به گزارش خبرنگار
سایر حوزه های گروه ورزشی باشگاه خبرنگاران جوان، با توجه به اعلان انجمن فیزیوتراپی آمریکا، در حقیقت، جداسازی فیزیوتراپی از بیومکانیک غیرممکن است. برای اطلاع از ارتباط بیومکانیک و فیزیوتراپی و همچنین آشنایی هرچه بیشتر با این دو مبحث مهم پزشکی ورزشی با سارا جمهوری فیزیوتراپیست فدراسیون پزشکی ورزشی و کارشناس ارشد بیومکانیک به گفتگو نشستیم.وی برای روشن شدن ارتباط این دو علم جدایی ناپذیر ابتدا به توضیح مجزای هر کدام پرداخت.
بیومکانیک بیومکانیک از دو کلمۀ «بیو» و «مکانیک» تشکیل شده است. بیو به معنی حیات، ارگانیسم یا بافت های زنده بوده و مکانیک بخشی از علم فیزیک است که با وضعیت سکون یا حرکت اجسام تحت تاثیر عملکرد نیروها سر و کار دارد. لذا در بیومکانیک، بافت ها و سیستم های زندۀ بدن در سطوح ریز و درشت ملکولی تحت تاثیر نیروها مورد بررسی قرار می گیرند.
علم بیومکانیک بسیار گسترده و متنوع است که در حوزه های متعددی مانند درمان، ورزش، بیوشیمی، سیستم های عصبی، انرژی ها و اجزای حرکتی کاربرد دارد. برخی از موضوعات در این حوزه بر روی عضله، کنترل عصبی عضلانی، نوار عصبی عضله، راه رفتن، تجهیزات، آنتروپومتری، پاسچر، ارگونومی، ورزش و مفاهیم حرکتی متمرکز هستند.
بیومکانیک مفاصل، بافت نرم، عروق خونی، تاندون ها، پوست، استخوان، قلب، ریه، میکروسیرکولاسیون جزو موارد مهمی هستند که در این حوزه بسیار بررسی می شوند. لذا، علم بیومکانیک فاکتور مهمی در عملکرد بالقوۀ تمامی سیستم های بیولوژیک بدن به شمار می رود.
مطالعۀ سیستم های بیولوژیکی، اجزای زیادی را در حوزه های مکانیکی شامل می شود. به طور کلی مکانیک در سه بخشِ مکانیک اجسام جامد، اجسام شکل پذیر و مایعات تقسیم بندی می شود. مطالعۀ مکانیک سیستم اسکلتی عضلانی در حالت جامد در دو بخش استاتیک و دینامیک (کینماتیک و کینتیک) انجام می شود و در مطالعۀ اجسام شکل پذیر، مواردِ قدرت ماده، الاستیسیتی و پلاستیسیتی مطرح می شود. همچنین کینماتیک مطالعۀ ژئومتری حرکت، بدون توجه به علت حرکت است. مسائل مورد بحث در کینماتیک؛ وضعیت، جابجایی، سرعت، شتاب پذیری و زمان است.
لذا، کینزیولوژی به معنی مطالعۀ حرکت یا حرکت شناسی بوده که خود آن در حوزۀ علوم کینماتیک قرار می گیرد.
از طرف دیگر، کینتیک به معنی مطالعۀ ارتباط بین نیروها و حرکات تولیدشده در اجسام است. برای مثال، در مباحث بیومکانیک می توان به مواردی همچون؛ جابجایی زاویه ای زانو در حین راه رفتن، نیروهای انتقالی در مفصل ران در حین ایستادن، لمس نقاط ماشه ای حساس به لمس، انتقال مایع از میان غشای مویرگی، و سرعت هدایت عصبی در طول عصب سیاتیک اشاره کرد.
فیزیوتراپی و بیومکانیک فیزیوتراپی از جمله علوم تخصصی پزشکی در حوزۀ سلامت است که هدف اولیه اش به حداکثر رساندن سلامت عملکردی بدن انسان است و این کار را از طریق به کارگیری اصول علمی با هدف پیشگیری، تشخیص، تصحیح یا تسکین اختلال عملکردهای حرکتی حاد یا مزمن انجام می دهد.
در این حوزه از درمان، اصولاً از روش های مختلف فیزیکی جهت پیشگیری و درمان بیماری ها استفاده می شود. در واقع موضوع بحث در ارتباط بین فیزیوتراپی و بیومکانیک به اختلال حرکتی یا حرکت معیوب مربوط می شود.
می دانیم که حرکت، جزء کینماتیک محسوب می شود و باید به عنوان یک پدیدۀ مکانیکی در نظر گرفته شود. حرکت غیرطبیعی مثالی از نیروها یا کینتیک هایی است که به صورت کینماتیکی مسئول ایجاد اختلال در عملکرد حرکتی است. حرکات یا کینماتیک های غیرطبیعی بدن می توانند به علت نیرو (کینتیک)های بیولوژیک مختلف تولیدشده در داخل بدن ایجاد شوند. برای مثال، حرکات آهسته در بدن به علت بی کفایتی عروق کروناری قلب، حرکات بسیار سریع به علت تخریب بخشی از مغز، یا حرکات شدیدی که به علت ادم با کم کردن توانایی واحد تاندونی عضلانی در تولید نیرو همراه می شوند را می توان نام برد. همچنین، این حرکات غیرطبیعی می توانند در نتیجۀ نیروهای خارجی ورودی بر روی بدن ایجاد شوند، مانند؛ پوشیدن نوعی اورتز برای ستون فقرات یا زانو که باعث محدودکردن برخی از حرکاتشان می شود.
باید به بیومکانیک به عنوان یکی از اجزاء اصلی فیزیوتراپی توجه شود. مطابق با انجمن فیزیوتراپی آمریکا، فیزیوتراپیست ها باید از تبحر کافی در معاینه، تشخیص، پیشگیری و درمان اختلالات حرکتی برخوردار باشند که در این موارد باید از علم بیومکانیک استفاده نمایند. در حقیقت، جداسازی فیزیوتراپی از بیومکانیک غیرممکن است.
فیزیوتراپی و پیشگیری از اختلال عملکرد حرکتی برای این که یک فیزیوتراپیست بتواند از آسیب های ممکن در سیستم اسکلتی عضلانی پیشگیری کند باید از رشد طبیعی بیومکانیک اجزاء بدن آگاه باشد. برای این منظور باید مواردی مانندِ: (1) اصول بیومکانیک پایه نظیر نیروها و اجزاء آنها، اهرم ها و تعادل، (2) تفاوت بین نیروهای تنشی، فشاری و بُرشی را مسلط باشد، (3) چگونگی اثر این نیروها را بر رشد سیستم اسکلتی عضلانی و استخوان ها و مفاصل بداند، (4) و نیز باید بداند که واکنش طبیعی عضلات، تاندون ها، لیگامان ها، فاشیا، کپسول های مفصلی و استخوان ها به این نیروهای خارجی چگونه است.
همچنین، هر فیزیوتراپیستی باید پاتومکانیک را بشناسد. پاتومکانیک به معنی نیروهای غیرطبیعی تنشی، فشاری و بُرشی بکاررفته بر روی سیستم اسکلتی عضلانی است که باعث بروز دفورمیتی ها و اختلال عملکردهایی در این سیستم می شود. همچنین هر فیزیوتراپیستی باید بتواند چگونگی اثرگذاری این نیروها را در بروز دفورمیتی های سیستم اسکلتی عضلانی تعیین کند و از اعمال این نیروها در حین رشد پیشگیری کند. لذا، هر فیزیوتراپیستی برای این که بتواند از بیماری های ممکن سیستم اسکلتی عضلانی پیشگیری کند باید ارتباط بیومکانیک با حرکت طبیعی را بداند.
بیومکانیک و کاربردهای بالینی فیزیوتراپی در بیشتر درمان های مورد استفاده در فیزیوتراپی از اصول متکی بر علم بیومکانیک استفاده می شود. یکی از این کاربردها، بررسی رشد بیومکانیک طبیعی در کودکان در طی سنین رشد است. مثلاً در بررسی فقرات باید نیروهایی را که بر رشد طبیعی آن اثر دارند را بشناسند و بتوانند اثر نیروهای غیرطبیعی تنشی، فشاری و بُرشی مؤثر را تعیین کنند. برای مثال، طوری که بتوانند تغییرات اسکولیوز ناشی از کوتاهی اندام را بسیار سریع تر پیش از آن که به اختلال عملکرد حرکتی تبدیل شود، تشخیص داده و پیشگیری نمایند.
همچنین، در این حوزه می توان از علم بیومکانیک در تحلیل محیط های کاری که علت بروز صدمه یا درد هستند، استفاده کرد. برای مثال، شرایط یا فعالیت های کاری که نیروهای زیاد تنشی، فشاری یا بُرشی را بر روی مفاصل سینه ای یا لومبوساکرال و ایجاد درد می شوند را تشخیص داده، و با تعدیل کردن این گونه فعالیت ها و شرایط کاری یا ورزشی، نرخ ابتلا به صدمات بالقوه را کاهش دهند.
معاینۀ بیمار و بیومکانیک درمانگران باید بتوانند سمپتوم ها و علائم و علل صدمات اسکلتی عضلانی عصبی را تشخیص دهند. به این منظور درمانگران باید پاتومکانیک سیستم های اسکلتی عضلانی را بشناسند، برای مثال؛ چگونگی اثرگذاری پاتولوژی های عصبی عضلانی اسکلتی مختلف بر سیستم اسکلتی عضلانی در مقابل نیروهای مختلف، چگونگی اثر این نیروها در اختلال عملکرد مفاصل مختلف، چگونگی اثر این نیروها در تولید دردهای موضعی و ارجاعی، چگونگی اثر پاتولوژی مفاصل مختلف بر روی مفاصل دیگر، و تحلیل فعالیت ها و توضیح این که چگونه این نیروها با این فعالیت ها در افزایش یا کاهش اختلال عملکردهای اسکلتی عضلانی همراه اند.
همچنین، درمانگران باید چگونگی اثر نیروهای تنشی، فشاری و بُرشی را در حین اجرای تکنیک های ارزیابی استعمالی شان بدانند. مثلاً، در بررسی حرکات فعال و غیرفعال مفصلی، بر روی تست های عضلانی دستی، تست های ایزوکینتیک و تست های پاسیو ساختارهای مفصلی. برای مثال، در تست ناحیۀ لومبوساکرال فیزیوتراپیست ها می دانند که پوکی استخوان بر توانایی فقرات کمری در جذب نیروهای فشاری و بُرشی مؤثر است. همچنین، اثرگذاری این نیروها در بیماری های مختلف از جمله دیسک، لیزخوردگی مهره، فاست های سفت شده، صدمۀ ساکروایلیاک، صدمات بافت نرم و لیگامانی عضلانی متفاوت می شوند.
درمان و بیومکانیک در مقولۀ درمان های فیزیکی از تمرینات درمانی، دستگاه های بدنسازی، تکنیک های دستی و دیگر تجهیزات استفاده می شود. لذا، فیزیوتراپیست ها باید در بیومکانیک ورزش و بیومکانیک اجرای تکنیک های موبیلیزاسیون مهارت کافی داشته باشند. به این منظور باید؛ (1) فواید و مضرات بیومکانیک دستگاه های تمرینی را بدانند، (2) بتوانند هرگونه تجهیزات تمرینی یا ورزشی استعمالی برای دامنۀ حرکتی و تمرینات قدرتی را تحلیل کنند، (3) برنامه های تمرینی و تجهیزات را تحلیل کنند و نیروهای تنشی، فشاری و بُرشی بکاررفته در حین تمرین را تعیین کنند، (4) برنامه های تمرینی مؤثر بر کاهش نیروهای تنشی، فشاری و بُرشی مضر را تغییر دهند، (5) اثر این نیروها را در استعمال روش های موبیلیزاسیون مفصلی و ماسل انرژی و دیگر تکنیک های دستی تعیین کنند.
برای مثال، در بیماری دیسک، تمرین اکستانسوری با هدف بازگرداندن دیسک فتق شده، با ایجاد نیروی زیاد فشاری خلفی و تنشی قدامی در راندن دیسک به جلو کمک می کند. بالعکس، با استفاده از همین اصول بیومکانیکی در علم تمرین، در بیمارانی که مشکل فاست دارند با استفاده از تمرینات فلکسوری، نیروی فشاری بین فاست ها کم می شود.
لذا، انتخاب نوع تمرینات براساس درک اثرات بیومکانیکی تمرین در درمان بیماری های اسکلتی عضلانی بسیار حائز اهمیت است.
در آخر باید بدانیم که از علم بیومکانیک در علوم ورزشی و پزشکی ورزشی جهت تحلیل فعالیت های ورزشی و عملکردی استفاده می شود تا بتوان تکنیک های بازیکنان را بررسی نموده و این تکینک را بهینه و اصلاح کرد. همچنین، از این علم به منظور تعیین ریسک فاکتورهای صدمه در فعالیت های ورزشی استفاده می شود.
انتهای پیام/