به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بوشهر،  از نو ماه محرم شد؛ ماه حسین. ماه طنین انداز شدن شور حسینی در دل دوستداران سرور آزادگان جهان.

سوگواری محرم در هر منطقه‌ای حال وهوای خاصی دارد و ساکنان هر دیاری با سبک خود عزای امامشان را برپا می‌دارند.

سبک سینه زنی و نوحه خوانی خاص بوشهر شهرتی دیرینه دارد؛ سبکی که امسال با توجه به شرایط ناشی از کرونا مجال پیاده کردنش نیست.

امسال مساجد و حسینیه‌ها شاهد تشکیل بُرهای سینه‌زنی نخواهند بود و سینه‌زنان گرد نوحه‌خوان نمی‌چرخند، دسته‌های سنج و دمام هم امسال به راه نخواهند افتاد. اما این‌ها باعث نمی‌شود که نوای نوحه در کوچه و برزن نپیچد و نوحه‌خوانان نوای محرم را زمزمه نکنند.

مداحانی که مردم سال‌هاست با صدایشان خو کرده و نوحه‌هایشان را با گوش جان شنیده‌اند، امسال به گونه‌ای دیگر عزای سرور و سالار شهیدان را اقامه می‌کنند. قرار است صداوسیما و فضای مجازی به کمک آیند تا نوای نوحه به گوش سیاهپوشان محرم برسد.

به مناسبت آغاز ماه محرم الحرام می‌خواهیم نگاهی بیندازیم به برخی از آداب این ماه در استان بوشهر.

روضه خوانی

بوشهری‌ها عزاداری سرور و سالار شهیدان را با روضه خوانی شروع می‌کنند. شب اول، درباره فرا رسیدن ماه محرم، شب دوم درباره حضرت مسلم (ع)، شب سوم درباره طفلان مسلم، شب چهارم درباره حجه الوداع، شب پنجم در باره حر، شب ششم درباره حضرت علی اصغر (ع)، شب هفتم درباره حضرت علی اکبر (ع)، شب هشتم در باره حضرت قاسم بن الحسن (ع)، شب نهم درباره حضرت عباس (ع) و شب دهم درباره امام حسین (ع)، روضه‌خوانی می‌کنند.

دمام زنی

پس از روضه خوانی عزاداری با نوای سنج و دمام آغاز می‌شود. دمام را هر کسی نمی‌نوازد، تنها افراد با تجربه می‌توانند دمام بزنند. سر دسته دمام زن‌ها به نام اِشکون زن راهنمایی دمام زن‌ها را برعهده می‌گیرد و با ریتمی متفاوت از دیگران دمام می‌زند.

پامنبری

سپس پا منبری یا ذکر خوانی آغاز می‌شود. فردی که پا منبری می‌خواند در پله اول منبر می‌نشیند و شروع به خواندن ذکر‌ها می‌کند و عزاداران هم در حالی که نشسته‌اند ذکر‌ها را تکرار می‌کنند.

سینه زنی

بعد از پامنبری، عزاداران می‌ایستند، دور یکدیگر حلقه می‌زنند و سینه زنی آغاز می‌شود؛ حلقه‌هایی که بُر نام دارد و با نظارت بُرساز یا سینه گردان تنظیم می‌شود. آنان که جوان‌ترند یا کم تجربه در بُرهای انتهایی و با سابقه‌ها در بُرهای ابتدایی سینه می‌زنند.

نوحه‌خوانی

نوحه‌خوان در وسط می‌ایستد و ۵ تا ۲۰ بر دور او تشکیل می‌شود. نوحه خواندن را پیش‌خوان شروع می‌کند تا نوحه‌خوان اصلی وارد میدان شود.

سینه زن‌ها مانند موج دریا پاهایشان را به جلو و عقب می‌برند و به صورت دایره‌ای می‌چرخند. حرکت پای آنان با نوای نوحه خوان هماهنگی دارد.
نوحه خوان چهار تا پنج نوحه را می‌خواند و سینه زنان بخش‌های خاصی را تکرار می‌کنند. وقتی که نوحه خوانی به اوج رسید، نوحه خوان دستور واحد می‌دهد.

سینه زن‌ها که پیش از این همزمان و با جلو و عقب بردن پا‌ها (برای دور خوردن) بر سینه می‌کوبیدند، به پیروی از دستور واحد فقط یک بار آن هم با جلو آوردن پای راست به سینه می‌زنند و به این ترتیب ضربه‌های سینه زنی به نصف کاهش می‌یابد. در این قسمت نوحه‌های حماسی خوانده می‌شود و نوحه خوان تک خوانی می‌کند.

پس از پایان واحد سینه زنی به پایان می‌رسد.

هیا مظلوم، بُر حیدری یا یزله

آیین هیا مظلوم، بُر حیدری یا یزله را در پایان سینه‌زنی برگزار می‌کنند. پس از اینکه واحد تمام شد، تعدادی از سینه‌زنان با گرفتن کمر فرد جلو یک صف تشکیل می‎دهند و به جلو می‌روند. در این آیین، گروه پس از طی مسافتی ایستاده و دایره وار و خمیده به سمت مرکز، با ریتم تند شروع به سینه زنی می‌کنند.

این آیین سنتی عزاداری در روز‌های نهم و دهم محرم برگزار می‌شود.

پیشینه نوحه خوانی بوشهر

عبد الحسین احمدی ریشهری در کتاب سنگستان می‌نویسد این که چه کسی برای نخست بار (در بوشهر) اقدام به خواندن نوحه کرده بر ما روشن نیست.

اما برخی معتقدند که نوحه خوانی در بوشهر بیش از یک قرن قدمت دارد.

نوحه‌های بوشهری بیشتر جنبه حماسی دارد و در پرداختن به واقعه کربلا به جنبه حماسی آن پرداخته می‌شود. قالب بیشتر نوحه‌ها غزل، مثنوی و قصیده است و فضایی بسیار معنوی را در ایام عزاداری به محافل می‌بخشد.

مرحوم ناخدا عباس دریانورد و جهانبخش کُردی‌زاده از نوحه‌خوانان مشهور بوشهری به شمار می‌روند که اگر چه سال‌هاست رخ در نقاب خاک کشیده‌اند، اما یاد و نوایشان همچنان در ذهن و دل مردم زنده است.

ناخدا عباس دریانورد (۱۳۳۳- ۱۲۵۸ ش) خود اشعار نوحه را می‌سرود آهنگ بر آن می‌گذاشت و با شور بسیار می‌خواند.

اکنون هم نوای نوحه‌خوانان پیشکسوت و جوان، گرمابخش مجالس عزای سالار شهیدان است. آنان در کنار اشعار و آهنگ‌‎های جدید، همچنان نوحه‌های آشنای قدیمی را می‌خوانند. نوحه‌هایی که از دل برمی‌آیند و بر دل می‌نشینند.

انتهای پیام/ک