به گزارش حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، حسین میرزایی، رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در  نشست نشست مجازی بررسی هویت‌های فرهنگی و اجتماعی در آموزش عالی ایران، اظهار کرد: دانشگاه ساحت آزاداندیشی است که اگر وجود نداشته باشد نقض غرض است. اگر حوزه علوم اجتماعی بتواند در عملیاتی‌سازی دانشگاه فرهنگی و فرهنگ دانشگاهی با فلسفه مشارکت کند؛ چنان‌که به نظر می‌رسد بخشی از رسالت خود را انجام داده است و دانشگاه در معنای اصلی آن ظهور می‌یابد و از آموزشگاه فاصله می‌گیرد.

او افزود: در معانی مختلفی که برای فرهنگ دانشگاهی عناصری وجود دارد که مهمترین آن عقلانیت، پرسشگری و آزاداندیشی است که باید در کامل‌ترین وجهش وجود داشته باشد.

تخصص گرایی اساس دانشگاه را به فراموشی کشانده است

میرزایی تصریح کرد: می‌توان به تأسی از سنت آلمانی و بنا به تعبیر هگل از «بیلدونگ» یا روح کلی سخن گفت و اشاره کرد که تخصص‌گرایی بیش از حدی که در دانشگاه‌ها صورت گرفته، اساس دانشگاه را به فراموشی کشانده است. باید این روح کلی را به کار گرفت و براساس آن عمل کرد و گرنه هر چه از این روح کلی دور شویم، مشکلات ما هم در دانشگاه‌ها بیشتر خواهد شد. هرچند در دیدگاه هومبولت و کانت بیلدونگ معنی متفاوتی از این واژه نزد هگل دارد، ولی با اغماض همان فرهنگ یا دانشگاه فرهنگ را می‌توان برای آن درنظر گرفت.

رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی تصریح کرد: اگر نتوانیم آن روح کلی را که عقلانیت و فلسفه در آن جایگاه اساسی دارد حفظ کنیم، نوع حرکت دانشگاه هم متفاوت خواهد بود.

میرزائی گفت: آزادی دانشگاهی امر چندان نامفهومی نیست هرچند آزادی مطلق در مقام تدریس زمانی معنا دارد که استاد خود تحقیق و پژوهش کرده باشد. از سوی دیگر این سخن بدان معنا نیست که استاد دانشگاه، جوهره ویژه‌ای دارد و می‌تواند در هر زمینه‌ای اظهارنظر کند.

او بیان کرد: دانشگاه در کنار همه کارویژه و کاربرد‌های آنکه پاسخ به نیاز‌های صنعت و جامعه از جمله آن است، محیطی است که شاکله اصلی آن فرهیختگی است و اگر فرهیختگی یا به تعبیری فرهنگ، اتمسفر و کلیت و روح دانشگاه نباشد لحظه‌ای ارزش توقف و ماندن در آن وجود ندارد.

دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران در پایان پیام اصلی کتاب «نگاهی انتقادی به دانشگاه هاروارد» از آثار منتشره مؤسسه را همین نکته دانست و بر این نکته که معتبرترین دانشگاه‌های جهان نیز اعتبار خود را مدیون توجه به فرهنگ می‌دانند و برای آن سیاستگذاری مناسبی انجام می‌دهند را مورد تأکید قرار داد.

ایده دانشگاه و هویت دانشگاهی

در ادامه رضا ماحوزی، عضو هیئت علمی گروه مطالعات فرهنگی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سخنرانی خود از منظری فلسفی به ایده دانشگاه و هویت دانشگاهی پرداخت.

او گفت: منظور از ایده دانشگاه، عمدتاً درک فلسفی از دانشگاه است که شاید متفاوت از درک جامعه‌شناختی از دانشگاه باشد، چرا که روی ایده‌ای تمرکز می‌کند که قبل از هر چیز در ذهن است و بنابراین انتظار بر این است که با سایر مؤلفه‌هایی که در زمینه دانشگاه مطرح می‌کنند نسبتی برقرار کند. در این راستا تلاش دارم برکنار از تحلیل‌های موردی یا جامعه‌شناختی، روان شناسی، مدیریتی و … درباره کنش‌های دانشگاهی، واحد تحلیل و بحث را قدری جامع‌تر و در سطح یک ایده که دربرگیرنده این کنش‌هاست در نظر بگیرم.

ماحوزی اظهار کرد: علاوه‌ بر مؤلفه‌ها و جزئیات زیادی که دانشگاه‌ها با آن سروکار دارند مثلاً معاونت‌های موجود در سطح وزارت علوم و دانشگاه‌ها یا آیین نامه‌های متنوعی که در بخش‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و حقوقی و استخدامی تدوین شده، می‌توان نگاه جامع‌تری هم به دانشگاه داشت و این پرسش را مطرح کرد که کلیت این ساختار‌های دیوانی و اداری، نهایتاً چه کارویژه‌ای را برای دانشگاه‌ها درنظر می‌گیرند؟ مثلاً تربیت متخصصان دستگاه‌های اداری و دیوانی کشور یا تربیت متخصصانی توانا برای کارآفرینی، تربیت شهروندان متخصص ملی یا متخصصانی با گرایشات دینی انقلابی و ضد استعماری، یا متخصصانی جهان وطن با گرایشات وطن دوستانه، انسان دوستانه و طبیعت دوستانه؟ این‌ها انتظاراتی است که می‌توان از دانشگاه داشت و می‌توان انتظارات بسیار دیگری را هم فهرست کرد.

کنشگری سیاسی در دانشگاه‌ها در دوران کرونا

در ادامه نشست عبدالامیر نبوی، عضو گروه مطالعات اجتماعی مؤسسه هم در سخنرانی خود به وضعیت کنشگری سیاسی در دانشگاه‌ها در دوران کرونا پرداخت و گفت: کنشگری سیاسی در دانشگاه‌ها در دوران کرونا مجازی‌تر شده و لذا در بررسی وضعیت موجود، باید بیشتر روی فضای مجازی و فناوری‌های ارتباطی تمرکز کنیم. از گذشته این سؤال مطرح بوده که آیا تحولات پرشتاب در عرصه رسانه‌ها و ارتباطات می‌تواند به سرعت به تحولات اجتماعی دامن بزند یا نه که در عمل روشن شد پاسخ مثبت است.

مصرف فرهنگی دانشجویان؛ تحلیل تغییرات و برآورد آینده آن

رضا صمیم، عضو هیئت علمی مؤسسه که در سه، چهار سال اخیر بر موضوع مصرف فرهنگی متمرکز بوده و در تحقیقات خود به نقش‌ها و کارکرد‌های غیر آموزشی دانشگاه در ایران هم توجه خاص داشته در سخنرانی خود به تحلیل روند تغییرات مصرف فرهنگی دانشجویان و برآورد آینده آن پرداخت.

او با اشاره به اینکه اینکه دانشگاه علاوه بر نقش آموزشی، محل رخداد‌های غیرآموزشی هم هست، گفت: یکی از نقش‌های غیردانشی دانشگاه تربیت است که البته تربیت در دانشگاه کاملاً متفاوت با تربیتی است که در نهاد‌های سنتی تربیتی و پرورشی در ایران دنبال می‌شود.

صمیم با بیان اینکه فرهیختگی، تخلق به اخلاق مدنی است و نقش تربیتی دانشگاه، تقویت اخلاق مدنی و شهروندی است، اظهار کرد: تولید و مصرف فرهنگی، بستر اصلی این تربیت متفاوت است که لازمه تحقق آن، آزادی است. اساساً دانشگاه به دلیل اینکه بیش از سایر ساختار‌های اجتماعی، آزادی دارد می‌تواند زمینه این تربیت و خودتحقق بخشی را فراهم کند.

این محقق با بیان اینکه تولید و مصرف فرهنگی الزاماً به فرهیختگی منجر نمی‌شود، بیان کرد: تولید و مصرف فرهنگی می‌تواند الگوی انتقادی یا منفعلانه داشته باشد و آنچه به فرهیختگی منجر می‌شود، تولید و مصرف فرهنگی انتقادی همراه با کنشگری است.

انتهای پیام/