تفسیر قرآن؛
منظور از «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ» در قرآن چه کسی است؟ +صوت
تفسیر اجمالی آیه ۲۹ سوره فتح و تفسیر امام رضا (ع) از این آیه را در این گزارش بخوانید.
به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والایی درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ ۖ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا ۖ سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ۚ ذَٰلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ ۚ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ ۗ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا
محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلم) فرستاده خداست و یاران و همراهانش بر کافران بسیار قویدل و سخت و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربانند، آنان را در حال رکوع و سجود نماز بسیار بنگری که فضل و رحمت خدا و خشنودی او را می‌طلبند، بر رخسارشان از اثر سجده نشانه‌های نورانیّت پدیدار است. این وصف حال آن‌ها در کتاب تورات و انجیل مکتوب است که (مثل حال آن رسول) به دانه‌ای ماند که، چون نخست سر از خاک برآورد جوانه و شاخه‌ای نازک و ضعیف باشد بعد از آن قوّت یابد تا آنکه ستبر و قوی گردد و بر ساق خود راست و محکم بایستد که دهقانان را (در تماشای خود) حیران کند (همچنین محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم و اصحابش از ضعف به قوّت رسند) تا کافران عالم را (از قدرت و قوّت خود) به خشم آرند. خدا وعده فرموده که هر کس از آن‌ها ثابت ایمان و نیکوکار شود گناهانش ببخشد و اجر عظیم عطا کند.
فایل صوتی تلاوت آیه ۲۹ سوره فتح
دانلود
تفسیر آیه ۲۹ سوره فتح
امام رضا (ع) در تفسیر این آیه می‌فرمایند: «وَ الَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ»؛ منظور علی (علیه السلام) است.
«رکع» جمع «راکع» به معنای رکوع کننده و «سجد» جمع «ساجد» به معنای سجده کننده است. این دو کلمه برای کسانی به کار می‌رود که بسیار اهل سجده و رکوع و نماز باشند و بر آن مداومت کنند.
«سوق» به معنای ساق پا و ساقه گیاه، «شطأ» به معنای جوانه گیاه، «آزر» به معنای تقویت و کمک و «فَاسْتَغْلَظَ» از غلظت به معنای سفت و محکم شدن است.
در آغاز سوره، پیامبر (ص) مورد خطاب بود، «إِنّا فَتَحْنا لَکَ» در پایان سوره نیز محور آن، رسول خدا است. «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ»
بیشتر بخوانید
در این آیه، شیوه ارتباطات یک مؤمن ترسیم شده است:
رابطه با بیگانگان. «أَشِدّاءُ» شدت و سختی.
با خودی ها. «رُحَماءُ» محبت و مهربانی.
با خداوند. «رُکَّعاً سُجَّداً» عبودیت و بندگی.
با خود. «یَبْتَغُونَ» تلاش و کوشش و امید به فضل خدا.
تشبیه جامعه اسلامی به مزرعه کشاورزی، قابل دقت است زیرا:
الف. کشت، از درون زمین است، عقیده نیز از درون انسان است.
ب. کشت، در محیط مناسب رشد می‌کند، جامعه اسلامی هم نیاز به زمینه‌های مناسب دارد.
ج. کشت، دارای رشد طبیعی و تدریجی و اصیل و ثابت است، رشد امت اسلامی نیز مراحل و ثبوت و اصالت دارد.
در نوشتن صلح نامه حدیبیّه، همین که حضرت علی (ع) نوشتند:محمّد رسول اللّه، نماینده کفّار اصرار کرد که این کلمه باید حذف شود، امام علی (ع) از حذف لقبِ «رسول اللّه» ناراحت بود، ولی خداوند به جای آن در متن قرآن فرمود: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ»
یاران پیامبر، در جستجوی دنیا و آخرتند، «فضل» به نعمت‌ها و امکانات مادی، و «رضوان» به نعمت‌ها و امور معنوی گفته می‌شود. شاید هم مقصود این باشد که یاران پیامبر برای کار خود ارزشی قائل نیستند، بلکه به فضل او دل بسته اند نه به اعمال خود.
این آیه هم به نشانه‌های ظاهری مؤمن اشاره کرده که خضوع و خشوع در گفتار و رفتار است، «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ» و هم به استواری و ریشه دار بودن عقیده در دل و جان مؤمن که همواره در حال رشد و گسترش است. «کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ»
در انجیل متی می‌خوانیم:بار دیگر مثلی برای ایشان زد و گفت:ملکوت آسمان مثل دانه خردلی است که شخصی گرفته در مزرعه خویش بکارد. هر چند دانه خردل از سایر دانه‌ها کوچکتر است، ولی، چون نمو کند، بزرگ‌ترین بقول (سبزیجات) و درختی می‌شود چنان که مرغان هوا در شاخه هایش آشیانه می‌گیرند.
اسلام دین جامع است؛ در خط سیاسی «أَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّارِ» و در اخلاق اجتماعی، «رُحَماءُ بَیْنَهُمْ» و در بعد معنوی «تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً» است.
پیام‌های آیه ۲۹ سوره فتح
۱- وعده‌های الهی شفاف است. (آن پیامبری که مکتبش بر تمام ادیان غالب می‌شود، محمّد رسول اللّه است.) «أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی ... مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ»
۲- جهانی شدن مکتب اسلام، به رهبری الهی و یارانی صادق نیازمند است. «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ ... مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ»
۳- یکی از ابزار و شیوه‌های تربیت، معرّفی الگوهاست. «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ»
۴- ایمان به رسول خدا، «آمنوا به» گام اول است، مهم‌ترین گام، همراهی با رسول است. «وَ الَّذِینَ مَعَهُ»
۵-مسلمانان باید در برابر دشمن؛ خشونت، قاطعیّت، صلابت و شدّت داشته و در برابر دیگر مؤمنان؛ رأفت، مودّت، رحمت و عطوفت، مهر و احساسات داشته باشند. «أَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»
۶- بی تفاوتی ممنوع، مسلمان باید مظهر حبّ و بغض باشد. «أَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»
۷- ملاک مهر و قهر، ایمان و کفر است، نه قوم و قبیله و مال و ثروت. «أَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»
۸-عبادت، برای یاران پیامبر یک سیره دائمی است، نه یک عمل موسمی. «تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً»
۹- در جامعه اسلامی، باید نماز ظهور و بروز داشته باشد، نه مخفی و پنهان. «تَراهُمْ»
۱۰- رکوع و سجود در نماز، دارای محوریّت است. «رُکَّعاً سُجَّداً»
۱۱- عبادتی مورد ستایش است که همراه با کثرت و مداومت باشد. «رُکَّعاً سُجَّداً»
۱۲- بخش‌هایی از تورات و انجیل فعلی، دست نخورده و تحریف نشده است، لذا قرآن در مواردی به آن‌ها استناد می‌کند. «ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراهِ وَ ... اَلْإِنْجِیلِ»
۱۳- در کتب آسمانی قبل نیز پیش گویی‌هایی بوده است. در تورات و انجیل، سیمای یاران پیامبر اسلام مطرح شده است. «ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراهِ وَ ... اَلْإِنْجِیلِ»
۱۴- مثال‌های کتب آسمانی، طبیعی، همه جایی، همه فهم، در دسترس و قابل تجربه است. «کَزَرْعٍ أَخْرَجَ»
۱۵- رشدی پایدار است که طبیعی، مستقل و تدریجی باشد. «کَزَرْعٍ أَخْرَجَ»
۱۶- جامعه اسلامی باید خودکفا، مستحکم و مستقل باشد تا روی پای خود بایستد. «فَاسْتَوی عَلی سُوقِهِ»
۱۷- دین از سیاست جدا نیست. در کنار رکوع و سجود، موضع گیری‌های قاطع و دشمن شکن لازم است. «رُکَّعاً سُجَّداً ... لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفّارَ»
۱۸- رشد کمی و کیفی مسلمانان، کفّار را عصبانی می‌کند. «أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ .. لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفّارَ»
۱۹- رکوع و سجود و همگامی با رسول خدا کافی نیست، باید تمام آن امور برخاسته از ایمان و عمل صالح باشد تا اجر عظیم دریافت شود. «الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَهً وَ أَجْراً عَظِیماً»
۲۰- پاداش مؤمنان راستین در وهم نگنجد. «أَجْراً عَظِیماً»
۲۱- دفع ضرر، مقدّم بر کسب منفعت است. (اول «مَغْفِرَهً» بعد «اجر عظیم»)
انتهای پیام/
