به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، شهرستان بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان و دامنه جنوبی کهگیلویه از سلسله جبال زاگرس قرار دارد.

این شهرستان در فاصله ۱۹۵ کیلومتری از اهواز به سمت شهرستان گچساران واقع شده است. از شمال و شمال شرقی به شهرستان کهگیلویه (دهدشت) و از جنوب به بخش زیدون، از مغرب به شهر آغاجاری و امیدیه و از شرق به گچساران منتهی می‌شود.

بهبهان مرز بین خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر است که بوسیله پشته کم ارتفاع آغاجاری، که از شمال غربی بهبهان به جنوب شرقی آن کشیده شده است و بدلیل وجود رودخانه مارون که از ارتفاعات زاگرس در شمال بهبهان جاری شده و وجود رود خیرآباد که به جنوب غرب بهبهان می‌رود، سبب بوجود آمدن شرایط اقلیمی خاص و آب و هوای معتدل شده است.

این شهرستان با گرم‌ترین نقطه ایران (شهر آغاجاری) ۴۰ کیلومتر و با یکی از نقاط سرد ایران به نام تنگ سروک ۶۰ کیلومتر و با خلیج فارس فقط ۴۵ کیلومتر فاصله دارد و بدلیل آب و هوای دلپذیر در فصل بهار و وجود بنا‌های تاریخی و جاذبه‌های طبیعی، هر ساله پذیرای گردشگران داخلی و خارجی و مهمانان نورزی زیادی از نقاط مختلف ایران و جهان است.

در ادامه با مدیر میراث فرهنگی شهرستان بهبهان به گفتگو نشستیم.

آرامگاه ارغو (ارجان)، جانِ بهبهان و باب جدید ورود به تاریخ ایران

کبری ابوعلی، مدیر میراث فرهنگی شهرستان بهبهان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، گفت: شهرستان بهبهان  با دارا بودن ۱۰۴ اثر ملی و شهر تاریخی ارجان که خود شامل چند دوره تاریخی بوده و ۳ منطقه نمونه گردشگری یکی از قطب‌های تاریخی و گردشگری خوزستان به شمار می‌رود.

وی افزود: اَرجان (Arjan) نام شهر باستانی و استانی متعلق به دوره ایلامی، دوران میانی در ایران بود که در مرز خوزستان و فارس واقع شده‌بود. خرابه‌های شهر در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی بهبهان در دو طرف حاشیه رود مارون، در اطراف قدمگاه امام رضا (ع) بهبهان واقع شده و امروزه با نام ارغون شناخته می‌شود. وسعت این محوطه باستانی حدود ۵۰۰ هکتار است. در اولین مطالعات پیرامون شهر قدیم ارجان، قدمت این شهر به دوره ساسانیان (۲۲۴–۶۵۲ میلادی) نسبت داده شده، ولی در سال ۱۳۶۱ خورشیدی در نزدیکی این محوطه باستانی، آثار یک آرامگاه متعلق به حدود هزاره دوم قبل از میلاد و به دوره ایلامی کشف شد که باب جدیدی در باستان شناسی این محوطه تاریخی گشود. این آرامگاه حاوی تابوتی بزرگ از جنس برنز بود. به همراه این تابوت یک حلقه طلایی، ۹۸ دکمه زرین، یک خنجر، یک میله نقره‌ای، ده ظرف استوانه‌ای شکل، تنگ و ساغر و سینی برنزی و یک سینی برنزی با تصاویر تاریخی با قدمت ۸۰۰ سال پیش از میلاد پیدا شد. حلقه طلایی قدرت در دست چپ جسد قرار داشت که در دسته حلقه "کیدین – هوتران پسر کورلوش" نوشته شده‌ است.

حلقه قدرت طلایی ارجان، تجسمی از یک نیلوفر آبی

ابوعلی بیان داشت: ویژگی این آرامگاه استفاده از ملات قیر و اندود گچ به لحاظ جلوگیری از نفوذ رطوبت همجواری با رودخانه مارون بوده‌ و یکی از کشفیات مهم این محوطه تاریخی حلقه قدرت طلایی ارجان است که شکل حلقه طلائی (قدرت) ارجان، تجسمی از یک لوتوس (نیلوفر آبی) و حامل پیام های ذهنی و اساطیری است، این حلقه طلائی ۲۳۷ گرم وزن دارد و متصل به یک دسته مجوف و قدمت آن به قرن هشتم قبل از میلاد باز می‎گردد و  تا کنون نظیر این حلقه طلائی در هیچ‌یک از حفاری های علمی بدست نیامده است.

مدیر اداره میراث فرهنگی بهبهان تصریح کرد: منابع تاریخی از نام‌های ارجان رام قباد، بِرام قباد، اَبَر قباد و به از آمِدِ کَواد استفاده کرده‌اند و برخی بر این نظر هستند که قباد اول، پادشاه ساسانی در یورش به امیدا در شمال بین‌النهرین ۸۰ هزار تن از اهالی آن را به اسارت گرفته و به اینجا آورده و وی را به ساخت این شهر واداشته و به مرور شهر به مرکز تولید پارچه کتان که مردم امیدا در ساخت آن ماهر بودند مبدل شده‌است.

به گفته وی، محوطه باستانی ارجان، یکم مرداد ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۲۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این مقام مسئول اذعان داشت: حمام ارجان متعلق به دوره ساسانی است به بصورت چهار ایوانی بنا شده و درحال حاضر کف آن تا ارتفاع زیادی بر اثر ریزش سقف‌ها و سنگ‌های کناره دره پر شده و پلان آن قابل مشاهده نیست، مصالح بکار رفته در احداث بنا، سنگ و ساروج است و سطح دیوار‌ها بوسیله ملات ساروج پوشیده شده است.

کبری ابوعلی در ادامه افزود: پل بکان یا قدمگاه در کنار رودخانه مارون در نزدیکی روستای امام رضا (ع) و قدمگاه این امام قرار دارد و متعلق به دوره ساسانی است، ضمن اینکه پل صفلائی در کنار رودخانه مارون قرار گرفته و می‌توان آن را مربوط به اواخر دوره قبل از صفویه دانست.

وی افزود: قدمگاه امام رضا (ع) نیز در کنار رود مارون و در حدود ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بهبهان واقع شده است.

ابوعلی بیان کرد: براساس آنچه بین مردم سینه به سینه منتقل شده است، این مکان محل استراحت امام رضا (ع) در زمان عزیمت ایشان به خراسان بوده که قدمت آن به دوره دیالمه می‌رسد.

بنای تاریخی خیرآباد (قلعه مدرسه) یادگاری از تاریخ با ۴ قرن قدمت

مجتبی آقاجری، باستان شناس اداره میراث فرهنگی شهرستان بهبهان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، گفت: بنای تاریخی خیرآباد (قلعه مدرسه) با ۴ قرن قدمت در سال ۱۰۸۹ هجری قمری همزمان با سلطنت شاه سلیمان صفوی به دستور حسین علی خان زنگنه (حاکم ایالت بهبهان و کهگیلویه) ساخته شد. حسینعلی خان روستای خیرآباد را نیز وقف این مدرسه کرده است و روستا‌های خیر آباد به برکت رودخانه مارون همواره آباد بوده است. همچنین به واسطه قرار گرفتن بر سر راهی که باعث ارتباط ایالات خوزستان، کهگیلویه، فارس و بوشهر می‌شد، در طول تاریخ مورد توجه حکومت‌های وقت بوده است.

وی تصریح کرد: وسعت این بنا که از آجر پخته و گچ ساخته شده، در ابتدا ۹ هزار ۹۴۳ مترمربع بوده و دارای قسمت‌های مختلف از جمله؛ مسجد، حجره برای معلمان، آشپزخانه، حمام و بازارچه بود که هم اکنون تنها حدود ۲ هزار و ۵۰۰ مترمربع از بنای اصلی مدرسه باقی مانده و آثار بقیه بنا‌ها از بین رفته است.

آقاجری افزود: در کتاب فارس نامه ناصری، تالیف حاج میرزا حسن حسینی ضیایی آمده است: ایلات بهبهان و کهگیلویه در زمان شاه سلیمان صفوی (۱۰۸۶ ه. ق) به حسینعلی ‏خان زنگنه، فرزند شیخعلی خان زنگنه کرمانشاهی متوفی به سال (۱۱۰۱ ه. ق)، وزیر دانشمند سلاطین صفوی عنایت شد و در سال (۱۰۸۹ ه. ق) حسنعلی خان زنگنه با آن که مردی صحرا گرد و ایلاتی بود، از علوم رسمیه زمان، خصوصا علم فقه آشنایی کامل داشت، برای ترویج علم و کمال در کنار رودخانه خیرآباد بهبهان مدرسه‎ه‏ایی در کمال وسعت یعنی ۹ هزار و ۹۴۳ متر مربع بنا کرد که به طور کامل از آجر پخته و گچ ساخته شده و دارای طاق‏‌های کوتاه و بلند، مسجد، حجره برای معلمان، آشپزخانه و حیاط داخلی بود. در قسمتی دیگر از این کتاب نوشته شده: برای تامین هزینه نگهداری مدرسه، درآمد قریه خیرآباد را وقف آن کرد، همچنین برای تأمین نیاز‌های ضروری روزمره طلاب و دانشجویان این مدرسه دینی، در کنار آن به ضرورت بازارچه‎‏ای مشتمل بر چندین دکان جهت عرضه کالا و حمامی در خور دانشجویان بنا کرد.

این باستان شناس اظهار کرد: عمارت مدرسه با پلان چهار ایوان با مصالح آجری ساخته شده و دارای آرایه‏‌های معماری خاص کاروانسرا‌ها مانند حجره، بارانداز، ایوان، حیاط مرکزی و... است و با توجه به اهمیت بنا و دارا بودن ویژگی خاص معماری، سازمان «میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» استان خوزستان از ابتدای سال ۱۳۸۸ مرمت آن را آغاز و با صرف هزینه‌ای بیش از ۱۰ میلیارد ریال آن را به پایان رساند.

به گفته مجتبی آقاجری، تاریخی که بنای مدرسه را به حروف ابجد و با عبارت (منزل علم و دانش است و ادب) نگاشته اند معادل ۱۰۸۹ (ه. ق.) است؛ در سال ۱۱۳۵ (ه. ق.) که علمای اخباری در بهبهان شهرت یافتند، آیت الله وحید بهبهانی از نجف اشرف به بهبهان عزیمت و ۳۰ سال را در این شهر اقامت داشت و به مباحثه و مبارزه علمی با علمای اخباری پرداخت به گونه‌ای که این عالمان راه دیگری جز ترک بهبهان و اقامت در مدرسه خیرآباد نیافتند، ازآن پس و به دلیل تجهیز مدرسه به برج و تاسیسات دفاعی جهت مقابله و مباحثه علمی‏ با آیت‏ الله وحید بهبهانی به قلعه مدرسه تغییر نام یافت.

وی بیان داشت: ذکر این نکته نیز لازم است که برخی تاسیس یا ساخت «قلعه مدرسه خیر آبادِ بهبهان» را به قبل از صفویه نسبت داده‏ اند که البته ممکن است این احتمال، اشتباه باشد و یا اینکه در صورت صحت، شاید بتوان گفت، بنای اولیه مربوط به قبل بوده که توسط حسینعلی خان تجدید و نوسازی شده و توسعه یافته است. ساخت و ساز در عرصه قلعه مدرسه بهبهان که یکی از مهم‌ترین بنا‌های متعلق به دوره صفوی در شهرستان بهبهان است، این قلعه مدرسه و نداشتن هیچگونه کاربری این بنا را به شدت تهدید کرده، این درحالی است که قلعه مدرسه بهبهان به دلیل اهمیت معماری و تاریخی بودنش کاملا مرمت شده، اما هنوز هیچ کاربری مشخصی ندارد.

وی به جایگاه ویژه این شهرستان از لحاظ مذهبی نیز اشاره و تصریح کرد: قدمگاه امام رضا (ع) و همچنین آرامگاه چند تن از فرزندان امام موسی کاظم (ع) از جمله امامزاده حیدربن موسی (ع)، امامزاده شاه فضل بن موسی (ع) و شاه میرعالی حسین را در خود جای داده، ضمن اینکه خواستگاه فرزانگانی از جمله آیت الله وحید بهبهانی، آخوند ملاعلی بهبهانی و میرزا شوقی بهبهانی است.

خانه تاریخی نجف خان یا سرای بهادر ایوان، نشانی از ۴۰۰ سال قدمت

باستان شناس اداره میراث فرهنگی بهبهان بیان کرد: خانه تاریخی نجف خان یا سرای بهادر ایوان حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد و متعلق به والی بهبهان و خانه حکومتی بوده که شامل ۳ قسمت حیاط بیرونی، حیاط اندرونی و اسطبل است و نام آن در فهرست آثار ملی ایران به چشم می خورد.

شاید لازم باشد بعد از بازدید از بنا‌های تاریخی شهرستان بهبهان، در مکان‌های سرسبز و خوش آب و هوا ساعتی را استراحت کنیم که در ادامه به معرفی جاذبه‌های طبیعی این شهرستان و سوغات‌های معروف و مختص این شهرستان می‌پردازیم.

مجتبی آقاجری گفت: روستای پشکر در شمال شهرستان بهبهان و اطراف سد مارون و در پای یکی از کوه‌های رشته کوه تنگ تنکاب، در دل کوه و دره‌هایی به عمق ۴۰ متر که در رودخانه زیبا و خروشان مارون از آن می‌گذرد واقع شده است.

وی اظهار داشت: به گفته ناصر خسرو در این روستا باغ‌هایی از لیمو و نخل و نارنج در ۲ بخش شرق و غرب به چشم می‌خورد، همچنین امامزاده و گورستان پشکر که ۲۷ آبان ماه ۱۳۸۶ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و مربوط به دوره ساسانیان (سده‌های اولیه دوره‌های تاریخی پس از اسلام) قرار دارد.

آقاجری افزود: خانه‌های قدیمی و گِلی روستا و ساختار پلکانی شکل و زیبا این روستا، روح و روان هر آدمی را نوازش می‌دهد.

خانه محسنی، تلفیقی از هنر و بافت سنتی و مدرن

وی به خانه محسنی بهبهان به عنوان یکی دیگر از مکان‌های تاریخی و جاذبه‌های گردشگری توریستی و اقامتگاه بوم گردی و پذیرایی از گردشگران نام برد.

این باستان شناس، در تشریح ویژگی‌های این بنای تاریخی گفت: یکی از خانه‌های تاریخی در بافت تاریخی بهبهان، خانه قاجاری- پهلوی محسنی است که در محله محسنی‌ها واقع شده که در گذشته به خانه چهل دری معروف بوده که گمان می‌رود نام آن برگرفته از تعدد درب‌های آن است.

مجتبی آقاجری اظهار کرد: خانه محسنی دارای یک زیرزمین بوده و فضای ورودی آن با تزئینات آجری مزین گشته و دور تا دور حیاط را نیز اتاق‌های بسیار زیبا احاطه کرده که سقف آن‌ها به صورت تیرپوش چوبی است و عمده مصالح بکار رفته در این بنای تاریخی آجر، چوب و گچ است.

وی بیان داشت: خانه تاریخی محسنی بهبهان که با گذشت زمان دستخوش تغییرات شده و در یک کوچه با تلفیقی از بافت سنتی _مدرن قرار دارد، به زمان پهلوی اول (رضا شاه پهلوی) باز می‌گردد، در دوره پهلوی از این قبیل منازل باب بوده و در اختیار افراد صاحب قدرت و نفوذ آن زمان بودند معروف به خانه‌های شاه نشین هستند.

به گفته آقاجری، درحال حاضر خانه محسنی به یک رستوران سنتی تبدیل شده که علاوه بر ارائه خدمات اقامتی-پذیرایی، در زمینه فرهنگی نیز معرف آداب و سنن ایرانی به گردشگران و توریست‌های علاقمند به بوم گردی است.

نرگس زار‌های بهبهان، یادگاری از دوران قبل از میلاد مسیح

مجتبی آقاجری گفت: یکی از قدیمی ترین نرگس زارهای طبیعی ایران و منطقه زاگرس در استان خوزستان، در شهرستان بهبهان قرار دارد که قدمت آن به قبل از میلاد مسیح باز می‎گردد و مساحت آن ۵۰۰ تا ۷۰۰ هکتار و از میدان بیدبلند فعلی تا منطقه تنگ تکاب و حتی کردستان بهبهان گسترده است.

وی افزود: نرگس زار بهبهان هم اکنون هم از جمله مناطق مهم و باسابقه رویش و پرورش گل نرگس بوده و از نرگس زارهای طبیعی و معروف ایران محسوب می‎شوند که حدود ۳۵ تا ۴۰ سال قبل بخش وسیعی از زمین های اطراف نرگس زار فعلی پوشیده از گل نرگس بوده که متاسفانه با مکانیزه شدن کشاورزی، تصرف اراضی برای کشت غلات، خارج ساختن پیازهای نرگس و خروج غیر مجاز آن ها به استان های دیگر، بخشی وسیع از این گلزارها که یک سرمایه ملی هم به شمار می روند، از بین رفته اند.

آقاجری بیان داشت: هر چند که در سالیان گذشته با تلاش و پیگیری‎های اداره میراث فرهنگی بهبهان، گلزار فعلی که مساحتی حدود ۲۰ هکتار دارد، ثبت ملی شده و عملیات مراقبت، نگهداری و احیای آن صورت گرفته است.

این باستان شناس اظهار کرد: ۴ نوع گل نرگس شهلا، پُرپَر یا شصت پَر، پنجه گربه‌ای و مسکین شناسایی شده و نرگس شهلا وسعت بیشتری را به اختصاص داده است و گل دهی نرگس همه ساله از نیمه دوم سال آغاز می‌شود و تا پایان بهمن ماه و گاهی تا نیمه اول اسفندماه ادامه دارد.

منطقه تنگ تنکاب و خائیز، دامن سبز بهبهان

مجتبی آقاجری، منطقه تنگ تنکاب و خائیز را از دیگر جاذبه‌های طبیعی این شهرستان معرفی کرد و اذعان داشت: روستای تنگ تنکاب در ۲۰ کیلومتری شمال بهبهان، نواحی اطراف کارخانه سیمان و در نزدیکی سد مارون در دامنه کوه تنگ تنکاب قرار دارد که آب و هوا و دامان سبز آن مکانی مناسب برای گذران اوقات استراحت مهمانان نوروزی و گردشگران محسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: در دامنه کوه خائیز و با فاصله ۲۲ کیلومتری مرکز بهبهان روستایی سرسبز با طبیعتی چشم نواز به نام خائیز وجود دارد که از تاریخچه طولانی از دوران پادشاهان ساسانی است.

به گفته آقاجری، از یکم تا ۱۴ فروردین ماه ۹۷، ۵۱۴ هزار نفر گردشگر داخلی و خارجی مهمان نوروزی از جاذبه‌های گردشگری، تفریحی، تاریخی و طبیعی این شهرستان بازدید کردند و با توجه به بارش‌ها مناسب سال جاری و توسعه زیرساخت‌های گردشگری، تعداد بازدیدکنندگان از جاذبه‌های این شهرستان در نوروز ۹۸ افزایش یابد.

وی، نمدمالی، لحاف دوزی، مسگری، ورشوسازی، زین سازی، آهنگری، گیوه بافی، عبابافی، کلاه مالی و... از جمله صنایع و تولیدات دستی این شهرستان عنوان کرد که بدلیل پیشرفت صنایع ماشینی و ارتباط تنگاتنگ بین نقاط مختلف کشور، فقط چند قلم از این صنایع شامل؛ نمدمالی، مسگری، ورشوسازی، عبابافی و کلاه مالی بجامانده اند.

پس از گردشگری تاریخی و طبیعی در شهرستان بهبهان، خرید خرما، ارده، شیره خرما، روح افزا و مسقطی بعنوان سوغات محلی این شهرستان، خرید صنایع دستی از جمله؛ کپو، گلیم، نمد و عبا را فراموش نکنید.

اگر می خواهید طعم غذاهای محلی شهرستان بهبهان را تجربه کنید، آش کارده، برزنگک که ترکیبی از نخود، گندم، عدس و شیره خرما است، همچنین گیوینه ( تهیه شده از گندم و گوشت)، اشکنه یا آب پیازی و دم پختک( تهیه شده از خرده برنج گوجه) را به شما پیشنهاد می کنیم.

سفر کردن به شهر‌های مختلف ایران، خصوصا در ایام نوروز، فرصت مناسبی است تا با جای جای ایران بیشتر آشنا شویم و از تماشای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، تجربه‌ای جدید کسب کنیم، شهرستان بهبهان هم همچون سال‌های گذشته، با مردمانی مهمان نواز و خونگرم، چشم انتظار مهمانان نوروزی و گردشگران است.

گزارش از ملیحه گریزی نسب

انتهای پیام/