به گزارش خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، سیلابی که اواخر سال ۹۷ و ابتدای سال ۹۸ استانهای خوزستان، گلستان و لرستان را فرا گرفت، همه به یاد داریم، هرگاه خبری از افزایش دبی رودخانهها و طغیان آنها به گوش میرسد، ناخودآگاه حوادث تلخ، ویرانی سرپناه اهالی روستاها، آوارگی مردم و زندگی در اردوگاهها ذهن را آزار میدهد.
سیل آمد، با هیچکس تعارف نداشت، لحظهای صبوری نمیکرد تا ساکنان روستاهای آب گرفته وسایل و ملزومات یک زندگی موقت را جمع آوری کنند، با غرش و لگد بر در و دیوار خانهها میکوبید، صدای مهیبی داشت، حتی به عروسک و اسباب بازیهای کودکی که همه دنیایش در بازی با عروسک پارچهای با موهایی از جنس کاموا خلاصه میشد هم رحم نکرد.
آب روزها در خانهها و اراضی کشاورزی روستائیان و کشاورزان زحمتکش جا خشک کرده بود و از ماندن در روستا لذت میبرد، با عبور از شهرها و مناطق مختلف سیل بندها را شکسته بود و خود را به زمینها رسانده بود، حالا باید استراحت میکرد، اما به چه قیمتی؟ به قیمت ویران کردن مسکن و حاصل یک عمر زحمت و مشقت و سختی؟ به راحتی میشد زندگی بر آب رفته را به چشم دید.
بیشتر بخوانید
زن و مردهایی که با دستان پینه بسته و پوستهای آفتاب سوخته روزها در زمینها کار کردند تا محصول ثمر دهد و با فروش حاصل از آن مخارج زندگی را تامین کنند. سیل فروکش کرد، اما محصولی نبود که برداشت کنند و بفروشند، همه زحمات آنها قربانی غرور و تکبر آب شده بود، بجز گل و لای چیزی در زمین های کشاورزی دیده نمیشد.
عموم مردم، روحانیون، گروههای جهادی و... از سراسر ایران کمر همت بستند و سیل بندها را ترمیم و آب را از اراضی کشاورزی تخلیه کردند و اگر محصولی باقیمانده بود برداشت شد تا شاید مرهمی باشد بر غم کشاورزان، بعضی از خانهها تعمیر و احداث شدند و ساکنان بازگشتند. مسئولان قول دادند نواقص موجود را رفع کنند.
لایروبی رودخانه، ترمیم سیل بندها، جابجایی برخی روستاها که در بستر رودخانه به وجود آمده بودند، بهسازی خانه ها، بالا آوردن ارتفاع خانهها از سطح رودخانه و... همه و همه برنامه ریزیهایی بود که در دستور کار مسئولان کشوری و استان خوزستان قرار گرفت، اما چه اقدامی میتواند سالها برای مقابله با سیل کارساز باشد؟
محمد حری مدیرکل دفتر فنی، امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیک استانداری خوزستان در گفت و گو با خبرنگار ما در خصوص وضعیت سیل بندها گفت: سیلابی که اسفند ماه ۹۸ و فروردین ۹۸ در استان اتفاق افتاد و خسارتهای بسیاری به ساکنان تحت تاثیر این حادثه تحمیل کرد، سبب شد بررسی وضعیت رودخانهها از جمله؛ کارون و کرخه به لحاظ تاب آوری در دستور کار استانداری خوزستان و سایر مسئولان و دستگاههای مربوطه قرار گرفت.
او افزود: در این رابطه راهکارهایی از سوی مشاوران و متخصصان در زمینه پیشگیری و مقابله با سیلاب و کاهش خسارتهای ناشی از آن ارائه شد که از آن جمله میتوان به لایروبی رودخانهها و جداره سازی بازههای فرسایشی رودخانهها به طول ۱۷۵ کیلومتر اشاره کرد. به عبارتی دیگر در برخی نقاط جداره رودخانهها به مرور زمان فرسوده شده اند و سبب شده بعضی از روستاها و مناطق در معرض رودخانهها قرار بگیرند.
بیشتر بخوانید
حری بیان داشت: لایروبی رودخانه ها، استفاده از کانالهای سیلاب بر و تقویت سیل بندها از دیگر راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با سیلابها و خسارتهای ناشی از آن بودند که پس از سیل ویرانگر سال ۹۸ تدوین شدند و سبب شد که اقدامات متفاوت تری نسبت به گذشتهها در دستور کار قرار بگیرد تا خسارتهای ناشی از افزایش دبی رودخانه تکرار نشود.
مدیرکل دفتر فنی، امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیک استانداری خوزستان تقویت سیل بندهایی که در سالهای گذشته در نقاط مختلف رودخانهها احداث شده اند را از دیگر برنامههای در دستور کار عنوان و اظهار کرد: با انجام شدن مطالعات و راهکارهای مذکور، سازمان آب و برق استان و وزارت نیرو به عنوان متولی لایروبی رودخانه کارون و جداره سازی آن تعیین و عملیات جداره سازی در نقاط بحرانی و خطرساز آغاز شد.
بیشتر بخوانید
این مقام مسئول احداث و ترمیم ۱۷۵ کیلومتر فرسودگی جدارهها را مسافتی زیاد و کاری پرحجم و دشوار دانست و ادامه داد: نکته قابل توجه این است که در بازههای فرسایشی امکان احداث سیل بند وجود ندارد، چون دیواره رودخانه دچار فرسودگی شده است، ضمن اینکه برای جداره سازی باید هزینههای بسیاری صرف شود و به همین سبب سازمان آب و برق خوزستان در حد اعتباراتی که در اختیار دارد اقداماتی را آغاز کرد و به پایان رساند و در برخی نقاط نیز عملیات همچنان ادامه دارد.
او در ادامه به انجام اقداماتی در حوزه لایروبی از سوی سازمان آب و برق استان اشاره کرد و گفت: اما از نظر ما اقدامات اساسی که باید انجام شود، بالابردن تاب آوری رودخانهها است که این مهم با افزایش حجم آبگذری و دبی که از یک نقطه عبور میکند امکانپذیر میشود، ضمن اینکه این امر نیز با لایروبی رودخانه و استحکام بخشی جدارهها میسر خواهد شد و در زمان بحران به هدایت آب به سایر قسمتها کمک می کنند.
بیشتر بخوانید
حری تصریح کرد: اجرایی کردن دقیق و کامل این اقدامات منوط به عزم ملی و تامین اعتبارات هنگفتی است که شاید در حال حاضر تامین این میزان اعتبارات به یکباره مقدور نباشد و این اتفاق باید طی سالهای متمادی رخ دهد و لایروبی و افزایش تاب آوری رودخانههای خوزستان که جزو رودخانهها و منابع مهم آبی کشور محسوب میشوند در دستورکار دستگاههای متولی خوزستان و کشور قرار بگیرد، البته مدیریت حجم آب موجود در سدهای استان نیز در حفظ و کنترل منابع آبی از اهمیت زیادی برخوردار است.
او با اشاره به وجود جداره رودخانهها در مجاورت روستاها به مساحت ۸۰۰ کیلومتر از هر دو طرف که به نوعی در ارتباط با منازل و اراضی کشاورزی هستند، اظهار داشت: بخشی از احداث سیل بندها با تلاش مردم، وزارت کشور، مدیریت بحران و سایر دستگاههای اجرایی برای مصون ماندن از پیامدهای افزایش دبی رودخانهها و خطر سیلاب در استان به ویژه کارون و کرخه احداث شد تا خطری ساکنان مناطق مجاور را تهدید نکند، البته تاریخچه ساخت آنها به پیش از دهه ۸۰ بازمی گردد.
بیشتر بخوانید
حری ادامه داد: سیلاب پارسال و سالهای ماقبل آن در بخش شعیبیه شهرستان شوشتر سبب تخریب بخشی از سیل بندها شد، البته بخشی از آنها نیز از سوی مردم و دستگاههای مربوطه برای هدایت آب به سایر مناطق و جلوگیری از ورود آب به شهرها تخریب شدند، همچنین در سالهایی که شاهد وقوع خشکسالی در استان خوزستان بودیم، تخریب قسمتی از سیل بندها نیز از سوی کشاورزان به منظور آبیاری مزارع، استفاده از ظرفیت آب موجود در رودخانه ها، جلوگیری از نابودی محصولات کشاورزی و حتی به عنوان زهکش صورت گرفت و در واقع به همین دلیل بود که در سالهای ۹۷ و ۹۸ نتوانستند در برابر حجم زیاد آب دوام بیاورند.
او بیان داشت: اگر تخریب سیل بندها به دلایل مذکور انجام نمیشد، شاهد آسیب کمتری به روستاها و اراضی کشاورزی بودیم، به همین علت است که احداث، تقویت و ترمیم سیل بندها درمان آبگرفتگیهای ناشی از افزایش آورده رودخانهها نیست، بلکه مسکنی است که در بعضی نقاط میتواند از ورود آب و ایجاد خسارتها جلوگیری کند.
حری افزود: براساس بررسیهای انجام شده، حوزه معاونت فنی و عمرانی استانداری خوزستان موظف شد به موضوع بررسی، تقویت و ترمیم سیل بندهایی که از سالهای قبل وجود داشتند و سیل بندهایی که در سال ۹۸ احداث شده اند، ورود کند که در این زمینه برخی سیل بندها نیاز به بازسازی و احداث و برخی دیگر نیاز به تقویت داشتند.
این مقام مسئول اظهار کرد: همانطور که قبلا گفته شد براساس مطالعات و نظر کارشناسان و مشاوران امر، حدود ۸۰۰ کیلومتر بازه در معرض خطر به ما محول شد و عملیات احداث، بازسازی، ترمیم و تقویت سیل بندها در دستور کار قرار گرفت که از این میزان، ۲۴۰ کیلومتر در وضعیت بحرانی و فوق بحرانی قرار داشتند، ضمن اینکه در برخی مناطق سیل بند وجود نداشت و احداث آن الزامی اعلام شد.
او با بیان اینکه بازههای بحرانی و فوق بحرانی در ۱۰ شهرستان شامل؛ اهواز، شوش، شوشتر، شادگان، دشت آزادگان، خرمشهر، حمیدیه، کارون، باوی و هویزه وجود دارند، گفت: این مناطق در زمان سیلاب و حتی قبل از آن دچار خسارت شده اند و براساس اولویتهایی که از سوی کارشناسان اعلام شد، اقداماتی در این زمینه صورت گرفت.
محمد حری تصریح کرد: همچنین مذاکراتی با مجموعه فرمانداری ها، بخشداریها و مدیریت بحران به عنوان متولی موارد بحرانی انجام شد و در برنامههای سه گانه و مجزا و براساس میزان اعتبارات موجود توانستیم احداث، ترمیم و تقویت سیل بندها را در شهرستانهای مذکور و بیش از ۹۰ نقطه با مسافتها و طول مسیرها و شرایط متفاوت انجام دهیم.
او اظهار داشت: اولویت انجام عملیات را حفظ جان مردم قرار دادیم، به این معنا که اگر در منطقه مجاور رودخانه زمین کشاورزی وجود داشت و در منطقهای دیگر اهالی روستا زندگی میکردند، اولویت احداث و ترمیم سیل بندها با منطقهای بود که مردم سکونت داشتند. ضمن اینکه در برخی نقاط سیل بند قدیمی برداشته و سیل بندی جدید احداث شد، به عبارتی دیگر بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار متر مربع خاکریزی صورت گرفت.
اقدامات انجام شده اساسی و ماندگار نیست
حری تاکید کرد: همانطور که قبلا گفته شد، اقداماتی که در زمینه سیل بندها انجام شده مسکن است و قطعا اقدامی کامل و ماندگار نخواهد بود، چراکه جداره سازی و لایروبی رودخانهها به اعتبارات بسیار زیاد و مبلغی بیش از یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای نقاط فرسایشی نیاز دارد و میتواند درمان قطعی و با ماندگاری طولانی برای مقابله با سیلاب باشد.
او با بیان اینکه احداث کانالهای سیل بر اقدامی پرهزینه، ولی اجرای تدریجی آنها ضروری است، افزود: لایروبی رودخانهها از اهمیتی بسیار زیادی دارد، چراکه سیلابهایی که رخ داد تاب آوری رودخانه را به دلیل همراه داشتن میزان زیادی گل و لای و رسوب کاهش و آبگذری رودخانه را کم کرده است، به همین دلیل موارد ذکر شده را کار اساسی و موثر میدانیم.
بیشتر بخوانید
حری گفت: علاوه بر اقداماتی که در ۹۰ نقطه در معرض خبر سیلاب صورت گرفت، اولویت دوم و سوم سیل بندها نیز باید انجام شود، باتوجه به اینکه اعتبارات ما محدود بود و امکان احداث سیل بند در سراسر ۸۰۰ کیلومتر بحرانی وجود نداشت، احداث، تقویت و بهسازی سیل بندها فقط در نقاط بحرانی که در نزدیکی محل زندگی مردم بود، انجام شد، اما احداث سیل بندها در نقاط دیگر نیز باقیمانده که باید اعتبارات آنها به سرعت تامین شود تا عملیات آن اجرایی گردد.
مدیرکل دفتر فنی، امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیک استانداری خوزستان به مخالفت کشاورزان با احداث سیل بندها اشاره کرد و ادامه داد: کشاورزان عقیده دارند که سیل بندها دیواری بین رودخانه و اراضی کشاورزی ایجاد میکند، چراکه منجر به وجود حصار میشود و در فصل تابستان کشاورز را برای آبیاری زمینها با مشکل مواجه میکند.
او یکی از چالشهای امسال را تخریب بخشی از سیل بندها از سوی کشاورزان عنوان کرد و بیان داشت: آنها برای برداشت آب و آبیاری زمینها و همچنین ریختن زهاب کشاورزی به رودخانه دست به چنین اقدامی میزدند، به همین دلیل ما بطور مداوم درحال ترمیم سیل بندها بودیم، بطوریکه در برخی موارد برای دومین بار و حتی سومین بار آنها را احداث و ترمیم کنیم.
بررسی مجدد نقاط آسیب دیده در دستور کار است
محمد حری تصریح کرد: با توجه به اقداماتی که پیشتر انجام شده و دستکاریهایی که از سوی کشاورزان و ساکنان محلی اتفاق میافتد، باید بازدیدهایی به منظور بررسی آخرین وضعیت سیل بندها انجام شود تا اگر تخریبی صورت گرفته، اصلاح شود و از بروز مشکلات برای روستائیان در فصل بارندگی و افزایش خروجی سدها و دبی رودخانهها جلوگیری بعمل آید.
او ادامه داد: به عبارتی دیگر سیل بندها علاوه بر اینکه یک مزیت و وسیلهای برای ممانعت از ورود آب به اراضی کشاورزی، روستاها و شهرها هستند، در فصول گرم سال و زمان کاشت و داشت محصولات به منظور آبیاری، استقرار پمپ و برداشت آب، همین سازهها که با زحمت و هزینه ایجاده شده اند، تخریب کنند .
حری اظهار داشت: البته به فرمانداران شهرستان ها، بخشداران، دهیاران بر مراقبت از سیل بندها و جلوگیری از آسیب رساندن به آنها تاکید شده، اما در حد توان برای رفع نواقص آنها نیز تلاش کردیم، اما مهمتر از آن اجرایی کردن اقدامات اساسی که همان لایروبی رودخانه و افزایش تاب آوری آن و همچنین جداره سازی است، باید تقویت و تکمیل سیل بندها به موقع انجام شود تا در آینده و در زمان بحران شاهد اتفاقات ناگوار و جبران ناپذیر نباشیم.
بیشتر بخوانید
محروم ماندن لایروبی رودخانه کارون از تخصیص اعتبار
او به پیگیری برای اختصاص اعتبارات برای تقویت و احداث سیل بندها و مراقبت از آنها اشاره و بیان کرد: هر دستگاهی اعم از استانداری، دفتر فنی، مدیریت بحران، سازمان آب و برق و... متولی تکمیل آنها شود، باید حتما یک بازنگری از نقاط صورت گیرد تا در روزهای پایانی اسفند ماه و روزهای ابتدایی فروردین ماه هر سال که عمدتا با چالشهایی در خصوص بالارفتن دبی رودخانه به سبب افزایش خروجی از سدها مواجه میشویم، حوادث سال ۹۷ و ۹۸ تکرار نشود.
این مقام مسئول گفت: استاندار خوزستان، مسئولان استانی، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، مدیریت بحران خوزستان و... همگی پیگیر افزایش اعتبارات برای انجام اقدامات اساسی از جمله لایروبی رودخانه کارون هستند، ولی باتوجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور تامین اعتبارات تاکنون محقق نشده، اما تنها راه مقابله با سیلاب افزایش تاب آوری رودخانه است و سیل بند روشی موقت بود و برای جلوگیری از تکرار حوادث سال ۹۸ نباید دلخوش به کارهای موقتی باشیم.
محمد حری تصریح کرد: اگرچه همین اقدامات موقتی از وقوع بسیاری از اتفاقات تلخ جلوگیری کرد و بسیاری از شهرها و روستاهای ما را نجات داد، البته در ۹۸ و ماههای ابتدای سال ۹۹ به خوبی توانستیم از منابع آبی حفاظت کرده و آنها را مدیریت کنیم و استان خوزستان نمره خوبی را در این زمینه کسب کرد و سبب شد با بحران کمتری مواجه شویم.
در ادامه با مدیرکل بنیاد مسکن استان خوزستان درخصوص آخرین وضعیت دایکهای موجود در رودخانههای استان گفتگو کردیم.
مسعود انصاریان مدیرکل بنیاد مسکن استان خوزستان به خبرنگار ما گفت: احداث ۱۶ دایک حفاظتی در شهرستانهای اهواز، شوش، باوی و بخش شعیبیه شهرستان شوشتر و در مجاورت رودخانههای استان بر عهده بنیاد مسکن بود که کار ساخت ۱۳ دایک تاکنون به اتمام رسیده است. ضمن اینکه ۳ دایک دیگر در سطح استان وجود دارد که معارض دارند و عملیات ترمیم و احداث آنها با ۸۵ پیشرفت فیزیکی فعلا متوقف شده و مقرر شده فرمانداران براساس دستور غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان و مطابق مصوبه قرارگاه سیل استان، نسبت به رفع معارضان اقدام کنند.
او با بیان اینکه ادامه عملیات و اتمام آن در گروی رفع معارضین است، افزود: تاکنون این مشکل رفع نشده، البته طی روزهای گذشته موضوع مذکور با استاندار مجدد مطرح شد و قول مساعد داد تا با گفتگو با فرمانداران مشکل را پیگیری کند، چون رفع معارضین از وظایف فرمانداران به شمار میرود و با رفع موانع، ما نیز به وظیفه خود که همان اجرایی کردن و احداث و ترمیم دایکها است، عمل خواهیم کرد.
انصاریان اظهار داشت: در صورتی که رفع معارضین انجام شود، بنیاد مسکن به عنوان یکی از متولیان ترمیم و احداث بخشی از دایکها و سیل بندها بلافاصله عملیات را آغاز خواهد کرد و ۱۵ درصد باقیمانده را در مدت زمان کوتاهی به پایان میرسانیم.
این مقام مسئول تصریح کرد: براساس مطالعات مشاوران و کارشناسان دانشگاه شهید چمران اهواز، برای روستاهای واقع در نواحی بحرانی که معمولا در کنار رودخانه قرار دارند، باید دایکهای حفاظتی در اطراف روستا احداث شود که اعتبار احداث ۱۶ دایک از محل اعتبارات ملی تامین شده است.
مدیرکل بنیاد مسکن استان خوزستان درخصوص بازسازی مناطق سیل زده بیان داشت: براساس مطالعات مشاوران دانشگاه شهید چمران، طرح ایمن سازی روستاهای واقع در حریم رودخانههای استان در زمینههای مختلف اجرایی شد که از آن جمله میتوان به احداث دایکهای حفاظتی اشاره کرد، همچنین احداث واحدهای مسکونی براساس کدهای ارتفاعی ارائه شده از سوی مشاور صورت گرفت.
افزایش ارتفاع منازل از سطح رودخانه برای جلوگیری از آبگرفتگی
او ادامه داد: براساس این کدهای ارتفاعی برای همه روستاهای درگیر آبگرفتگی و سیلاب، کفسازی همه واحدها از سطح زمین بالاتر آمده است تا در صورت تکرار افزایش دبی رودخانه و وقوع سیل، شاهد ورود آب به منازل مسکونی نباشیم و مشکلات سال ۹۷ و ۹۸ تکرار نشود و اموال و مسکن شهروندان روستایی متحمل خسارتهای سنگین نشوند.
انصاریان به برنامههای ریزی انجام شده با مدیریت بحران خوزستان اشاره کرد و افزود: براساس برنامه ریزی ها، از این پس احداث هرگونه ساخت و ساز در روستاهای محل اجرای طرح، ملزم به رعایت کدهای ارتفاعی هستند.
سیل آمد و رفت، دست پر رفت، زمینها را غارت کرد، حاصل سالها زحمت روستائیان را به راحتی با خود برد بدون اینکه کسی جرات کند مانعش شود، سیل بندها هم تقویت شدند، اما قولی که برای تامین اعتبار لایروبی رودخانه کارون که تا چشم کار میکند فقط جزایر و تلی از رسوبات را در آغوش گرفته، چه میشود؟ آیا مسئولان به این فکر کرده اند که با وجود بیماری منحوس کرونا، اگر دوباره سیلاب میل آمدن به خوزستان پیدا کند و تصمیم بگیرد چند صباحی در این استان بیتوته کند، چه فاجعهای رخ میدهد؟ کارون تا مهمانداری ندارد، فعلا خیال مهمان نوازی ندارد، فکری به حالش کنید، تا خرخره اش را جزایر ماسهای پر کرده اند و تاب ندارد.
اگر اعتبارات برای لایروبی و جداره سازی تامین شود، کارون میشود همان رودخانهای که سالها پیش همه از سراسر کشور و دنیا شوق دیدارش را داشتند، همان کارون که با دیدن مهمانها خوشحال میشد و لحظاتی را برای رسیدن به آرامش در کنارش بیتوته می کردند، صدای پرندگان مهاجر روحش را نوازش و قلبش را شادمان میکرد و تپشش را بالا میبرد، بطوریکه همه میتوانستند صدای تاپ تاپ قلب رئوف و سخاوتمندش را بشنوند .
روستائیان که با دستان پینه بسته و خسته با دیدن مهمانها برق چشمانشان آسمان را روشن میکرد، با همان دستان خسته دست در تنور میبردند و نان گرم و محلی را بر سفره میانداختند، سبزیهای تازه چیده شده را از باغ میآوردند و بوی نعنا و ریحان فضا را پر میکرد، بوی برنج محلی که از زمینها برداشت و قدم به سفرهها میگذاشت و دیگی که صورتش از آتش زغالهای قرمز و برافروخته سیاه میشد، همه و همه نشان از مهمان نوازی است، اما دیگر تاب ندارند، تحمل خسارت و آوارگی ندارند، خوزستان، کارون و مردمش را دریابید.
گزارش از ملیحه گریزی نسب
انتهای پیام/گ