دولت‌های مختلف در طول سالهای گذشته عزم و اراده جدی در مهار مواد افیونی در سطح کشور داشته‌اند، اما مشخص نیست که چرا دولتها با هر شعار و برندی در مبارزه با این پدیده شوم ناکام بوده‌اند.

به گزارش خبرنگار دولت گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، این روزها مشاهدات میدانی در جامعه ما حاکی از آن است که آمار اعتیاد در سنین مختلف افزایش یافته و این بلای خانمانسوز به‌دلیل گستردگی و عیان بودنش به امری طبیعی و عادی تبدیل شده است.

رشد فزاینده آمار معتادین در جامعه در حالی به وقوع می‌پیوندد که دولت‌های مختلف در طول سالهای گذشته عزم و اراده جدی در کنترل و مهار این مواد افیونی را در سطح کشور داشته‌اند اما علی‌رغم تلاش‌ها و اقدامات صورت گرفته معلوم نیست که چرا دولتها با هر شعار و برندی در مبارزه با این پدیده شوم ناکام بوده‌اند.


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟؟


پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توطئه‌های استکبار جهانی علیه ملت ایران و نظام اسلامی گسترش یافت. مسئولین کشور که 8 سال به دفاع از تمامیت ارضی و جنگ تحميلی عراق عليه ايران مشغول بودند بلافاصله پس از پایان یافتن جنگ توجه بيشتری را به امر مبارزه با قاچاق موادمخدر و اعتياد معطوف كردند و با توجه به كمبودهايی كه در قانون احساس می‌شد مجمع تشخيص مصلحت نظام اسلامی قانون مبارزه با موادمخدر را با كارآيی بالاتر به تصويب رساند ولی آنچه که امروز مشهود است ادامه موانعی است که همواره امر کنترل مواد مخدر را دچار اختلال کرده است.

*باندهای مافیایی و تجارت مرگ

علیرضا رجایی سرکنسول سابق کشورمان در افغانستان در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران با اشاره به موانع موجود بر سر راه دولتها در ریشه‌کنی مواد مخدر اظهار داشت: موضوع مواد مخدر توسط باندهای مافيایی تحت عنوان تجارت مرگ دنبال می‌شود و دولتهای محلی امكان برخورد با آن را ندارند.

وی افزود: بخش زيادی از درآمد پاكستان و افغانستان هم از محل تجارت مرگ تامين می‌شود و از طریق شبكه‌های مافيایایی و ابرسيستم‌های قاچاق از مسیر ايران به ساير كشور قاچاق می‌گردد.


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟؟


این کارشناس سیاسی در ادامه با بیان اینکه عدم مشاركت مردم در تقابل با مواد خانمانسوز، دولتها را از كنترل اين مشكل عاجز کرده، تاکید کرد: بدون همكاری نهادهای متعدد انتظامی، هیچ دولتی به‌طور مستقيم نمی‌تواند موضوع مبارزه با مواد مخدر را مديريت کند.


*موقعیت جغرافیایی و ژئوپولتیکی ایران

از سوی دیگر کشورمان به لحاظ جغرافیایی و ژئوپولتیکی براساس یک جبر تاریخی در منطقه‌ای قرار گرفته که بیشترین حجم تولید و ترانزیت مواد مخدر و روانگردان را تجربه می‌کند. پروفسور «آلبرت کامن دی» از متخصصان مبارزه با مواد مخدر و از مشاوران عالی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل که سابقه همکاری طولانی با کشور افغانستان در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مبارزه با مواد مخدر در این کشور دارد، معتقد است اگر بخواهیم واقع‌بین و در عین حال منصف باشیم، باید بگوییم ایران بالاجبار در شرایطی محیطی قرار گرفته است که به شدت موجبات قربانی جرائم مواد مخدر شدن را برای آن فراهم می‌کنند.

وی وضعیت ایران را با وضعیت کشورهای اروپایی مقایسه می‌کند و می‌گوید در مورد کشورهای اروپایی چندان نمی‌توان قائل به این شد که آن‌ها در مورد مبارزه با جرائم مواد مخدر چه کرده یا باید بکنند. در مقابل همیشه از ایران انتظار داریم تا موثرترین و کارآمدترین برنامه‌ها و طرح‌های مبارزه با مواد مخدر را به اجرا گذارد. به همین دلیل، ایران سرمایه انبوهی را نیز به اجبار در راه مبارزه با مواد مخدر و جرائم مواد مخدر در حوزه جغرافیایی اطراف خود صرف می‌کند. در حالی‌که قطعاً بسیاری از اروپانشین‌ها مجبور به صرف چنین مخارج هنگفتی نیستند.
 

دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟؟

وی پس از بررسی اقداماتی که ایران و دو کشور دیگر تشکیل‌دهنده هلال طلایی یعنی پاکستان و افغانستان در راستای مقابله با جرائم مواد مخدر عملیاتی کرده‌اند به این نتیجه می‌رسد که این دو کشور بنابر دلایل مختلف، توفیق چندانی در زمینه مبارزه با مواد مخدر نداشته‌اند و در مقابل، ایران توانسته تعهدات بین‌المللی‌اش را بهتر جامه عمل بپوشاند.«آلبرت کامن دی» می‌گوید همین اقدامات ناقصی را نیز که دو کشور پاکستان و افغانستان به آن‌ها مبادرت ورزیده‌اند به لطف همکاری‌های ایران با آن‌ها بوده و گرنه این دو کشور نه سرمایه لازم برای این کار را دارند و نه اراده لازم برای این کار را. با وجود همه این واقعیت‌ها وی به این حقیقت نیز اشاره می‌کند که ایران در برخی موارد به‌ویژه در مورد کنترل مرزها و مقابله با جریان کاشت و تولید مواد مخدر و روانگردان با عدم توفیقاتی مواجه بوده است.  

موقعیت ایران نه تنها در منطقه جنوب غرب آسیا بلکه در جهان به لحاظ قرار گرفتن در مجاورت بزرگترین کانون تولید مواد افیونی در جهان، آسیب پذیرترین شرایط را در میان کشورهای جهان دارد. نزدیک به 80 درصد از مواد افیونی جهان که به صورت غیرقانونی مصرف می‌شوند، در افغانستان تولید می‌شود و براساس گزارش‌ها لااقل 50 درصد از این مواد به قصد ترانزیت وارد کشور ما می‌شود. لااقل در سه دهه اخیر، بزرگترین کانون کشت خشخاش و تولید مرفین و هروئین در جهان، در منطقه یا موسوم به هلال طلایی فعال بوده است. 


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟؟


*930 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان
 
با این توصیفات به نظر می‌رسد که در حال حاضر، افغانستان بزرگترین کشور تولید کننده خشخاش و مواد مخدر غیرقانونی در جهان است به طوری که طبق آمار موجود، در سال 2011 بیش از صد هزار هکتار از زمین های زراعی این کشور، تحت پوشش خشخاش بوده است. مهم‌ترین آسیبی که ایران با آن روبروست، بیش از 930 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان است. این اشتراک مرزی طولانی شرایط را برای ایران بحرانی ساخته است و عملاً بسیاری از اقدامات مقابله‌ای نسبت به مواد مخدر در ایران را با چالش‌ها و موانع جدی روبرو ساخته است.


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟؟


*وجود گروهک‌های تروریستی القاعده و عدم همکاری با دولت‌های مرکزی

عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور  که همزمان وظیفه دبیری ستاد مبارزه با مواد مخدر در دولت فعلی را نیز بر عهده دارد، در اجلاس اخیر دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل که چندی پیش در وین برگزار شد، مدعی شده که این هم مرزی از مهم‌ترین دلایل آسیب‌پذیری ایران از جریان تولید و قاچاق مواد مخدر در محدوده هلال طلایی است. به گفته وی، این مرز طولانی مشترک، نظارت بر مرزها و کنترل ورود و صدور افراد را با معضل روبرو ساخته است. مشکل مضاف از دید وی، وجود گروهک‌های تروریستی و زیرزمینی همچون القاعده است که ظاهراً چندان میلی به همکاری با دولت مرکزی و دولت‌های دیگر برای مقابله با مواد مخدر ندارند و نه تنها در این مسیر تلاشی ندارند بلکه سنگ‌اندازی نیز می‌کنند.


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟


*برخورد دوگانه غربی‌ها عامل افزایش سطح کشت مواد مخدر

دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران همچنین گفته است: «رویکرد قدرت‌های خارجی در برخورد با مسأله کشت خشخاش در افغانستان به ویژه پس از واقعه 11 سپتامبر باعث افزایش سطح زیر کشت شده است. برخورد دوگانه آن‌ها و خصوصاً آمریکا در مقابله با کشت، ناشی از واکنش‌های جبرانی در انتقال محل کشت خشخاش از افغانستان به سایر مناطق جهان ازجمله آسیای شرقی، مرکزی و آمریکای جنوبی است زیرا این مراکز، منابع اصلی تأمین هروئین مصرفی بازار پررونق آمریکا و کشورهای غربی هستند و در نتیجه آن‌ها را با تهدید جدی‌تری مواجه می‌کند. از این رو برخوردهای انفعالی قدرت‌های بزرگ با معضل کشت گیاهان تخدیری و تولید مواد مخدر در افغانستان نشان می‌دهد که آن ها تمایلی به برخورد جدی با این پدیده شوم ندارند.» 


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟


فراتر از این‌ها باید گفت غربی‌ها و به‌ویژه آمریکا به‌رغم همه ادعاهایی که دارند، نسبت به روند تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان، نه تنها کاملاً بی‌تفاوتند بلکه احساس توفیق اجباری نیز دارند. استفاده ابزاری قدرت‌های جهانی از مواد مخدر علیه کشورهای مخالف با هدف تضعیف و جلوگیری از رشد و توسعه صورت دیگری از تأثیر قدرت‌زایی مواد مخدر در حوزه سیاست است.

وزیر کشور در اجلاس وین به این نکته نیز اشاره کرد که سودآوری و ارزش افزوده بالای قاچاق مواد مخدر از دلایل عمده وقوع موارد زیاد قاچاق مواد مخدر در مرز شرقی ایران است. قاچاقچیان با پذیرش مشکلات و خطرپذیری ناشی از مجازات تعیین شده، مبادرت به این جرم می‌کنند. این افراد در روزهای اول و با چند مرتبه معامله، وارد جرگه قاچاقچیان نمی‌شوند بلکه با انجام دادن داد و ستدهای متعدد، دارای سرمایه و تجربه می‌شوند و سپس در چرخه بزهکاری سازمان یافته می‌افتند تا از این طریق بتوانند با پذیرش کمترین حد خطر، به بیشترین میزان سود برسند. بدین‌ترتیب باید گفت هیچ گروه یا شبکه قاچاق مواد مخدر به یک‌باره شکل نگرفته و نمی‌گیرد بلکه با تحصیل منابع مالی هنگفت و تجربه کافی اقدام به قاچاق می‌کنند. با ازدیاد منافع مالی، اهداف قاچاقچیان از مسأله مالی فراتر رفته و وارد حوزه سیاست و قدرت شده و بعضاً در مقام ایجاد مزاحمت علیه حاکمیت برآمده‌اند.» 


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟


در تحلیل موفقیت‌ها یا عدم موفقیت‌های ایران در مبارزه با مواد مخدر، باید سهمی مهم را برای شرایط جغرافیایی و ژئوپولتیکی ایران در منطقه هلال طلایی قائل شد. همانطور که ذکر شد، ایران به خاطر قرار گرفتن در مجاورت بزرگترین کانون تولید مواد افیونی و همچنین واقع شدن در مسیر ترانزیت نزدیک به یک دوم مواد تولیدی افغانستان، حساس‌ترین موقعیت ژئوپولتیکی را در میان سایر کشورهای منطقه و حتی جهان دارد.

سرزمین ایران، مناسب‌ترین، تقریباً آسان‌ترین و نزدیک‌ترین مسیر قاچاق مواد مخدر به قصد کشورهای اروپایی است. وضع توپوگرافی خاص ایران، عملاً کنترل مرزها را با چالش جدی مواجه ساخته است. این در حالی است که ایران تاکنون اقدامات مهندسی متنوعی را در نوار مرزی در نظر گرفته و به اجرا گذاشته است و نزدیک به 50 هزار نفر از نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، در مرزها به ویژه مرزهای شرقی مشغول به فعالیت دیدبانی و نظارت و کنترل هستند اما همچنان با ورود و قاچاق مواد مخدر و روانگردان به کشور مواجه هستیم.


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟


*تعدد مرز مشترک از دیگر موانع کنترل مواد مخدر

باید اضافه کرد که یکی از معضلات مهمی که ایفای نقش فعال ایران در منطقه و در جهان در راستای مقابله با مواد مخدر را با مانع جدی مواجه می‌کند و آن را کم‌رنگ می‌سازد، داشتن بیشترین همسایه است. ایران به همراه چین پس از روسیه دارای بیشترین کشورهای همسایه است (15 کشور) چنین موقعیتی فضای سرزمینی ایران را برای ورود انواع مواد مخدر اعم از طبیعی و صنعتی و همچنین خروج مواد طبیعی مانند مواد افیونی و حشیش مستعد کرده است و از این روست که کشور ما همواره به عنوان مناسب‌ترین کشور برای ترانزیت مواد مخدر و روانگردان به شمار می‌رود. در عین حال برخی چالش‌ها در داخل نیز ایفای نقش فعالانه ایران برای مبارزه با مواد مخدر و روانگردان را مانع شده است. می‌توان این معضلات داخلی را عبارت دانست از:

1- محروم بودن استان‌های شرقی و نبودن فرصت‌های شغلی در این استان‌ها، گرایش به مواد مخدر و قاچاق مواد مخدر را با هدف کسب درآمد فراهم کرده است.

2- بافت مذهبی حاکم بر استان سیستان و بلوچستان زمینه‌ساز گرایش به قاچاق مواد مخدر است. علما و بزرگان این استان، خرید و فروش مواد مخدر را بلامانع می‌دانند و لذا این نوع دیدگاه موجب از بین رفتن قبح داد و ستد قاچاق مواد مخدر در حساس‌ترین نقطه یعنی مبادی ورودی شده است.

3- جوان بودن ترکیب جمعیتی ایران، به عنوان یک عامل متغیر ژئوپولتیکی، بیشترین آسیب‌پذیری را در گرایش افراد به قاچاق و اعتیاد موجب شده است.

4- سیاست‌های کلان، استراتژی‌ها و برنامه‌های ملی آن‌گونه که باید و شاید طرح‌ریزی نشده‌اند یا به اجرا درنیامده‌اند و همین امر، فعال بودن نقش ایران در مبارزه با مواد مخدر را کم رنگ کرده است.   
  
5- عدم وفاق و هماهنگی و گاه اعمال سلیقه‌های انتفاعی و انحصاری بخشی‌نگر میان دستگاه‌های دست اندرکار و عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر از چالش‌های مأموریت مبارزه با مواد مخدر و روانگردان در ایران بوده است. 


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟

محمد حسین قربانی رئیس فراکسیون مبارزه با دخانیات کشور نیز در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران در پاسخ به این سوال که چرا دولت‌های مختلف کارنامه قابل قبولی در مبارزه و ریشه‌کنی مواد مخدر نداشته‌اند، گفت: ما در طول 36 سال اخیر نسبت به مصرف، تجارت و ترانزیت مواد مخدر و شیوع آن در سنین مختلف با یک منحنی باشیب افزاینده مواجه بودیم که این موضوع هیچ ربطی به دولت و جریان خاصی نداشته و ندارد.

این نماینده مجلس شورای اسلامی نبود برنامه و استراتژی درازمدت برای مبارزه با مواد مخدر در کشور را از عوامل روند صعودی مصرف مواد مخدر در کشور دانست و افزود: امروز شیوع مواد مخدر در زنان، جوانان، دانشجویان و حتی دانش آموزان افزایش یافته و من بارها و بارها اعلام کرده‌ام که باید استراتژی جدیدی را در نظر بگیریم.

وی در ادامه با بیان اینکه نباید در امر ریشه‌کنی و مبارزه با این مواد تنها از دولت انتظار داشته باشیم، خاطرنشان کرد: همه باید آستین بالا بزنند و برای حل این معضل همکاری کنند.


دولت‌های مختلف بعد از انقلاب ناکام در ریشه‌کنی مواد مخدر، چرا؟

قربانی با بیان اینکه دیگر سیاست‌های یک بام و دو هوا پاسخگوی نیاز امروز جامعه ما نیست، تصریح کرد: وقتی نیروی انتظامی شخصی را با مقداری مواد مخدر دستگیر می‌کند و تحویل قوه قضاییه می‌دهد، او هم حکمی صادر کند و از سوی دیگر این فرد به دلیل کمبود فضا و نیود امکانات برای نگهداری زندانی بدون هیچ گونه نظارتی به اجتماع برگردانده می‌شود، جامعه را دچار مشکل‌ می‌کند.

رئیس فراکسیون مبارزه با دخانیات کشور با اشاره به اینکه امروز اراده‌ای جمعی در جامعه برای مبارزه با مواد مخدر وجود دارد گفت: برای کنترل و مهار روند فزاینده اعتیاد در جامعه یا باید مثل بعضی از کشورهای اروپایی با شناسایی کامل و سازوکار مدون مواد مخدر رایگان به معتادین ارائه شود یا مانند برخی ازدولت‌های عربی با شدت و هیبت با این موضوع برخورد شود.

این نماینده مجلس با بیان اینکه به هرحال سیاست ما در امر ریشه‌کنی مواد مخدر به دلایل مختلفی همچون نداشتن شرایط و بستر لازم یا نبود امکانات پاسخگو نبوده، گفت: باید راهکار تغییر کند و استراتزی بلند مدتی مدنظر قرار گرفته شود.

سخن آخر؛

صرف نظر از اینکه مبارزه با مواد مخدر به دولت‌ها ارتباط داشته باشد یا خیر، واقعیت آن است که اگر حداقل عزم جزم کارگزاران بیشتر بر مبارزه با مواد مخدر متمرکز می‌شد، امروز می‌توانستیم انتظار داشته باشیم که شاهد گسترش پدیده مواد مخدر و درگیرشدن خانواده‌ها با این بلای خانمانسوز نباشیم و اگر بمانند آن‌چه که در دوهای امدادی اتفاق می‌افتد، هر دولتی بخشی از مبارزه را با جدیت به اتمام می‌رساند و آن را به دولت بعدی جهت پیگیری می‌سپرد، حتما وضعیت کنونی بسیار بهتر از آن چیزی بود که اینک مشاهده می‌شود.

شاید آنگاه که در دولت سازندگی به سازندگی و عمران آبادی می‌اندیشیدیم و یا زمانی که در دولت اصلاحات به تحقق اصلاحات سیاسی فکر می‌کردیم و یا هنگامه‌ای که مهرورزی را در کنار عدالت در دولت بهار در صدر توجهاتمان قرار می‌دادیم، بخشی از تمرکزمان را به شکلی بیش از آن‌چه اتفاق افتاد در مبارزه بی‌امان و موثر برای مقابله با این پدیده شوم اختصاص می‌دادیم، که در این‌صورت هم حال افراد، هم حال خانواده‌ها و البته حال جامعه‌مان بسیار بهتر از وضعیت کنونی بود.

حالا هم دولت اعتدال مسیر را با همان سرعت و ریتم سابق پیموده و حال آنکه وضعیت برقاعده اول است. شاید زمان آن فرا رسیده که تجربه‌های ناکافی دولتهای قبل کنار گذاشته شود و طرحی نو برای مبارزه با پدیده اعتیاد و رفع این دغدغه ملی درانداخته شود.

انتهای پیام/



اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
آخرین اخبار