به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،استعمال دخانیات یکی از معضلات جدی بسیاری از  کشورهای  دنیا همچون یونان، اسلوونی، اوکراین، چک، مقدونیه، روسیه، ترکیه، مولداوی، اسپانیا و...محسوب می شود و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و رشد نگران کننده مصرف سیگار و کاهش سن گرایش به استعمال دخانیات زنگ خطری است که برای مهار آن باید تدابیر لازم اندیشیده شود.

روز گذشته محمد محمدی،مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران در جلسه کمیسیون برنامه ریزی هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز تهران که در ساختمان استانداری برگزار شد از مصرف سالیانه 60 میلیارد نخ سیگار در کشور خبر داد،آماری که البته تا 65 میلیارد نخ نیز برآورد شده است.

در ارتباط با مضرات توتون و تنباکو به موارد بسیاری اشاره شده که در این گزارش بنایی بر تکرار آن نداریم،اما آنچه که پرداختن به آن حائز اهمیت به نظر می رسد،چرایی گرایش جوانان به مصرف سیگار است.

برخی استعمال این توتون کمپرس شده در یک لوله کاغذی را نشانه ای از بزرگ شدن می پندارند و برخی دیگر آن را پرستیژ و تفریحی کم هزینه فرض می کنند که خاص به خود است و جایگزینی ندارد و برخی دیگر نیز فشار روحی، روانی و مشغله کاری را توجیهی برای استعمال محصولات دخانی می پندارند.

فارغ از اینکه مصرف کنندگان سیگار چه توجیهی را برای استعمال آن مطرح می کنند،سیر و روند صعودی مصرف سیگار در ایران با سرعت و شتاب در حال طی شدن است و کارشناسان برآورد می کنند در صورت استمرار وضعیت  موجود، ایران رتبه نخست مصرف محصولات دخانی را (به نسبت جمعیت)از آن خود خواهد کرد.

در چنین شرایطی پرداختن و ریشه یابی علل روحی و روانی مصرف سیگار تا حدودی می تواند در تصمیم گیری‌ها و تصمیم‌سازی ها برای کنترل و مهار این سونامی پنهان اما مرگبار مفید فایده واقع شود.

**ریشه های استعمال دخانیات،از زمینه های خانوادگی تا سوداگری

ریشه ها و عوامل موثر در استعمال دخانیات در کشور را نمی توان منحصرا به یک یا دو عامل خلاصه کرد.در واقع مجموعه ای از عوامل دست به دست هم می دهند تا بستر و زمینه لازم برای گرایش فرد به استعمال دخانیات فراهم شود،اما در این میان برخی از عوامل نقش بسیار پر رنگ و تاثیرگذار تری ایفاء می کنند.

یکی از جدی ترین عوامل موثر در سیگاری شدن نوجوانان یا جوانان به زمینه های خانوادگی،شرایط حاکم بر آن و شیوه های تربیتی اعمال شده در فرد باز می گردد.

فرج ا...پورمرادی،روانشناس و آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران در تشریح نقش و زمینه های خانوادگی در گرایش افراد به سمت استعمال دخانیات اظهار کرد:الگوهای نامناسب و رفتارهای ناصحیح اعضای خانواده نقش پررنگی را در تکرار رفتارهایی مشابه در فرزندان و افراد کم سن و سال آن خانواده ایفاء می کند زیرا نخستین الگو پذیری فرزندان در خانواده با کپی برداری از رفتارهای دیگر اعضای آن خانواده اعم از پدر،مادر،خواهر،برادر محقق می شود.

پورمرادی گفت:در کنار تاثیر رفتاری و الگوپذیری فرزندان از دیگر اعضای خانواده،نباید از تاثیر فقر مادی و اقتصادی خانوارها نیز در شکل گیری چنین تمایلاتی(استعمال دخانیات) به سادگی گذشت.

این روانشناس و آسیب شناس اجتماعی گفت:البته نمی توان بلا استثناء تمامی خانواده های فقیر را بستر ساز سیگاری شدن اعضای آن فرض نمود،همانطور که نمی توان خانواده هایی که از لحاظ اقتصادی از توانمندی مالی مطلوبی برخوردارند را مصون از این ماده دخانی دانست.

وی افزود:اما در هر صورت،خانواده هایی که با بحران های مالی مواجه هستند بطور معمول کمتر قادر هستند شرایط لازم را برای فراهم کردن تفریحات متنوع و سالم برای فرزندان خود فراهم سازند و در این شرایط،نوجوانان و جوانان برای پر کردن اوقات فراغت خود به محفل های دوستانه خارج از خانه پناه می بند که معمولا نظارت ها و کنترل های خانوادگی در آن محدود است و احتمال بروز انحراف در آن بیش از اماکن دیگر خواهد بود.

پورمرادی عنوان کرد:عدم آگاهی و بی سوادی،اختلافات و مشاجرات درون خانوادگی نیز از دیگر عوامل موثر در تشدید ضریب احتمال گرایش فرزندان چنین خانواده هایی به استعمال دخانیات است.

این روانشناس و آسیب شناس اجتماعی افزود:دوری از خانواده،بیکاری،محرک های روانی،تقلید های کورکورانه از ستارگان سینما و الگوهایی که بصورت پوشالی برای نوجوانان و جوانان قد عَلَم کرده اند(اسطوره های کاغذی)شکست های عشقی و عاطفی،فشار دوستان برای مصرف سیگار از دیگر عوامل موثر در استعمال دخانیات محسوب می شود.

محمد علم اندوز،روانشناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی نیز با تاکید بر نقش موثر ریشه های روانشناختی در استعمال دخانیات عنوان کرد:آزادی مطلق یا فرزند سالاری،تبعیض در خانواده ها،اختلالات اضطرابی،افسردگی و اختلالاتِ شخصیتیِ نمایش گونه،از دیگر عواملی است که می توان برای ریشه یابی مصرف سیگار به آن اشاره کرد.

وی افزود:ناکامی در اهداف زندگی،بحران های عاطفی ناشی از اختلافات خانوادگی،جدایی پدر و مادر و ...نیز در بوجود آمدن چنین  رفتارها و تمایلاتی موثر است.

**نقش آموزش و پرورش در کاهش و جلوگیری از گرایش جوانان به محصولات دخانی

فاطمه حق گو،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در تشریح عوامل موثر در استعمال دخانیات از سوی جوانان و نوجوانان گفت:دود کردن سیگار از سوی نوجوانان و جوانان نشات گرفته از عوامل بسیاری است که می توان در کلیت امر آن را به عوامل درونی و بیرونی تقسیم بندی کرد.

وی افزود:عوامل درونی مشمول شرایط روحی،روانی،وخانوادگی جوانان و نوجوانان می شود و عوامل بیرونی نیز یه شرایط حاکم بر جامعه و محیط بیرون از منزل وابسته است.

حق گو گفت:با همه این اوصاف نقش آموزش در کاهش،جلوگیری و پیشگیری بسیار حائز اهمیت،نافذ و تعیین کننده است.

این جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی گفت:آموزش صحیح و اصولی به دانش آموزان می تواند آنها را در مقابل چنین آسیب هایی واکسینه کند و احتمال بروز چنین معضلی را به حداقل ممکن کاهش دهد.

**عوامل اقتصادی موثر در افزایش استعمال محصولات دخانی

یکی از عوامل تاثرگذار در افزایش استعمال دخانیات معطوف به انگیزه های مادی و اقتصادی می شود.

به واقع سود حاصله از این کالا به اندازه ای جذاب و چشمگیر است که می تواند تمایل و وسوسه های سرمایه داران را برای تجارت این کالا تا حدود بسیاری افزایش دهد و در شرایطی که برخی آمارهای ارائه شده در رسانه ها  از دود شدن سالانه 100 هزار میلیارد تومان سیگار در کشور حکایت دارد،تمایل و عمق سوداگری از محل فروش و توزیع سیگار بیش از پیش هویدا می شود.

در طول سالیان اخیر بعضا مطالب و اخباری در خصوص مافیای سیگار منتشر شده که البته هنوز بصورت کاملا رسمی به تایید نرسیده است،اما حجم انبوه سیگار در بازار و بخصوص فراوانی و تنوع پاکت های سیگار بصورت قاچاق پذیرش اینکه در پشت پرده این فراوانی،سود اقتصادی بی تاثیر است کمی دشوار نظر می رسد.

اگرچه افراد سیگاری با اختیار خود به تهیه سیگار اقدام می کنند اما در هر صورت نظام توزیع و فراوانی نیز در زمینه سازی و بستر پروری برای افزایش و گرایش هر چه بیشتر نوجوانان و جوانان به مصرف سیگار موثر است.

با کمی اغماض می توان گفت تقریبا  تمامی مصرف کنندگان سیگار نسبت به مضرات و ضرر و زیان ناشی از مصرف محصولات دخانی آگاه هستند،اما غلبه تمایلات درونی باعث نادیده گرفتن مضرات این توتون مرگ آور می شود و به وضوح مشاهده می شود که با وجود چاپ تصاویری متعدد از مضرات سیگار و تاثیرات مخرب آن در بدن  بر روی پاکت های سیگار،اما همچنان مصرف و استعمال محصولات دخانی  با رونق بسیاری همراه است.

ولی ا...رضامند کارشناس امور اقتصادی با تایید نقش عرضه و فراوانی سیگار در گرایش هر چه بیشتر برخی از مردم به محصولات دخانی گفت:یکی از تصمیمات بسیار سازنده ای که می توان برای کاهش مصرف سیگار اتخاذ کرد اعمال سیاست های ویژه برای افزایش قیمت این محصول است.

وی افزود:بطور یقین بالا رفتن هزینه های خرید سیگار و کاهش فراوانی آن،زمینه سیگاری شدن  افراد را تاحدودی کاهش می دهد.

رضامند گفت:مضافا بر اینکه با اعمال قوانین سخت گیرانه و البته اجرای جدی و دقیق آن همچون ممنوعیت مصرف سیگار دراماکن عمومی نیز در کاهش این معضل، موثر خواهد بود و حداقل اینکه قرار گرفتن افرادِ غیر سیگاری در معرض دود را، در محافل عمومی با کاهش هر چه بیشتری همراه می کند.

وی افزود:اگر چه ممنوعیت مصرف سیگار در اماکن عمومی از قوانینی است که همواره با تبلیغات و هشدارهای محیطی به آن اشاره می شود اما ضرورت تشدید مجازات ها و اجرای قاطعانه آن نیز اصلی حائز اهمیت است،زیرا به نظر می رسد برخی به دلیل عدم برخورد قاطعانه و جدی،چنین محدودیت ها و ممنوعیت هایی را مد نظر قرار نمی دهند و با زیر پا گذاشتن حقوق شهروندان دیگر چنین قوانینی را نادیده می انگارند زیرا اغلب مواقع با یک تذکر ختم به خیر می شود!

امید است با تشدید مجازات ها و ممنوعیت های مصرف سیگار در اماکن عمومی،افزایش قیمت سیگار به میزانی که مصرف کنندگان قادر به تهیه آن با حداقل هزینه نباشند و آموزش و فرهنگ سازی اصولی بخصوص در مقاطع سنی پایین همچون مدارس توفیقات سازنده ای در جلوگیری از افزایش هر چه بیشتر مصرف این ماده دخانی حاصل شود.

در حال حاضر با یک محاسبه کلی در صورتی که میزان جمعیت موجود در ایران را 75 میلیون نفر فرض کنیم و مصرف سالیانه 60 میلیرد نخ سیگار را بر جمعیت مورد اشاره تقسیم نماییم،بصورت تقریبی سرانه 800 نخ سیگار در سال برای هر فرد ایرانی(اعم از سیگاری و غیرسیگاری) به دست می آید که آماری بسیار تاسف آور به نظر می رسد و مهار این سونامی و مرگ خاموش اما فراگیر،ضرورتی اجتناب ناپذیر است که باید مسئولان و کلیه آحاد جامعه نسبت به آن توجه هر چه بیشتری را لحاظ کنند،زیرا خطر بیخ گوش جامعه است و آرام و موذیانه به سلامت جامعه می تازد.

انتهای پیام/