، یک بخش مخاطبان عام و بخش دیگر منتقدان و روزنامه‌نگارانی هستند که فیلم‌ها را نقد کرده و نسبت به دیگران نگاه حرفه‌ای‌تری دارند،‌ وجود این افراد برای پیشرفت و بهتر شدن آثار تولیدی مهم و لازم است و خود من به شخصه نقد‌ها را می‌خوانم و دنبال می‌کنم.

وی افزود: به نظر من اگر نقد منصفانه و درست باشد، به نحوی  که آثار را به طرز واقعی نقد کند و مسائل حاشیه‌ای در خوب و بد شدن آن دخالت نکند، به طور قطع اتفاقات مثبتی را به دنبال خواهد داشت.

کیایی ادامه داد: وجود هر نمونه نقد و تفکری لازم است؛ چون به هر حال آدم‌ها منفی و مثبت هستند و نمی‌توان جلوی اظهار نظر آن‌ها را آن هم در فضاهای رو به‌ رشد و مجازی این روز‌ها، گرفت اما این ما هستیم که باید نقد‌ها را بخوانیم و بدون توجه به مسائل حاشیه‌ای از آن چیزی که به پیشرفت ما کمک می‌کند، استفاده کنیم.

*منتقدنماها به سینما ضربه زده‌اند
علیرضا خمسه بازیگر سینما و تلویزیون در گفتگو با خبرنگار  باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص وضعیت فضای نقد این روز‌های سینمای ایران گفت: همه چیز درست شبیه همه چیز است. به عنوان مثال زمانی که شما سوار یک آژانس می‌شوید و قصد رفتن به میدان توحید را دارید، توقع شما از راننده این است که شما را به مکان مورد نظر ببرد اما در بسیاری از مواقع راننده آژانس می‌گوید که کار من این نیست و جای دیگری کار می‌کردم یا مثلاً لوله‌های آب خانه شما خراب می‌شود و برای تعمیر آن‌ها سراغ لوله‌کش می‌روید اما او نیز می‌گوید کار من این نیست چون قبلاً‌ نانوا بودم، ورشکست شدم و حالا شغل تعمیراتی را پیشه گرفتم. آرزوی من این است روزی بازیگر، بازیگر، منتقد، منتقد، لوله‌کش، لوله کش و در کل همه چیز سر جای خودش قرار بگیرد تا آن وقت بتوانیم راجع به جایگاهش صحبت کنیم.

وی افزود: اگر من به اصطلاح عاشق بازیگری هستم و بنا به دلایلی نتوانستم وارد این حرفه شوم، نباید سراغ نقد بروم و به هر بازیگری با دیده حقارت و حسادت نگاه کنم. اگر این گونه شود، نقد صورت تخریبی به خود می‌گیرد و مثبت نیست، در حال حاضر نیز بسیاری از نقد‌هایی که در جراید و روزنامه‌های مختلف می‌بینیم برخواسته از یک دانش و تجربه نیست.

خمسه ادامه داد: منتقدانی مانند جهانبخش نورایی که موهای خود را در عرصه نقد سفید کردند، منتقدان واقعی هستند اما در کنار هر منتقد واقعی حدود 10 منتقد نما وجود دارد. افرادی که به خودشان اجازه می‌دهند با نقد‌های غیر‌حرفه‌ای پرونده بسیاری از هنرمندان را ببندند.

این بازیگر عنوان کرد: در دوره‌ای یکی از منتقدان غیر‌حرفه‌ای مطلبی تحت عنوان اینکه خمسه در راه افول است، را منتشر کرد که با این حرکت انگار سنگ قبر و تابوت من را نیز سفارش داده بود. در حالی که منتقد واقعی می‌داند، کسی مانند خمسه یا هر کسی که حدود 40 سال در این سینما فعالیت دارد، از یک حقانیتی برخوردار است. شاید در مدت زمان فعالیتش تعداد انگشت شماری کار بد داشته باشد اما این دلیل نمی‌شود که با دیدگاه‌های حقارت و حسادت‌آمیز‌ او را زیر سؤال برد و بی‌احترامی کرد.

وی در پاسخ به این سوال که چرا برخی‌ به فضای نقد‌ ما نقد‌های بی‌شماری دارند و فکر می‌کنند رفاقت‌ها دخالت بیشتری در این زمینه دارد، بیان کرد: خود من به شخصه با تعداد کمی از منتقدان آن هم در حد یک سلام و علیک عادی رابطه دارم و اینکه با هم رفت و آمدی داشته باشیم و در نقد کار‌های من رفاقت مداخله داشته باشد، چنین چیزی نبوده اما به هر حال حرف کسانی که به فضای نقد ما نقد وارد می‌کنند را نیز باید شنید و اگر صحیح و بدون غرض باشد استفاده کرد.

مجتبی راعی کارگردان سینما در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص مقوله نقد در سینمای ایران گفت: اساساً آدم‌های هنرمند زیادی که اثری را می‌آفرینند تا حدود زیادی با قریحه هنری که دارند و تا یک حدی ناخودآگاه این کار را انجام می‌دهند. یعنی مقدار کمی از آن حسی است که عقلانی می‌شود اما صدرصد عقلانی نمی‌شود و در این مسیر مقداری از راه را چشم بسته و با شم هنری خود حرکت می‌کنند. اینجا است که نسبت به قسمتی از کار خود آگاهی لازم را ندارند. دراین میان منتقد کسی است که می‌تواند این پروسه را خوب تحلیل کند و هنرمند را نسبت به آن قسمت‌هایی که به واسطه آن و با ناخودآگاه خود موفقیت‌هایی به دست آورده را آگاه کند.

وی افزود: اگر منتقد آگاهی سر راه هنرمند قرار بگیرد، به طور قطع تأثیر زیادی در پیشرفت و رشدش خواهد گذاشت و اما خدا نکند که این شمشیر اشتباه فرود آید. آن وقت احتمال نابود شدن هنرمند است. به عنوان نمونه، مدلی خاص از یک نوع سینما مد می‌شود اما هنرمندان قصد فعالیت در مدل به وجود آمده را ندارند. اگر منتقدان آن‌ها را به سمت چیزی که مد شده سوق دهند، قریحه‌های هنری به وجود می‌آید که ربطی به هنرمندان مورد نظر ندارد و لباس تن آن‌ها در جهت فعالیتشان نیست.

وی در خصوص اینکه برخی منتقدان در نظر دارند نسبت به آثار تولید شده در سینما رفاقت و دوستی و تعارف را دخالت می‌دهند، بیان کرد: به نظر من سینما و نقد آن آینه‌ای از جامعه است،‌ به عنوان نمونه مگر در عرصه اقتصاد همه آن‌هایی که شبانه روز به تولید و سود‌رسانی ملی فکر می‌کنند، به طور واقعی فعالیت می‌کنند یا آنهایی که به دنبال منافع شخصی خود هستند، در صحنه حضور ندارند؟ اگر هستند پس اینجا نیز آینه‌ای از جامعه است و طبیعی به نظر می‌رسد.

سید غلامرضا موسوی تهیه‌کننده سینما در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص حال و هوای فضای نقد سینمای ایران گفت: نقد در سینما یعنی معرفی یک اثر هنری با توجه به پیچیدگی‌های درون آن و به نظرم اگر نقد بتواند جایگاه بهتری از آن چیزی که الان دارد را به دست آورد، شاهد سینمای موفق‌تری خواهیم بود. اما واقعیت اینجا است که نقد ما به دلایل مختلف نتوانسته جایگاه اصلی خود را در سینمای ایران و مطبوعات و رسانه‌های گروهی پیدا کند.

وی افزود: در بین منتقدان تعداد انگشت‌شماری هستند که اثر‌گذار بوده و طیف حداقلی از خوانندگان را  به سمت نوشته‌های خود جذب کردند اما منتقدان در سیستم موجود نتوانستند ویژگی‌های یک منتقد واقعی را به دست بیاورند.

موسوی در خصوص این موضوع که رفاقت‌ها در نقد کردن آثار هنری بیشتر از اصول آن تأثیر‌گذار است، بیان کرد: در بسیاری از موارد رفیق‌بازی ما در نوشته و نقد نسبت به آثار یکدیگر اثر مستقیم می‌گذارد و نمی‌توان این موضوع را کتمان کرد اما اینکه همه منتقدان  این رویه را پیشه گرفته‌اند صحیح نیست، چون اهل قلمی که مفید و مؤثر واقع می‌شوند را نیز داریم.

تهیه‌کننده «چهارشنبه خون به پا می‌شود» در پایان خاطرنشان کرد: در این روز‌هایی که با مخاطبان باهوش و ریزبین طرف هستیم، مهم نیست که برخی منتقدان به صورت غیر‌حرفه‌ای نقد‌هایی بنویسند؛ چون به هر حال مخاطبان در پایان کار و دیدن اثر خواهند فهمید که نقد فلان منتقد درست یا غلط است و اگر غرضی در میان باشد، خود نویسنده تیشه به ریشه خود زده است.

مصطفی کیایی کارگردان سینما در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص مقوله نقد در سینمای ایران و جایگاه آن گفت: نقد هم مانند تمام حرفه‌هایی که در سینما در حال فعالیت هستند، جایگاهی را در این سال‌ها  برای خود به دست آورده و دور از آسیب نبوده و در این زمینه اتفاقاتی رخ داده که شاید برای بسیاری از سینماگران خوشایند نباشد.

وی افزود: ما اصولاً به عنوان کارگردان‌هایی که در فضای حرفه‌ای سینما فعالیت‌ می‌کنیم، سعی داریم نقد‌های مثبت و منفی را رصد کنیم ؛ چون منتقدان به عنوان طیف خاصی از مخاطبان که فیلم‌های ما را دنبال می‌کنند، با وسواس و دقت بیشتری به این موضوع توجه دارند و به نظر ما بد نیست.

کارگردان «عصر یخبندان» در مورد نقد‌هایی که چند سال اخیر به خود منتقدان در خصوص عملکرد ضعیفشان وارد شده، بیان کرد: این موضوع صحت دارد؛ چون دنیای نقد ما مانند تمام حرفه‌هایی که در سینما هستند، آسیب‌پذیر بوده و یک سری آدم‌هایی وارد این مقوله شده‌اند که از فضای نقد و شرایط خاص خود سوءاستفاده کرده‌اند.

این کارگردان ادامه داد: متأسفانه به خاطر پدید آمدن برخی سایت‌ها و فضاها برای نظر دادن در خصوص آثار هنری و اینکه حتی برخی از خبرنگاران خود را منتقد می‌دانند، جایگاه نقد با آن جایگاهی که در مجلات تخصصی و دنیای خاصی که منتقدان داشتند تا حدودی متفاوت شده است.

کیایی عنوان کرد: معضل بعدی در فضای نقد سینمای ما ورود افراد بیسواد یا کم‌سواد به این حرفه است. افرادی که جایگاهی را در فضای نقد برای خودشان در نظر گرفته و به خودشان اجازه اظهار نظر در خصوص فیلم‌ها به هر طریقی را می‌دهند که در بسیاری از موارد مسیر فیلم را عوض خواهند کرد.

کارگردان «خط ویژه» در پایان خاطرنشان کرد: در کل فکر می‌کنم اگر فضای نقد ما مورد سوء استفاده قرار بگیرد، ناخوشایند خواهد بود.

گزارش از اشکان منصوری

انتهای پیام/