به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، دمام در رده سازهای کوبه‌ای به حساب می‌آید و در برخی مناطق ایران از جمله خوزستان، برای مراسم آئینی مختلف از جمله سوگواری محرم و صفر استفاده می‌شود. نواختن سنج و دمام یکی از اصلی‌ترین مولفه های عزاداری  در استان خوزستان و آمیزه ای از رسوم ساکنان سواحل جنوب، صیادان و نخل‌داران است. در هر گروه عزاداری معمولاً چند دمام‌زن حضور دارد و سردستۀ آن ها «اِشکون‌زن» خوانده می‌شود.

صادق علوی در گفتگو با گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، در خصوص تاریخچه دَمام زنی و سِنج کوبی گفت: بعید است که پیشینه این کار به زمان صدر اسلام برسد، و احتمالا در نسل های بعدی؛ توسط ایرانی ها و از زمان صفویه رایج شد.

پیمان علی مهر، دَمام زن و سِنج کوب در گفتگو با گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، گفت: سنج و دمام یک سنت قدیمی است. که به اعتقاد بسیاری از پیرغلامان از سمت بوشهر و بندر به آبادان، خرمشهر و نهایتا اهواز منتقل شد. فلسفه سِنج کوبی و دَمام زنی اعلام عزا و جمع کردن مردم است. در بوشهر وقتی لنجی از دریا بر نمی گردد برای اعلام خطر و جمع کردن و خبر دادن، با کوبیدن بر طبل، به دریا اعلام می کنند؛ که "ای دریا مسافر ما را برگردان"

وی افزود: نا گفته نماند که در مکان های متفاوت دَمام زنی و سِنج کوبی متفاوت است. بعضی مکان ها آرام، بعضی تند و برخی من در آوردی است که اصل زدن را باید از پیر غلامان در این زمینه کسب کرد. هر کسی با روشی عشق خود را به امام حسین(ع) اعلام می کند. که ما نیز سنج می کوبیم و دَمامه می زنیم تا مردم بدانند و به هوش و به گوش باشند که محرم است و حسین (ع) را لبیک گویند.

دمام سازی به سبک محلی

عادل میر علی پور یکی از سازندگان دمام شخصی که در محرم نوای سنج و دمام سر می دهد در خصوص محتوای دمام ها در گفتگو با گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، بیان داشت: استوانه دمام ها از جنس چوب، به شکل لایه لایه و کاربیت (ماده اشتعالزا بسیار قوی) پدید می آید که آن را طوق می نامند. لایه های چوب را هم اندازه برش داده و به صورت استوانه به هم می چسبانیم. اما اطراف دمام های کاربیتی را با اَرّه آهن بُر برش می دهیم و بعد رنگ می زنیم، برای سوار کردن پوسته دمام در ٢ طرف آن که معمولا از جنس پوست بز هستند، میلگردی را در ٢ لبه استوانه طوق جوش می دهیم.

وی در ادامه بیان کرد: پوست را که از یک روز قبل در آب آهک خیسانده، و به حالت خیس و جمع شده رسید موهای آن را جدا کرده، سپس با یک ریسمان، مرحله به مرحله و با دقت بر روی دمام سفت می کنیم و می کشیم اما باید توجه داشت که از یک طرف آن را سفت نکنیم و همزمان از ٢ سو محکم شود تا پوسته به درستی کش بیاید و طناب پاره نشود. البته در حال حاضر این فرایند پیچیده با میله صورت می گیرد، زیرا پوست باید کشیده شود که طناب، تاب این کش و قوس را ندارد و نکته مهم تر آن است که بستن طناب باعث آسیب رساندن به دست هنگام دمام زنی می شود.

میر علی پور اظهار کرد: بعد از کش دادن پوست، آن را زیر آفتاب قرار داده تا خشک شود و به حالت ایده آل برای صدا دادن برسد. دمام باید در مکانی قرار بگیرد که نه گرم باشد و نه سرد باید متعادل باشد، و آویزان تا پوسته سالم بماند و رطوبت جذب نکند. دسته دمام نیز از چوب قوس دار و نازک میان برگ های نخل های بی ثمر است که در فصل زمستان بر اثر باران و باد بر زمین می افتد. که ما تیغه ها را می بریم و با چسب های نواری دور آن را می پوشانیم.

وی در پایان اذعان کرد: البته چند سالی است ساخت دمام را به دلیل مشغله کاری کنار گذاشته ایم، اما قرار است دوباره دست به کار شویم و دمام ها را به صدا در آوریم، زیرا کیفیت کار خودمان هم بیشتر است. مکانی که برای ساخت دمام استفاده می شد، معمولا پشت مسجد ولایت بود، موکتی را پهن می کردیم، منقلی را پر از ذغال کرده و عملیات دمام سازی را آغاز می کردیم.

علی گلابی، دمام ساز اهوازی از آن دسته انسان هایی است که به دلیل عشق به مولایش امام حسین علیه السلام این کار را با نیت کمک، آغاز کرد.

وی در گفتگو با گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، تصریح کرد: دمام سازی را از ٢ سال پیش و به دلیل بالا رفتن بیش از حد قیمت دمام شروع کردم، هدف من از ساختن دمام کسب درآمد نبود، بلکه پایین آوردن قیمت آن از ٨۰۰ هزار تومان و ۱ میلیون تومان به ۱٨۰ هزار تومان بود. در حقیقت فروش دمام با درصد کم و جزئی، برای کمک به هیئت ها از اهداف و آرمان های اصلی من از آغاز به این حرفه بود. وزن دمام ها معمولا ۱۰ کیلوگرم، از جنس آهن و کاربیت بود، در حالی که یک انسان باید این وسیله را بر گردن خود آویزان کند و فشار زیادی به دمام زن وارد می شد در نتیجه ما با استفاده از چوب، وزن را به ٣ کیلوگرم رساندیم.

وی در زمینه پول کسب شده از این راه عنوان کرد: پول دمام سازی هدیه است از سوی اولیا خدا؛ همین که هیئت ها برای ما دعا می کنند، لذت می برم و جز راضی بودن از کار ما درخواست دیگری ندارم.

گلابی در زمینه نفوذ صنعت به این عرصه افزود: نهایت نفوذ صنعت به حوضه دمام سازی، سفت کردن پیچ ها با پیچ گوشتی برقی است. و ساختن دمام به صورت صنعتی زمانی خوب است که در حد خدمت به هیئت باشد، نه آنکه تعداد بالا برود برای ذینفع شدن از این کار. هر چند جنبه سنتی بسیار شیرین تر است.

این دمام ساز اهوازی اظهار کرد: من از ناحیه پای چپ، فلج هستم. اما خدمت به ابا عبدالله الحسین علیه السلام کارها را برای من آسان کرده، روزهایی هستند که ٢٢ ساعت را بیدار می مانم و تنها ٢ ساعت به خواب می روم و همان هم مرا کفایت می کند چنان که گویا تمام طول شب را خواب ٧ پادشاه می دیدم.

در خوزستان قبل از سینه زنی مراسم سنج و دمام اجرا می شود. هنگام نواختن سنج و دمام در روحیه فرد شنونده حس عجیبی ایجاد می ‌شود به ‌طوری‌ که احساس می‌کند می‌ تواند یک تنه به لشکر بزند و با هر زورگویی به نبرد بپردازد. هر چند صنعت به هر حرفه و هنری وارد شده، تقریبا آن را تبدیل به وسیله ای برای کسب درآمد سرمایه گذاران کرده است. اما بد نیست با حمایت از این هنر و صنعت در باقی ماندن این سنت دیرینه سهم خود را بپردازیم، تا روزی حسرت از بین رفتن این آیین را نخوریم.

گزارش از ساسان ناصری زاده

انتهای پیام/