به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  دخترکی ۶ ساله کتاب تازه اش را ورق می‌زند، اما ناگهان چشمش به تصویری می‌افتد که در آن حیوانی را دار زده اند، دخترک رنجیده خاطر می‌شود، اما نمی‌تواند احساسش را بیان کند، چند ماه بعد دخترک صاحب کتاب دیگری است با شعری جالب و دارای ریتم؛ خواهر بزرگ ترش برایش کتاب را می‌خواند: «.. گربه اومد گوشت‌ها رو خورد، حاجی زد و گربه رو کشت! ...».

چندی پیش بود که انتشار تصاویر خشونت آمیز در کتاب‌های کودکان باعث انتقاد عده‌ای از دست اندرکاران حوزه کودک شد؛ به طورمثال این تصاویر سگ گله را نشان می‌دادند که به دلیل خیانت و هم دست با گرگ، به دار آویخته شده بود و در داستان دیگری تصویر پیرزنی نشان داده می‌شد که قصد دارد با چاقو دم گربه را ببرد و در داستان دیگری تصویر تعدادی موش کشیده شده که گربه‌ای را از چوبه داری با دستان بسته آویزان کرده اند.

اخیرا نیز انتقاد‌ها به انتشار کتابی شدت گرفته که متن آن حاوی مفاهیمی مانند خشونت و حیوان آزاری است. این متن کشتن گربه‌ای به دست صاحبش را در قالب شعر بیان می‌کند. تکرار محتوا‌های خشونت آمیز در کتاب‌های کودکان نشان دهنده این است که معیار‌های ضابطه مندی در این زمینه، برای کتاب کودک وجود ندارد.

محتوای دارای مفاهیم خشونت در داستان‌ها البته از زمان‌های قدیم و در داستان‌های تمام ملل وجود داشته است؛ به طور مثال در داستان سیندرلا، پرنده ها، چشم‌های خواهران او را کور می‌کنند؛ در داستان شنل قرمزی، گرگ، دخترک و مادربزرگش را می‌خورد. در داستان سفیدبرفی، او مادرش را مجبور می‌کند تا کفش‌های آهنین داغی بپوشد و در داستان واقعی پینوکیو، این عروسک چوبی، پسر بی ادبی بود که پدرش را کتک می‌زد. اما تمام این داستان‌ها هنگامیکه می‌خواهند برای کودک بیان شوند یا اینکه در قالب تصویر و انیمیش به نمایش در آیند، خشونت آن‌ها گرفته می‌شود و به جای آن مفاهیم هوش و ذکاوت و مهربانی به کار گرفته می‌شوند.

روانشناسان، دوران کودکی را دوران طلایی برای یادگیری می‌دانند و حال اگر مفاهیم خشونت در کتاب‌ها به شکلی زیرپوستی و ناآگاهانه در ذهن کودکان نهادینه شود، آنان در بزرگسالی دیگر به مسائل خشونت آمیز یا توجهی ندارند یا اینکه اقدام به آن برایشان عادی می‌شود.

متاسفانه در این بین والدین نیز کمتر محتوای کتاب کودک را مطالعه می‌کنند و هنگام خرید نگاهی به عکس روی جلد و عنوان کتاب می‌کنند و بدون آنکه فکر کنند این کتاب ممکن است چه مفاهیمی را به کودک منتقل کند، آن را خریداری می‌کنند.

افزایش رفتار پرخاشگرانه در کودکان با کتاب‌های حاوی مطالب خشونت آمیز

یک روانشناس که خود در زمینه انتشار کتاب نیز فعالیت دارد، دراین باره می‌گوید: ساختار ادبیات کودک به گونه‌ای است که باید اهداف ویژه‌ای را دنبال کند و استفاده از ادبیات درست و مناسب می‌تواند با جذابیت‌های رسانه‌های دیگری که کودک امروزی با آن‌ها در ارتباط است، رقابت کند.

آزاده جباری در گفتگو با خبرنگار ایرنا می‌افزاید: بسیار مهم است که نویسنده با توجه به روانشناسی کودک بتواند محتوای کتاب را به گونه‌ای طراحی کند که برای کودک آشناست تا کودک بتواند آن را درک کند و احساسات خود را بپذیرد؛ یکی از این احساسات پرخاشگری و خشونت است.

وی ادامه می‌دهد: خشونت غالبا نقش اساسی در ادبیات امروز کودکان دارد، اما در سال‌های اخیر سوالاتی مطرح است که آیا محتوی خشونت آمیز باید در ادبیات کودکان جایگاهی داشته باشد یا خیر. برخی از محققان بر این باور هستند که در صورت استفاده موثر و درست از محتوای خشونت آمیز می‌توان به کودکان آموزش داد که چگونه در زندگی خود از تصمیمات پرخاشگرانه جلوگیری کنند و برخی بر این باورند که استفاده از این محتوا‌ها باعث افزایش رفتار پرخاشگرانه در کودکان می‌شود.

زیاده روی برخی نویسندگان در استفاده از محتوای خشونت آمیز

این روانشناس می‌گوید: کودکان غالبا مجذوب خشونت هستند و این از خلاقیت و ترس بزرگسالان برای امنیت دادن به آن‌ها ناشی می‌شود. هنگامی که کودکان داستان می‌سازند مضامین پرخاشگری غالب هستند و این امر به این دلیل است که پرخاشگری یک قطعه اساسی از طبیعت بشر است و کودکان با خلق داستان‌هایی با عناصر خشن با آن کنار می‌آیند.

جباری می‌افزاید: از آنجایی که پرخاشگری یک احساس طبیعی است که در همه انسان‌ها اتفاق می‌افتد، غیرواقعی به نظر می‌رسد انتظار داشته باشیم که ممنوعیت محتوای خشونت آمیز در کتاب‌های کودکان، این خواست آن‌ها را متوقف کند. از سوی دیگر جذابیت محتوای خشونت آمیز موجب شده است که نویسندگان دراستفاده از آن در ادبیات خود زیاده روی کنند.

همذات‌پنداری مخرب با شخصیت خشن داستان

این روانشناس می‌گوید: کتابخوانی با کودکان می‌تواند موجب رشد و پرورش عاطفی- شخصیتی و همچنین رشد اجتماعی آن‌ها شود. بسیار مهم است که نویسندگان بر این اهداف تمرکز کنند. اهدافی که باعث دستیابی به اعتماد به نفس نسبی، نیاز به محبت و امنیت، تقویت حس استقلال، تقویت همکاری و مشارکت در زندگی روزانه، شناخت ترس‌های واقعی و آشتی با تغییرات سریع در روند رشد جسمی می‌شود.

جباری می‌افزاید: کودکان در کتابخوانی با مشاهده تصویر کتاب و تقلید و همذات‌پنداری با شخصیت‌های آن، آرام آرام رشد اجتماعی را تجربه می‌کنند. هنگامی که کودک احساسات و نقطه نظرات شخصیت‌های داستان را درک می‌کند و با ویژگی‌های آن‌ها آشنا می‌شود گامی مهم در رشد شخصیت اجتماعی او به شمار می‌رود در صورتی‌که محتوای خشونت آمیز باعث همذات‌پنداری‌های مخرب می‌شود و در فرآیند اجتماعی شدن کودک به عنوان یک شهروند موثر خلل وارد می‌کند و مضر است.

تولید محتوای خشن برای جذب مخاطب ممنوع

این روانشناس تاکید می‌کند: استفاده در حد اعتدال جهت رسیدن به اهدافی مانند افزایش مهارت حل مسئله، نوعدوستی و همدلی در ادبیات کودک مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

جباری می‌افزاید: استفاده از این محتوا‌ها در صورتی‌که به صرف جذب مخاطب بیشتر باشد محتوای آسیب زایی برای کودکان خواهد بود.

وی ادامه می‌دهد: داستان از ذهن خلاق نویسنده خلق می‌شود و ذهن خلاق مخاطب آن را تکمیل می‌کند بسیار مهم است که ما با دنیای کودکان و روند رشد آن‌ها آشنا باشیم تا بتوانیم داستانی را برای کودکان بنویسیم که در عین جذابیت پرورش دهنده دنیای زیبای آنان باشد.

حساسیت زدایی کودکان از رفتار‌های خشن با ترویج مطالب خشونت آمیز

کشتن، تنبیه و ترساندن انسان و هرگونه موجود زنده‌ای از مفاهیم خشونت آمیز در کتاب‌های کودکان به شمار می‌روند. البته نمی‌توان خشونت را به طورکلی از کتاب کودکان حذف کرد چراکه کودک خواه ناخواه با خشونت در زندگی واقعی روبرو خواهد شداما دست کم می‌توان خط قرمزی برای آن تعریف کرد.

دریافت ذهنی رفتار خشونت آمیز و مشاهده آن‌ها از طریق تصاویر بدیهی‌ترین آثار کتاب‌های حاوی مفاهیم خشونت آمیز است، اما تاثیرمخرب‌تر آن حساسیت زدایی کودکان از رفتار‌های خشونت آمیز با ترویج این مفاهیم است. کارشناسان بر این باورند که قرار گرفتن مکرر کودکان در معرض مفاهیم خشونت آمیز کتاب‌ها، میتواند روند شناختی، عاطفی و رفتاری را تغییر دهد و در نهایت به حساسیت‌زدایی منجر شود.

خشونت بخشی از زندگی ما است بنابراین آمدن آن در ادبیات نیز طبیعی است. اما این سؤال که فرزندان ما چه چیزی باید بخوانند، به والدین و البته مهم‌تر از آن به کارشناسان خبره ممیزی کتاب نیز بستگی دارد. وقت آن رسیده است که معیار‌های ضابطه مندی برای چهارچوب مفاهیم خشونت در کتاب‌های کودکان، تدوین شود.

منبع: ایرنا

انتهای پیام/