به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛  شامگاه یکشنبه 21 آبان ماه زلزله‌ای به بزرگی 7.3 ریشتر غرب استان کرمانشاه را لرزاند، آمار رسمی تاکنون از جان باختن بیش از 480 تن از هموطنانمان خبر می‌دهد این در حالیست که چندین پیش لرزه قبل از وقوع زلزله اصلی، مردم را هشیار کرده بود.

گرچه میزان استحکام  بافت‌های شهری و روستایی در کشور ما با نقطه مطلوب جهانی فاصله زیادی دارد  اما مدارس از اهمیت بیشتری برخوردار است و از  مهم‌ترین زیر ساخت های عمومی یک کشور هستند. در بسیاری از کشورها، مدارس یکی از مراکز اصلی مدیریت بحران به شمار رفته و به همین دلیل همواره از بالاترین استانداردها برخوردارند.

 چگونگی پیشتازی ژاپن در مقابله با زلزله 

هر مدرسه در کشور ژاپن بر اساس دستور وزارت علوم، هر ماه تمرین های مقابله با زلزله را برگزار کرده و وزارتخانه توانایی‌های آن مدرسه برای مقابله با  زلزله را بررسی می‌کند؛ ساختمان مدارس در این کشور تا 7 ریشتر در برابر زلزله مقاومند؛ با این حال، نظارت بر مقاومت ساختمان‌های مدارس در طول سال توسط وزارت علوم ژاپن انجام می شود.

در ژاپن شهرداری‌ها نقش مهمی در ایمنی مدارس این کشور بر عهده دارند، 20,601  مدرسه ابتدایی و  10,484  مدرسه دبیرستان در ژاپن وجود دارد که شهرداری هر شهر موظف به تعمیر و نگهداری ساختمان های مدارس آن شهر است. همچنین نیمی از بودجه ساخت و ساز و گسترش مدارس و دو سوم از هزینه های مدارس برای ارتقای مقاومت آن ها در برابر زلزله ها بر عهده شهرداری هاست.

پس از زلزله بزرگ کانتو در سال 1923، مجموعه‌ای از مقررات ساختاری  برای تقویت ساختمان ها در برابر زمین لرزه به قانون ساختمان شهری ژاپن اضافه شد؛ در سال 1950، قانون استاندارد ساختمان جایگزین قانون ساختمان شهری (Ohashi 1993) شد و مقررات طراحی و ساخت سازه، برای تقویت استانداردهای ایمنی ساختمانی تصویب شد که بر اساس آن، سطح استاندارد ایمنی در برابر زمین لرزه از 0.1 به 0.2 افزایش یافت و تنش های مجاز برای مصالح ساختمانی دو برابر شد.

 بر اساس قانون استاندارد ساختمان در مورد مدارس نیز، دولت ژاپن برنامه ملی مدارس مقاوم را به اجرا گذارد؛ این برنامه  شامل 10 مرحله است که  عبارتند از ایجاد یک سازمان تحقیقاتی درباره مدارس مقاوم در برابر زلزله، اجرای نظرسنجی ملی، اولویت بندی ساختمان های آسیب پذیر برای بازسازی، ارزیابی آسیب پذیری تمامی مدارس، برطرف کردن نقاط آسیب پذیر لرزه‌ای، تعیین فوری پروژه‌ها برای اجرا در کوتاه مدت، فرمول برنامه سالانه، فرمول بندی طرح تقویت مدارس، تهیه طرح های مقاوم به زلزله و اجرای کارهای ساختمانی.

در سال 2015؛ دولت ژاپن 2500 میلیون ین ( حدود 22 میلیون دلار) صرف ساخت، تعمیر و تجهیز مدارس در برابر زلزله کرده است؛ با این وجود، دولت چند طرح دیگر را در زمینه مقاوم سازی بیشتر مدارس در نظر دارد که از آن جمله: طرح  ایمن سازی مدارس از خطرات چندگانه نظیر سیل و آب گرفتگی، مقاوم سازی اجزای غیر سازه‌ای یک مدرسه نظیر درب و پنجره و تجهیزات آموزشی، بهبود عملکرد مدارس هنگام تخلیه فوری دانش آموزان، جلوگیری از افزایش سن ساختمان های مدارس است.

اقدامات دیگر کشورها در برابر زلزله چه بوده است؟

در کشورهای غربی یک سامانه ملی نظیر سامانه ICS (سیستم فرماندهی حادثه)، مدیریت کشوری را هنگام بروز حوادث بر عهده دارد، یکی از وظایف این سامانه،کنترل و نظارت بر عملکرد مدارس است برای مثال در کشور آمریکا تمامی مدارس زیر نظر NIMS (سیستم مدیریت حوادث ملی) فعالیت می کنند، در این سیستم هر مدرسه با یک نماینده از فرماندار ایالت در ارتباط است تا هنگام بروز هر گونه حادثه ای از جمله زلزله، مدرسه از پشتیبانی کافی برخوردار باشد.

در برنامه ی NIMS، برای مواجه با حوادث در مدارس چهار مرحله در نظر گرفته شده است که عبارتند ازپیشگیری و کاهش خسارات،  آمادگی و  پیشگیری و کاهش خسارات، پاسخ، بازگشت به شرایط اولیه

در مرحله نخست، شناسایی تمام خطرات بالقوه و نقاط آسیب پذیر در مدارس و کاهش این خطرات انجام می شود. در مرحله آمادگی، پیشگیری و کاهش خسارات؛ با همکاری نمایندگان فرمانداری، مقامات محلی و مددکاران اجتماعی برنامه‌ها و پروتکل‌هایی برای آماده شدن در برابر هر گونه خطر احتمالی آماده می شود. 

در مرحله سوم، پاسخ ؛ با همکاری نماینده فرماندار و مقامات محلی برای حل فوری مشکلات پیش آمده بر اثر زلزله در مدرسه و محوطه اطراف آن اقداماتی انجام می‌شود و در مرحله پایانی، بازگشت به شرایط اولیه؛ عبارت است از همکاری مدارس با نماینده فرماندار و مقامات محلی برای کمک به دانش آموزان و کارکنان در روند بهبود و بازگرداندن مدرسه به یک محیط یادگیری سالم و امن پس از یک رویداد اضطراری. 

زمین لرزه‌ها نه تنها موجب آسیب رساندن به ساختمان های مدرسه می‌شوند، بلکه می توانند به زیرساخت‌های محلی آسیب برساند، که همین امر ممکن است امداد رسانی به مدارس را کاهش دهد. اما در درجه اول باید ساختمان های مدارس از نظر سیستم های (برق، آب، گاز، ارتباطات) کاملا در هنگام بروز حوادث مقاوم باشند. بدین منظور در آمریکا تمامی مدارس به هنگام ساخت کدی را دریافت می کنند که مجوزی برای فعالیت مدارس به شمار می رود. این کدها می بایست بعد از گذشت مدتی مشخص تمدید شوند؛ کدهای جدید نیازمند بازرسی های فنی از ساختمان مدارس  است.

ضمنا صدور کدهای ساختمانی برای مدارس در هر ایالتی نیازمند اخذ شرایط متفاوتی است؛ برای مثال سخت گیری‌های بیشتری به مدارس  کالیفرنیا نسبت به مدارس نیویورک که زمین لرزه های کمتر و ضعیفتری دارد، اعمال می شود.

همچنین دستور العمل ها و توصیه های اجرائی برای مقابله بهتر با زمین لرزه به تمامی مدارس ارائه شده است. از جمله این توصیه ها آن است که

هیچ شیئی بالاتر از سر افراد  قرار نگیرد. درب های خروج اضطراری همواره باز بوده و مانعی در رفت و آمد آنها وجود نداشته باشد. بر روی دیوار مدارس، در فواصل معینی کپسول های آتش نشانی نصب شود.

در کشور ما سطح آمادگی مدارس با زلزله چگونه است؟

 به این دلیل که  زلزله کرمانشاه، در شب اتفاق افتاد و دانش آموزان در مدارس حضور نداشتند، شاهد حادثه‌ای ناگوار در مدارس استان نبودیم. اما سوال اینجاست که مدارس این استان تا چه میزان در برابر زلزله مقاوم بوده اند. 

محمد تقی نظرپور  رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور در گفت و گو با خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ از تخریب کامل 78 مدرسه با 415 کلاس درس در استان کرمانشاه خبر داد و گفت: این آمار معادل ۱۱ درصد کل مدارس استان  کرمانشاه است.

نظرپور همچنین با اشاره به اینکه  ۵۳۰ هزار مدرسه در کشور داریم؛ گفت: 30 درصد  مدارس کشور فرسوده هستند.

در حالی رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور از فرسوده بودن 159 هزار مدرسه در سراسر کشور خبر می دهد که به این میزان از مدارس فرسوده، می بایست  ۱۰۰۰  کلاس درس خشت و گلی و حدود ۱۷۰۰ کلاس درس کانکسی را هم اضافه کنیم.

در همین راستا مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران نیز پیرامون وضعیت اسف بار مدارس کشور در مقابله با زلزله گفت: وضعیت برخی از مدارس در شهر تهران خصوصا مدارسی که در بافت فرسوده قرار دارند، بحرانی است و دیوار‌های ۷۰۰ مدرسه در این شهر حتی توان مقابله با یک طوفان را نیز ندارند.

حال سوال اصلی این است که اگر در آینده ای نه چندان دور در ایران  زلزله در ساعات آموزشی روز اتفاق افتد،  باید شاهد جان باختن چند دانش آموز باشیم؟

 انتهای پیام/