گزارش/
موفقیت دولت برای بازگشت مردم از "کلان‌شهرها" به "شهرهای کوچک" چقدر بوده است؟
موضوع مهاجرت معکوس و بازگشت مردم از کلان‌شهرها به شهرهای کوچک و روستاها موضوعی است که همواره دولت نسبت بدان اهتمام داشته است.
به گزارش خبرنگار دولت گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران، مهاجرت به معنی ترک سرزمین، وطن و دیار مادری به شهر و یا کشور دیگر و اسکان و زندگی در آن به‌منظور دستیابی به اهداف مورد نظر خود است. این اهداف می‌تواند اقتصادی، سیاسی و یا دینی باشد. با توجه به مفهوم مهاجرت، بازگشت مجدد مهاجرین به موطن اصلی خود برای زندگی به دلایل گوناگون، که مهمترین آن توسعه زیر ساخت‌ها و امکانات زیربنایی برای فعالیت‌های اقتصادی و رشد و پیشرفت فرهنگی و سیاسی در منطقه مهاجر فرست است، منجر به بروز پدیده مهاجرت معکوس می‌شود.مهاجرت معکوس در ایران بیشتر به بازگشت مردم از شهرهای بزرگ به شهرهای کوچک و یا از شهرها به مناطق روستایی مربوط می‌شود. در حالی که در سطح بین‌المللی بازگشت مهاجرین از کشور مقصد به موطن اصلی خودشان یعنی کشور مهاجر فرست، را مهاجرت معکوس می‌گویند.
در کشور ما و در لایحه برنامه پنجم توسعه یک ماده به "توسعه روستایی" اختصاص دارد که به صورت مفصل در ۱۳ بند به موضوعاتی مانند بهسازی روستاها، ارتقاء شاخص‌های توسعه روستایی و حمایت مالی کشاورزان از طریق اعطاء تسهیلات و همچنین گسترش بیمه اجتماعی روستائیان پرداخته است.
براساس این ماده دولت مکلف بوده در طی این برنامه و به‌منظور بهبود وضعیت روستاها در زمینه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی راهبردی و نظارت و هماهنگی بین دستگاه‌های اجرائی، ارتقای سطح درآمد و کیفیت زندگی روستائیان و کشاورزان و کاهش نابرابری‌های موجود بین جامعه روستایی و عشایری و جامعه شهری حمایت لازم را از اقداماتی که در این ماده ذکر شده، به عمل آورد.
همچنین طبق این ماده دولت باید شاخص‌های توسعه روستایی و ارائه خدمات نوین و تهیه برنامه اولویت‌بندی خدمات روستایی با توجه به شرایط منطقه‌ای و محلی ارتقا می‌داد. دولت باید در طول این برنامه از گسترش کشاورزی صنعتی و صنایع روستایی با اولویت توسعه خوشه‌ها و زنجیره‌های صنعتی، کشاورزی کوچک و متوسط که بخش اعظم نهادها و عوامل تولید آن در جغرافیای روستایی وجود دارد و همچنین صنایع دستی و خدمات گردشگری و ایجاد و توسعه بازارهای محلی با اولویت مراکز دهستان‌های دارای قابلیت توسعه حمایت می‌کرد.
اما پدیده مهاجرت گسترده از روستاها به شهرهای بزرگ همواره معضلات اقتصادی و اجتماعی مانند بیکاری، حاشیه‌نشینی و فقر را ایجاد می‌کند. از آنجایی که انگیزه‌های اقتصادی از عوامل موثر مهاجرت نیروی کار از بخش کشاورزی است، بنابراین سرمایه‌گذاری در این بخش، بالا بردن سطح سواد و استفاده مناسب از ماشین‌آلات به منظور افزایش بهره‌وری می‌تواند تعدیل سیل مهاجرت به شهرها را موجب شود.
برخی از کارشناسان امور اجتماعی معتقدند که مهمترین عامل مهاجرت روستاییان به شهرها نبود امکانات و سطح پایین درآمد است و خیلی از اهالی روستاها برای یافتن شغل در شهرها پراکنده می‌شوند و اغلب، فقط زنان و سالخوردگان در روستا باقی می‌مانند. به گفته آنان نبود زمینه اشتغال برای اقشار تحصیل کرده روستایی موجب می‌شود که آنها در روستا بیکار بمانند و به اجبار در مراکز شهری به دنبال اشتغال بگردند.
از سوی دیگر برخی می‌گویند که بحث امکانات از دلایل عمده‌ای است که سبب می‌شود، روستاییان به شهرها مهاجرت می‌کنند، بنابراین اگر امکانات براساس عدالت توزیع شود، به طور حتم ارتقای روستاها را خواهیم داشت و اگر منبع درآمد برای اهالی روستا فراهم باشد، به طور حتم روستاییان برای مهاجرت رغبتی نخواهند داشت و حتی انگیزه برگشت به روستا نیز در مهاجران ایجاد می‌شود.
حافظ باباپور مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آذربایجان‌شرقی نیز اجرای طرح‌های هادی و مقاوم‌سازی اماکن روستایی از موثرترین اقدامات در کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ می‌داند و تاکید می‌کند مسئولان باید به روستاها توجه ویژه‌ای داشته باشند و برنامه‌ها و طرح‌های زیربنایی توسعه پایدار را در این مناطق رقم بزنند تا مهاجرت معکوس از سوی کلان شهرها به شهرهای کوچک و روستاها صورت پذیرد.
هادی قوامی رئیس سابق فراکسیون عشایری مجلس نیز خاطرنشان می‌کند اگر می‌خواهیم در روستاها شرایط زندگی را اقتصادی کنیم باید شرایطی را فراهم کنیم که مازاد سرمایه‌ها صرف فراهم کردن زیرساخت و سرمایه‌گذاری شود نه اینکه دوباره این سرمایه‌گذاری به شهرها منتقل شود.
وی چنین عنوان کرده که توسعه خدمات زیربنایی و اجرای طرح‌های عمرانی یکی از مهمترین نیازهای مردم در روستاها است و برطرف شدن این نیازها باعث مهاجرت معکوس و ماندگاری دائمی روستائیان می‌شود.
دولت یازدهم هم از زمان روی کار آمدن همواره سعی کرده با توجه به لایحه برنامه پنجم به تامین امکانات بهتر و توسعه زیر ساخت‌ها در روستا بپردازد و مهاجرت در این مناطق را معکوس کند و آنهایی که دل به روستا دارند برای زندگی به روستاها و مناطق خود بازگردند. اما محمدرضا امیری کهنوج عضو سابق کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس نهم در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص عملکرد دولت در بحث توسعه روستاها و مهاجرت مردم از کلان‌شهرها به شهرهای کوچک گفت: در طول 37سال گذشته تنها در دولت‌های آقای رجایی و دولت نهم به مناطق محروم توجه شد و اقداماتی در خصوص مسکن و راه روستایی و امکانات اولیه برای زندگی در این مناطق صورت گرفت وگرنه در هیچ دولت دیگری شاهد چنین اقداماتی نبوده‌ایم.
این عضو سابق کمسیون کشاورزی مجلس نهم افزود: دولت باید از فربه و تلنبار شدن صنایع در کلان شهرها جلوگیری به عمل آورد و آنها را به شهرهای کوچک سوق دهد تا با ایجاد اشتغال از مهاجرت معکوس جلوگیری کند.
سید محمد سادات ابراهیمی عضو سابق دیگر کمیسیون کشاورزی مجلس نهم نیز در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان یادآور شد: موضوع مهاجرت معکوس موضوعی است که قطعا مورد توجه دولت است و یکی از راهکارهای عدم بازگشت مردم به کلان شهرها، ایجاد زیرساخت‌ها در مناطق مختلف روستایی و عشایری است که دولت البته در حد خود تلا‌ش‌هایی را انجام داده اما به نظر می‌رسد این موضوع باید تقویت شود.
وی با بیان اینکه برای جلوگیری از مهاجرت مردم از شهرهای کوچک به کلان شهرها باید فرهنگ‌سازی نیز صورت بگیرد، عنوان کرد: تا زمانی که زندگی در شهر از نظر عرفی و فرهنگی یک نوع برتری محسوب شود قطعا موضوع مهاجرت از شهرها به روستاها به کندی پیش خواهد رفت، بنابراین دولت علاوه بر فراهم‌سازی امکانات و خدمات رفاهی همسان با شهرهای بزرگ در مناطق دور افتاده، باید تلاش کند تا مردم به این باور برسند که زندگی در روستا هیچ گونه مشکلی برای ساکنین آن ایجاد نمی‌کند.
نماینده سابق خوزستان، شوشتر در مجلس نهم همچنین با بیان اینکه تفاوت هزینه‌ها نیز موضوع مهمی است، افزود: اگر هزینه شهر و روستا برابر باشد قطعا این مهاجرت‌ها اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: دولت باید یکسری امکانات و یارانه‌های خاصی را برای ماندگاری مردم در روستاها درنظر بگیرد تا سطح هزینه زندگی در روستاها نسبت به شهرها پایین‌تر بیاید.
این عضو سابق کمیسیون کشاورزی یادآور شد: اگر هزینه‌ها در شهرها و روستاهای کوچک پایین‌تر بیاید قطعا بهترین انگیزه برای روستاییان شکل می‌گیرد تا این مهاجرت‌ها را انجام ندهند.
سادات ابراهیمی گفت: امیدواریم با گشایشی که اخیرا در بحث صادرات نفت صورت گرفته و تولید این محصول نسبت به پارسال افزایش یافته، شاهد آن باشیم که دولت خدمات بیشتری را به نقاط دور دست کشور ارائه دهد.
ناصر کاشانی عضو سابق کمیسیون اجتماعی مجلس نهم نیز در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان افزایش مهاجرت به کلان شهرها را به دلیل عدم توسعه روستاها و شهرهای کوچک دانست و گفت: موضوع مهاجرت‌ها نشان می‌دهد که ما هنوز نتوانسته‌ایم در این مناطق ایجاد شغل کنیم. به گفته او هر چقدر امکانات آموزشی، رفاهی، اقتصادی، صنعتی در شهرهای کوچک و به خصوص مناطق مرزی بیشتر ایجاد شود در جلوگیری از مهاجرت مردم به کلان شهرها موثرتر خواهد بود.
به هرحال مهاجرت پدیده‌ای اجتماعی است که در آن، مردم برای کسب فرصت‌های بهتر و برطرف کردن مشکلات اقتصادی و اجتماعی به این کار اقدام می‌کنند که برای مقابله با این پدیده باید طبق نظر کارشناسان زیر ساخت‌های اقتصادی و امکانات فرهنگی، ورزشی و تفریحی در روستاها افزایش یابد، بنابراین تا زمانی که وضعیت روستاها از نظر اقتصادی نامطلوب باشد و خدمات‌رسانی کامل نباشد، مهاجرت وجود خواهد داشت. براین اساس اگر زیر ساخت‌ها ، تقویت و سطح درآمد در روستاها افزایش یابد علاوه بر افزایش تولیدات، پدیده مهاجرت نیز کم رنگ‌تر خواهد شد که این امر چیزی جز همت والای دولت را نمی‌طلبد.
انتهای پیام/
