نوروز با کتاب؛
سرگشتگی‌های انسانی روشنفکر در «دیلماج»
شخصیت «دیلماج» با تصویری که شاه‌آبادی ارائه داده نمی‌تواند شخصیتی مخصوص به یک دوران خاص تاریخی باشد، بلکه شخصیت متکثری است که رد پایش را می‌توان در هر زمانه‌ای یافت.
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ رمان «دیلماج» اثر حمیدرضا شاه آبادی در زمینه ادبیات داستانی است که ساختاری تاریخی تخیلی دارد و سرگشتگی های یک انسان روشنفکر در دوره قاجار را به تصویر کشیده است.
حمید رضا شاه آبادی در این اثر شخصیتی خیالی به نام «میرزایوسف خان مستوفی» ملقب به «دیلماج» خلق کرده که اگر چه در تاریخ ادبیات داستانی بی سابقه نیست، اما می توان از آن به عنوان حرکتی کم سابقه یاد کرد.
درباره‌ی چنین شخصیتی در منابع تاریخی دوره‌ی قاجار به‌طور پراکنده سخن گفته‌اند؛ اما تا به حال بررسی مفصلی از زندگی او صورت نگرفته و چهره‌ی او هم‌چنان ناشناخته مانده است. در منابع تاریخی میرزایوسف‌خان چهره‌ای پیچیده و گاه غیرقابل درک است عده‌ای تحسین و تمجیدش کرده‌اند و عده‌ای خوار و خفیفش داشته‌اند، و هر دو به حد افراط بوده اند.
در نگاه گروه اول میرزا یوسف «از آن دسته دلباختگان وطن بود که در راه حصول آزادی و پیشرفت مدنیت ایران سر از پا نمی‌شناخت» و در نگاه گروه دیگر «خیانتی نبود که نکرد و رذالتی نبود که بروز نداد» البته در این میان عده‌ای هم راه اعتدال پیش گرفته و از قضاوت صریح درباره‌ی او خودداری کرده‌اند. یکی از ایشان احمد کسروی است که درباره‌ی میرزایوسف نوشته است: «از کوشندگان راه آزادی بود. اگرچه گفته‌اند که از همان آغاز در آخشیج میهن راه می‌پیموده است».
نفوذ در دوران های مختلف و ساخت و ساز شخصیت هائی مربوط به یک برهه از تاریخ، ابتکاری است که بسیاری از نویسندگان متقدم ایران به نحو شایسته ای آن را مورد استفاده قرار داده اند و آثاری از خود به یادگار گذاشته اند که هم اکنون در حکم شاهکار به آن ها نگاه می شود.
شخصیت «دیلماج» با تصویری که شاه آبادی ارائه داده نمی تواند شخصیتی مخصوص به یک دوران خاص تاریخی باشد بلکه شخصیت متکثری است که رد پایش را می توان در هر زمانه ای یافت. زمانی که مردم ما با مفاهیم جدید آشنا شدند و روشنفکران جامعه با توجه به شرایط زمانه به مقایسه کشور خود با کشورهای پیشرفته پرداختند و تلاش کردند این فاصله را پر کنند شاهد اتفاقات زیادی هستیم که موجب سر خوردگی آن ها می شود و بسیاری از آن ها در مسیری قرار می گیرند که با هدف اولیه شان در تضاد و تناقض است و «دیلماج»حدیث روشنفکری آن عصر است، روشنفکری که با عشق آزادی و ترقی ایران شروع می کند و در جریان تحولات در مسیری دیگر قرار می گیرد.
به تعبیری دیگر می توان گفت که شخصیت دیلماج شخصیتی محکوم در محیط است و قصد دارد که به شیوه روشنفکری تمام دوران های گذشته، یک شبه ره صد ساله برود و از پس رفع همه نارسائی ها برآید. رمان «دیلماج»اثر حمیدرضا شاه آبادی در قطع رقعی با 158 صفحه از سوی انتشارات افق به چاپ رسیده است.
انتهای پیام/
