به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک  گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، بررسی‌های نشان می دهند کهدر حدود  یک پنجم بزرگسالان در بریتانیا دچار عارضه عدم تحمل مواد غذایی هستند و از طرفی شناسایی موادی که عدم تحمل را ایجاد می‌کنند کار آسانی نیست.  امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا اطلاعاتی را پیرامون این عارضه مهم و شاید آزاردهنده در اختیار شما قرار دهد.

عدم تحمل غذا چیست؟

عدم تحمل مواد غذایی شایع‌تر از آلرژی به نظر می‌رسد و بررسی‌های اخیر نشان داده که یک پنجم بزرگسالان در بریتانیا دچار این عارضه هستند. علائم عدم تحمل مواد غذایی آهسته‌تر از آلرژی به مواد غذایی ظاهر می‌شود شامل نفخ، تهوع و استفراغ و گرفتگی معده است.

این مطلب را از دست ندهید: خوردن این خوراکی‌ها در صبحانه ممنوع!

شناسایی موادی که عدم تحمل را ایجاد می‌کنند کار آسانی نیست و برای همین اغلب مشخص نیست که چرا یک فرد دارای عدم تحمل به نوع خاصی از مواد غذایی است. تشخیص عدم تحمل به مواد غذایی ممکن است با سایر مشکلات دستگاه گوارش مانند سندرم روده تحریک پذیر و بیماری التهابی روده تداخل ایجاد کند.

علایم عدم تحمل غذایی

تعیین اینکه فردی به عارضه عدم تحمل غذایی یا آلرژی غذایی است یا خیر، موضوعی دشوار محسوب می شود، از آن جهت که، نشانه‎ها و علایم این دو اختلال اغلب اوقات همپوشانی دارند.

طبق نظر پزشک جیمز لی / James Li، متخصص آلرژی بالینی در مایو کلینیک، زمانی که موضوع آلرژی در میان است، حتی مقدار خیلی کم غذا سبب بروز علایم می‎شود، همچنان که در مورد بادام زمینی مشاهده می‎گردد.

در حالی که در عدم تحمل غذایی، مقادیر کم غذا اغلب اوقات هیچ نوع واکنشی به دنبال ندارند. در مقایسه با آلرژی غذایی معمولاً بروز علایم عدم تحمل غذایی زمان طولانی‌تری دارد.

علایم عدم تحمل غذایی به طور معمول چند ساعت پس از خوردن غذا یا ترکیبی که فرد نسبت به آن دچار عدم تحمل است، آغاز می‎شود و ممکن است از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد. در برخی موارد آغاز بروز علایم عدم تحمل غذایی تا ۴۸ ساعت طول می‎کشد.

این مطلب را از دست ندهید: راهکار درمانی جدید برای مبتلایان به آلرژی

برخی از مردم نسبت به چند گروه مختلف غذایی دچار عدم تحمل هستند، که این موضوع باعث می‎شود تا برای پزشک‌ها تعیین اینکه این افراد دچار بیماری‎های مزمن یا عدم تحمل غذایی هستند، دشوار شود. تعیین اینکه فرد نسبت به کدام غذا یا غذا‌ها دچار عدم تحمل است ممکن است به زمان زیادی نیاز داشته باشد.

شایع‌ترین انواع عدم تحمل غذایی

فهرست زیر شایع‎ترین علایم عدم تحمل غذایی را بر مبنای اعلام ادارۀ غذای NSW استرالیا، نشان می‎دهد:

• نفخ
• میگرن
• سردرد
• سرفه
• آبریزش بینی
• درد معده
• تحریک روده
• کهیر

چه مواردی منجر به عدم تحمل غذایی  می شود؟

عدم تحمل لاکتوز

عدم تحمل لاکتوز به دلیل ناتوانی سیستم گوارش برای هضم لاکتوز به وجود می‌آید. لاکتوز قند شیر است. عدم تحمل لاکتوز نتیجه‌ی کمبود تولید آنزیم لاکتاز است.

این آنزیم مسئول گوارش لاکتوز است و به جذب آن نیز کمک می‌کند. به طور کل این عارضه می‌تواند موقتی یا دائمی باشد.

عدم تحمل گلوتن یا بیماری سلیاک

گلوتن گلیکوپروتئین موجود در بسیاری از غذا‌ها از جمله گندم، جو دوسر و یا جو است. کسی که عدم تحمل گلوتن دارد، روده‌ی کوچک او نمی‌تواند گلوتن را هضم کند؛ بنابراین یک واکنش التهابی در روده‌اش بروز می‌کند. معمولاً عدم تحمل گلوتن یک عارضه‌ی همیشگی است.

این نوع عدم تحمل، یک عدم تحمل غذایی خودایمنی است و علائم اصلی آن شامل موارد زیر می‌شود:

• کاهش وزن و از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• از دست دادن توده عضلانی

عدم تحمل ساکاروز

عدم تحمل ساکاروز یک نوع عدم تحمل نسبت به قند است که به دلیل کمبود آنزیمی به نام ساکراز بروز می‌کند. نبودن این آنزیم موجب ناتوانی در هضم ساکاروز می‌شود که علائمی مانند اسهال، نفخ و شکم درد دارد.

عدم تحمل فروکتوز

فروکتوز موجود در میوه‌ها می‌تواند موجب نوعی از عدم تحمل غذایی شود.

این مطلب را از دست ندهید: توصیه های تغذیه‌ای پس از حالت تهوع

فروکتوز قند موجود در میوه‌ها، برخی از سبزیجات و عسل است که اگر روده‌های شما نتوانند آن را هضم کنند دچار علائم عدم تحمل غذایی خواهید شد. فرقی نمی‌کند چه نوع عدم تحمل غذایی دارید. باید جهت کنترل بیماری خود به پزشک مراجعه کنید.

این عوارض می‌توانند منجر به مشکلات متعددی در سلامتی شوند، مانند عدم جذب مواد مغذی مورد نیاز بدن که برای عملکرد مناسب مورد نیازند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به بررسی‌های تخصصی داشته باشید تا بهترین راهکار درمانی را در پیش بگیرید.

علل عدم تحمل غذایی

عدم تحمل غذایی می‎تواند علل متعددی داشته باشد، و در اینجا به هر یک از این علل پرداخته خواهد شد.

فقدان یک آنزیم

آنزیم‎ها برای هضم کامل غذا مورد نیاز هستند. اگر برخی از آنزیم‎ها در فرد وجود نداشته باشد یا مقدار آن‌ها ناکافی باشد، احتمال دارد که عمل هضم به طور کامل صورت نگیرد.

مردمی که دچار عدم تحمل نسبت به لاکتوز هستند دارای لاکتاز کافی نیستند. لاکتاز، آنزیمی است که قند شیر (لاکتوز) را خرد کرده به مولکول‎های کوچک‎تر تبدیل می‎کند که بدن بتواند آن‌ها را باز هم خردتر کرده و از طریق روده جذب کند.

اگر لاکتوز در دستگاه گوارش باقی بماند، می‎تواند سبب ایجاد گرفتگی، درد معده، نفخ، اسهال و تولید گاز شود. مردم دچار آلرژی نسبت به شیر دارای علایمی مشابه افراد دارای عدم تحمل به لاکتوز هستند. چراکه  در اکثر موارد ، افراد دچار عدم تحمل لاکتوز به طور شایع و به غلط مبتلا به آلرژی تشخیص داده می‎شوند.

این مطلب را از دست ندهید: چرا بعد از خوردن برخی غذاها دچار حالت تهوع می‌شوید؟

محققان "بیمارستان و مرکز بهداشت کودکان مری بریج" در تاکوما، پی برده‎اند که عدم تحمل فروکتوز همراه درد برگشت کننده یا عملکردی شکم در کودکان شایع است. تقریباً تمامی غذا‌ها برای هضم کامل نیاز به یک آنزیم دارند. بر مبنای اعلام "بنیاد آلرژی بریتانیا"، کمبود آنزیم یک علت شایع عدم تحمل غذایی است.

 علل شیمیایی عدم تحمل غذایی

برخی مواد شیمیایی موجود در غذا‌ها و نوشیدنی‎ها می‏توانند سبب بروز عدم تحمل شوند، که از جملۀ آن‌ها می‎توان به انواع پنیر، و کافئین قهوه، چای و شکلات اشاره کرد. برخی از مردم در مقایسه با دیگران نسبت به این مواد شیمیایی آسیب‌پذیری بیشتری دارند.

مسمومیت غذایی - سموم

برخی از غذا‌ها به طور طبیعی موادی شیمیایی ایجاد می‎کنند که می‏‌توانند اثرات سمی بر بدن انسان داشته باشند و باعث بروز اسهال، تهوع و استفراغ شوند.

لوبیا‌های نپخته دارای افلاتوکسین‎هایی هستند که می‎توانند سبب ایجاد مشکلات گوارشی بسیار ناخوشایندی شوند. لوبیا‌هایی که خوب پخته شده باشند فاقد این سم هستند؛ بنابراین مردم ممکن است دچار این نگرانی شوند که چرا به یک وعده غذای لوبیا واکشن نشان می‎دهند و به وعدۀ دیگری از آن خیر.

 وجود هیستامین طبیعی در برخی غذا‌ها

برخی غذا‌ها مثل ماهی که به خوبی نگهداری نشده باشد می‏توانند همچنان که رو به "فساد" می‎روند مقدار زیادی هیستامین در خود انباشته کنند. برخی از مردم به طور مشخص نسبت به این هیستامین طبیعی دچار حساسیت هستند و در آن‌ها راش‌های پوستی، کرامپ‌های شکمی، اسهال، استفراغ و تهوع ایجاد می‎شود.

اغلب اوقات علایم شبیه به آنافیلاکسی (یک واکنش آلرژیک بسیار قوی) است.

سالیسیلات‎های موجود در بسیاری از غذا‌ها

عدم تحمل سالیسیلات که به نام حساسیت سالیسیلات نیز شناخته می‎شود وقتی بروز می‎کند که فرد نسبت به مقادیر نرمال سالیسیلات خورده شده واکنش نشان می‎دهد. سالیسیلات‎ها مشتقات اسید سالیسیلیک هستند، که به طور طبیعی در گیاهان به عنوان یک مکانیسم یا ساز و کار دفاعی در برابر باکتری‎های مضر، قارچ، حشرات و بیماری‎ها وجود دارند.

این مواد شیمیایی در بسیاری از غذا‌ها وجود دارند و اغلب مردم بدون هر گونه عوارض جانبی می‎توانند غذا‌های حاوی سالیسیلات را مصرف کنند.

به هر جهت، برخی از مردم پس از خوردن مقادیر زیاد غذای حاوی سالیسیلات دچار مشکل می‎شوند. افراد دچار عدم تحمل نسبت به سالیسیلات باید از خوردن مقادیر زیاد غذا‌های حاوی این ماده خودداری کنند.

سالیسیلات‎ها در اغلب غذا‌های دارای منشأ گیاهی شامل اکثر میوه‌ها و سبزیجات، چاشنی‎ها، گیاهان دارویی، چای، و افزودنی‌های معطر وجود دارند.

این مطلب را از دست ندهید: دو دلیل عمده ابتلا به کبد چرب  را بشناسید

طعم نعناع، سس گوجه فرنگی، انواع توت، و مرکبات به طور مشخص دارای مقادیر بالای سالیسیلات هستند. غذا‌های فرآوری شده و دارای افزودنی‎های طعم‎دار معمولاً مقادیر بالایی از سالیسیلات‌ها را دارند.

افزودنی‎ها و عدم تحمل غذایی 

عدم تحمل نسبت به مکمل غذایی یک مشکل دایماً رو به رشد در طول سه دهۀ گذشته بوده است، زیرا مواد غذایی هر چه بیشتر و بیشتر حاوی مواد افزوده می‎شوند. با وجود این تخمین زده می‎شود که ابتلا به عدم تحمل نسبت به مواد افزودۀ غذایی مبتلابه بیش از ۱ درصد مردم نیست.

مواد افزوده برای تقویت طعم، بالاتر بردن تقاضای غذا‌ها و افزایش عمر بسته‎بندی آن‌ها به کار می‎روند.

مثال‌هایی در مورد مواد افزودنی غذایی عبارتند از:

•  آنتی‎اکسیدان‎ها
• رنگ‎دهنده‎های صنعتی
• طعم‎دهنده‎های صناعی
• امولسیون کننده‌ها
• تقویت کننده‎های طعم
• مواد نگه‎دارنده
• شیرین کننده‎ها

از هزاران مکمل مورد استفاده در صنایع غذایی، گمان بر آن است که درصد اندکی از آن‌ها سبب مشکل می‎شوند.

• نیترات‎ها - به عنوان مسبب خارش و راش‎های پوستی شناخته می‎شوند. گوشت‎های قرمز فرآوری شده به طور معمول مقدار زیادی نیترات و نیتریت دارند.
• MSG (مونوسدیم گلوتامات) - به عنوان تقویت کنندۀ طعم و بو به کار می‎رود و به عنوان عامل ایجاد سردرد شناخته می‎شود.
•  سولفیت‎ها - به عنوان نگه‏دارنده و تقویت کننده در غذا‌ها استفاده می‎شود.
•  برخی رنگ دهنده‌ها - به ویژه کارمین (قرمز) و اناتو (زرد).

تشخیص عدم تحمل غذایی

تشخیص این موضوع که فرد دچار عدم تحمل غذایی یا آلرژی غذایی است کار ساده‎ای نیست، زیرا نشانه‎ها و علایم این دو اختلال اغلب اوقات همپوشانی دارند. وجود برخی الگو‌ها در علایم می‎تواند به پزشکان در تمایز بین این دو بیماری کمک کند.

در اکثریت قاطع موارد ایجاد علایم مربوط به عدم تحمل غذایی نسبت به علایم آلرژی غذایی نیاز به زمان طولانی‎تری دارد. از این رو، به بیماران توصیه می‎شود دفتر یادداشت روزانه‎ای داشته باشند و فهرست غذا‌های مصرف شدۀ خود، زمان بروز علایم و ویژگی‎های آن‌ها را در آن قید کنند.

داده‎های موجود در دفترچه مزبور می‎تواند در شناسایی علت بروز واکنش‌های جانبی و کار‌هایی که باید انجام داد به پزشک یا متخصص تغذیه کمک کند. گذشته از عدم تحمل لاکتوز و بیماری سلیاک، هیچ نوع تست دقیق، قابل اعتماد و معتبر برای شناسایی عدم تحمل غذایی وجود ندارد.

رژیم محرومیت غذایی

بهترین ابزار تشخیصی در این مورد از دور خارج کردن اقلام غذایی (رژیم محرومیت غذایی) است که به نام رژیم غذایی حذف یا تشخیصی نیز شناخته می‎شود. عدم تحمل نسبت به غذا‌هایی که منظماً مصرف می‎شوند ممکن است نتیجۀ واکنش‌های عارضی باشد که به یکدیگر انتقال می‎یابند.

وقتی این مورد بروز کند، تشخیص این موضوع که مشکل از کدام غذا ناشی می‎شود دشوار خواهد بود. در اینجا ریسک بالایی برای بروز تشخیص خطا در مورد یک اختلال مزمن یا بیماری وجود دارد. رژیم محرومیت غذایی در متمایز کردن عامل ایجاد عدم تحمل غذایی بسیار مفید است.

در یک رژیم محرومیت غذایی متعارف، غذای مظنون به ایجاد عدم تحمل از رژیم غذایی فرد در دورۀ زمانی مشخصی حذف می‎شود، که این زمان به طور معمول از ۲ هفته تا ۲ ماه خواهد بود.

اگر پس از حذف غذای مزبور در طول این مدت واکنش‎های جانبی رفع شوند، به احتمال زیاد مقصر ایجاد عدم تحمل غذایی پیدا شده است. این روش هنگامی مورد تأیید صریح‎تر قرار خواهد گرفت که با افزودن مجدد غذای مزبور به رژیم غذایی، علایم عدم تحمل غذایی نیز مجدداً بروز یافته باشند.

پزشک ممکن است برای از تشخیص خارج کردن آلرژی غذایی انجام تست پوستی یا تست خون را توصیه کند.

 تست خراش پوست

تستی است که واکنش فرد به یک غذای مشخص را ارزیابی می‎کند. در این تست مقدار کمی از غذای مظنون به ایجاد آلرژی بر پشت بیمار یا ساعد وی قرار داده می‎شود. سپس پوست با استفاده از سوزن خراش داده می‎شود که این کار امکان می‎دهد تا مادۀ غذایی مزبور به زیر سطح پوست راه یابد.

این مطلب را از دست ندهید: اگر پشت چشمتان درد می‌کند، بخوانید/ از دلایل تا پیشگیری و درمان

افراد دچار آلرژی با ایجاد یک حالت برجستگی در ناحیۀ مورد آزمایش به این وضعیت جواب می‌دهند. در هر حال تست خراش پوست صد در صد قابل اعتماد نیست.

 تست خون

سطح آنتی‎بادی‎های IgE (ایمنوگلوبولین E) را اندازه‎گیری می‎کند. تست خون نیز به‎طور صد درصد قابل اعتماد نیست. وجود آنتی‎بادی‎های IgE ممکن است بخشی از پاسخ نرمال انسان باشد و بر مبنای مطالعۀ منتشر شده در CMAJ بیش از آنکه نشان دهندۀ واکنش جانبی باشند نشانگر تحمل هستند.

بهترین درمان برای عدم تحمل غذایی در حال حاضر یا خودداری از خوردن برخی غذا‌ها یا خوردن آن‌ها در مقادیر کمتر است، و نیز مصرف مکمل‏هایی که می‎توانند به عمل هضم غذا کمک کنند.

انتهای پیام/