پژوهشگر ادبی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان:
خاطره‌نگاری و شعر عاشورایی در عصر ما توفیق داشته‌اند/ نکاتی که رهبر انقلاب بیان می‌کنند، چراغ راه شعر امروز ماست
سنگری معتقد است نسل امروز ما حوصله کمتری برای خواندن کتاب های چند جلدی و بلندخوانی دارند، اما اگر اثری خوب باشد آن را رها نمی کنند.
محمدرضا سنگری نویسنده، شاعر و پژوهشگر ادبیات انقلاب اسلامی، آیینی و عاشورایی در خصوص وضعیت این روز‌های زبان و ادبیات فارسی به خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان،گفت: هر وقت صحبت از ادبیات می‌شود اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود، شعر است؛ البته چون رسانه قالب جامعه ما شعر بوده، به شعر می‌پردازیم. اگر حوزه ادبیات را تنها در قلمرو شعر خلاصه نکنیم، باید گفت ادبیات ما در سال‌های اخیر در چند قلمرو رشد فوق العاده ای داشته است. بعضی از عرصه‌ها و قلمرو‌ها هم بسامد کمّیشان، هم تاثیرگذاریشان و هم به لحاظ کیفی نسبت به دیگر قلمرو‌ها و ساحت‌ها رشد بیشتر داشته اند که بیشترین آن متعلق به حوزه خاطره نویسی است. خاطره نگاری به خصوص خاطراتی که به حوزه دفاع مقدس برمی گردد، در این سالها بیش از قلمرو‌های دیگر ادبی مورد اقبال اجتماعی بوده است.
وی افزود: بعضی ازخاطره‌نگاری‌ها بسیار موفق و تاثیرگذار بودند؛ البته معمولاً وقتی اقبال به یک ساحت یا یک ژانر زیاد می‌شود، ممکن است آثار ضعیفی هم تولید بشود؛ وقتی کسانی ببینند بازار و اقبال اجتماعی هست، ممکن است حتی اگر عملاً ناتوان باشند، دست به خلق آثاری بزنند. با این وصف، در مجموع حوزه خاطره هم اکنون سرآمد ژانر‌های ادبی امروز ماست.
این پژوهشگر ادبی اظهار کرد: شعر ما هم خوشبختانه در این سالها در چند جهت رشد داشته است. یکی از آن‌ها حوزه شعر آیینی است؛ البته ادبیات آیینی ما هم رشد داشته؛ مثلاً چندین سال است که سفر اربعین باعث تولید آثار بسیار ارزنده‌ای مثل سفرنامه و دلنوشته شده که قابل اعتنا هستند، اما ممکن است کمتر به آن‌ها توجه کرده باشیم. معمولاً تا صحبت از ادبیات می‌شود یا به سراغ ادبیات داستانی می‌رویم یا سراغی از شعر می‌گیریم؛ البته اخیرا کمی به حوزه خاطره می‌پردازیم، اما سفرنامه‌هایی که نوشته شده، دلنوشته‌ها یا نثر ادبی این دوره هم از گونه‌های ادبی قابل اعتنا و قابل توجه هستند.
شعر آیینی ما رشد قابل توجهی داشته است
سنگری ادامه داد: شعر آیینی ما هم رشد قابل توجهی داشته است؛ به خصوص شعر حوزه عاشورایی پربارترین حوزه شعری عصر ماست. در این حوزه آثار خیلی خوبی داریم. البته در کنار آن‌ها آثار ضعیف هم وجود دارد، اما در مجموع من سروده‌هایی را در این سالها و به خصوص امسال شاهد و ناظر بودم که واقعاً ترازمند و فرازمند هستند و به آثار شاخص گذشته ادبی ما در حوزه عاشورا پهلو می‌زنند و اصلا می‌توان آن‌ها را با آثار موفق گذشته مان قیاس کرد.
او ادامه داد: در این سالها حوزه ادبیات داستانی ما هم به سبب اینکه اقبال اجتماعی دارد و نویسندگان جوانی به میدان آمده اند، آثار موفقی داشته است. به خصوص در حوزه دفاع مقدس و بعضی از مقوله‌های انقلاب مثل شرایط قبل از انقلاب و آثار مربوط به دوران حاکمیت پهلوی، آثار خوبی در این سالها نوشته و خلق شده اند و آثار موفقی نیز بودند. دیده می‌شود که بعضی جشنواره‌های ملی مثل جایزه جلال موقعیت خوبی پیدا کرده اند. بنابراین هم اکنون حوزه‌های ادبی خاطره‌نگاری، شعر و ادبیات داستانی ما نسبت به سایر حوزه‌های ادبی موفق‌تر هستند. البته این به آن معنا نیست که در حوزه‌های دیگر آثار شاخصی نداریم؛ مثلا در حوزه‌های سفرنامه نویسی، خلق قصه‌های ادبی و ادبیات نمایشی کار‌هایی انجام می‌شود، اما در بعضی از عرصه‌ها به خصوص در عرصه ادبیات کودک و نوجوان و حوزه عاشورا یک مقدار فقر و ضعف داریم.
سنگری ادامه داد: من در زمان طرح گزارش کتاب دوسالانه جایزه عاشورا اشاره کردم که متاسفانه در عرصه ادبیات کودک و نوجوان در حوزه عاشورایی کار‌های کمی انجام شده است. امیدوارم دوستان نویسنده کودک و نوجوان بیشتر در این زمینه تلاش کنند.
میزان مطالعه در فضای مجازی افزایش پیدا کرده است
این پژوهشگر در پاسخ به این سوال که آیا استقبال مردم از شعر کاهش پیدا کرده است، گفت: امروز نباید به شیوه۳۰ یا ۴۰ سال پیش ادبیات را ببینیم؛ حتی کتاب خواندن را نباید در ارتباط با کتاب فیزیکی و ملموس بررسی کنیم. الان میزان مطالعه در فضای مجازی به شدت افزایش پیدا کرده و عمومی و فراگیر شده است. بعید است الان جمعیتی که موبایل و تبلت دارند و از امکانات جدید استفاده می‌کنند (نزدیک به ۳۰ میلیون نفر)، روزانه تماسی با فضای مجازی نداشته باشند و متن‌های این فضا نخوانند. شعر‌های زیادی در فضای مجازی دیده می‌شوند؛ بنابراین تولید شعر و شعرخوانی بالا رفته و اتفاقاً جامعه سختگیر‌تر شده است. به هر حال جامعه امروز ما و البته جهان به مطالعه آثار کوتاه تمایل پیدا کرده است. بنابراین کتاب‌های کوچک ساندویچی روی پیشخوان‌ها دیده می‌شوند. پس نسل امروز ما حوصله کمتری برای بلندخوانی دارد؛ اما این به آن معنا نیست که اگر اثر خیلی خوبی تولید شود و بلند باشد جامعه از آن استقبال نمی‌کند. گاهی می‌بینیم کتاب‌هایی با قطر واقعاً زیاد تا چندین جلد چاپ می‌شوند و جامعه از آن استقبال می‌کند. خواهندگان و خوانندگان معمولا اثر موفق را رها نمی‌کنند.
آنچه که کف روی آب است بعد از مدتی تمام می‌شود
سنگری در خصوص آسیب‌هایی که فضای مجازی به زبان و ادبیات فارسی می‌زند، بیان کرد: این آسیب ها طبیعی است و نباید از آن هراس داشت؛ برخی آسیب‌های فضای مجازی بر ادبیات و شعر فارسی را بزرگ می‌کنند، در صورتی که اثر آسیب‌ها و آفت‌ها خیلی سریع تمام می‌شود و معمولاً این آفت ها دوامی ندارند. آنچه که به تعبیر قرآن حق است، می‌ماند و آنچه که کف روی آب است بعد از مدتی تمام می‌شود و پایان می‌یابد.
وی ادامه داد: البته ناگفته نماند که افرادی وارد عرصه فعالیت در فضای مجازی می‌شوند که ممکن است، سروده‌های ضعیفی را عرضه کنند، اما معمولا کسانی که توانمند هستند و وارد فضای مجازی می‌شوند، می‌مانند و تاثیرشان را می‌گذارند. باید از شاعران و نویسندگان تقاضا کنیم که حتما از آن استفاده کنند و به سبب آنکه در فضای مجازی ضعف‌هایی وجود دارد، آن را رها نکنند.
سنگری در بخش دیگری از صحبت هایش با بیان اینکه برخی از شاعران جوان خیلی شتاب می‌کنند، عجله دارند و خیلی زود می‌خواهند دیده و مطرح شوند، گفت: این شاعران می‌خواهند در شرایطی که هنوز۳۰ یا۴۰ شعر نگفتند بلافاصله کتابی چاپ کنند. افرادی که در این زمینه شتاب می‌کنند، چندان کامیاب نخواهند بود. اگر این‌ها پیوندشان را با ادبیات گذشته قطع کنند، بعد از مدتی به بن بست می‌رسند و تهی می‌شوند. معمولاً شاعرانی که پیوندشان را با ادبیات فاخر، گران سنگ و عظیم ادبیات گذشته حفظ کرده باشند، توفیق بیشتری دارند.
او افزود: در روزگار ما شاعران جوانی هستند که سخت به آن‌ها امید بسته ام؛ برخی مواقع شعرشان از شعر‌های نسل‌های پیشین ما خیلی بهتر است. خیلی تواناتر، خوش قریحه‌تر، لفظ زیباتر و بافت بهتر در شعرشان دیده می‌شود. البته اگر دچار غرور نشوند، محفل زده نشوند و به تولید انبوه فکر نکنند، بیشتر مطالعه کنند و به اندوخته‌های علمی بیشتری دسترسی داشته باشند، می‌توان به آینده شان امیدوار بود.
نکاتی که مقام معظم رهبری بیان می‌کنند، چراغ راه شعر امروز ما شده است
این پژوهشگر با بیان اینکه در زمینه ارتباط میان شاعران کشورمان با شاعران کشور‌های دیگر تلاش جدی نکرده ایم، گفت: می‌توانستیم زمینه‌هایی را فراهم کنیم که نویسندگان و شاعرانمان با نویسندگان و شاعران کشور‌های دیگر ارتباط برقرار کنند و این ارتباط فقط در فضای مجازی نباشد؛ از نزدیک بروند و نشست‌های مشترک داشته باشند. البته کار‌هایی هم صورت گرفته است؛ مثلاً در جشنواره شعر فجر بعضی از شاعران کشور‌های همسایه یا بعضی از کشور‌های دیگر دعوت شدند و این واقعاً تاثیرگذار بود. در نشستی که ۱۵رمضان در خدمت رهبر انقلاب برگزار می‌شود، گاهی می‌بینیم شاعرانی از کشور‌هایی مثل هند و شوروی شرکت می‌کنند و سروده‌های خوبی هم دارند.
سنگری ادامه داد: در این جلسات شاعران چند نسل حضور دارند و تنوع زبانی نیز در این جلسات دیده می‌شود؛ شاعران به زبان آذری، عربی، فارسی و گاهی اوقات محلی شعر می‌خوانند. جمع بندی هم که مقام معظم رهبری در پایان جلسه دارند و نکاتی که مطرح می‌کنند، چراغ راه شعر امروز ما شده است؛ اما ای کاش قبل از اینکه این نشست برگزار شود، شاعران دور هم جمع شوند و سروده‌هایی را که در نشست خواهند خواند مطرح کنند تا بحث و بررسی بشوند. بهتر است بعد از نشست نیز نهادهایی چون حوزه هنری فرصتی ایجاد کنند تا نقادان شعر‌هایی را که در جلسه شاعران و مقام معظم رهبری خوانده می‌شوند، نقد کنند؛ چون سروده‌هایی که به مقام معظم رهبری عرضه می‌شوند، خیلی متفاوت و متنوع است.
سنگری تاکید کرد: هر چه پل ارتباطی میان شاعران و نویسندگان کشورمان با شاعران و نویسندگان کشور‌های دیگر قوی‌تر باشد، به باروری فرهنگ، زبان و ادبیات ما خدمت خواهد کرد.
او ضعف‌های چند گانه‌ای را هم برای شعر فارسی در نظر گرفت و گفت: یکی از این ضعف‌ها محفل زدگی است. دومین ضعف شعر فارسی این است که شاعران ما در عرضه آثار خود شتاب دارند و فرصت نقد در کنار ادبیات امروز ما کمتر فراهم شده است.
این پژوهشگر افزود: شعر فارسی این است که ارتباط‌های جهانی ما اندک است و هر چه فضا‌های جدید ادبیات را در جهان بیشتر تجربه کنیم و بیشتر با آن‌ها مرتبط باشیم، به رشد و تعالی ادبیات ما کمک می‌کند.
انتهای پیام/
